Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: firma Jehmlich

Zwickau, Deutschland (Sachsen) - Domkirche Sankt Marien
Gemeente: Zwickau
Adres: Domhof, 08056, Zwickau
Website: https://www.stadtkirchgemeinde.de/

Beschrijving nr.: 2034183.

Gebouwd door: Jehmlich Orgelbau (1891)
Afgebroken (1965)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1842	Jehmlich Orgelbau		nieuwbouw
1858	Jehmlich Orgelbau		ombouw
1865	Jehmlich Orgelbau		wijzigen dispositie
1876	Richard Kreutzbach		restauratie en uitbreiding
1891	Jehmlich Orgelbau		nieuwbouw
1909	Jehmlich Orgelbau		uitbreiding
1930	Jehmlich Orgelbau		uitbreiding

In 1891 voltooide de firma Jehmlich een deels nieuw orgel voor de Marienkirche in Zwickau. Het orgel zou het grootste in Sachsen zijn geweest bij de oplevering. Volgens de beschrijving werd het bestaande orgel herbouwd en uitgebreid. Het oorspronkelijke instrument was in 1842 gebouwd door Carl Gottlieb Jehmlich als tweeklaviers orgel met veertig registers.
Wilhelm Jehmlich wijzigde de dispositie in 1858. Hij verving de Untersatz 32' van het pedaal door een Violonbass 16' en de Schwiegel 4' van het tweede klavier door een Aeoline 8'. In 1865 verving hij de Quintbass 5 1/3' door een nieuwe Quintbass 10 2/3', en werd de Trompete van het hoofdwerk vernieuwd.
Enkele jaren later, in 1876, werd het orgel door Richard Kreutzbach uitgebreid met een derde manuaal met acht stemmen als Echowerk. Ook verving hij de Salicet 4' van het eerste manuaal door een Quinte 5 1/3'. Het pedaal werd met vier registers uitgebreid.
In de jaren 1889-1891 is het instrument door Emil en Bruno Jehmlich herbouwd en uitgebreid. Het vernieuwde orgel had drie manualen en pedaal met in totaal 75 stemmen. Twee hogedrukstemmen werden geleverd door de firma Hill & Sons uit Londen. Op 26 september 1891 is het orgel gekeurd door Otto Dienel, Musikdirektor in Berlijn, Otto Türke, organist van de kerk, en dhr. Vollhardt, Kirchenmusikdirektor in Zwickau. Op 4 oktober 1891 is het orgel in gebruik genomen.
Na de bouw is het orgel nog door Jehmlich uitgebreid in 1909 en in 1929-1930 tot 108 registers. Het orgel is in 1965 afgebroken en vervangen door een nieuw instrument. Vermeld is hier de dispositie van 1891.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- I. Manual	22
- II. Manual	20
- III. Manual (Schwellwerk)	16
- Pedal	17
Totaal aantal stemmen	75
Toetstractuur	Pneumatisch
Registertractuur	Pneumatisch
Windlade(n)	Kegelladen

Dispositie
I. Manual: Principal 32', Principal 16' - 1842, Bordun 16' - 1842, Principal 8' - 1842, Gamba 8', Hohlflöte 8', Rohrflöte 8' - 1842, Gemshorn 8' - 1842, Dolce 8', Quinte 5 1/3' - 1876, Octave 4' - 1842, Spitzflöte 4' - 1842, Terz 3 1/5', Quinte 2 2/3' - 1842, Septime 2 2/7', Octave 2' - 1842, Cornett 3-5 fach - 1842/1891, Mixtur 5 fach - 1842, Cymbel 3 fach - 1842/1891, Fagott 16', Trompete 8' - 1865, Clarine 4'.
II. Manual: Gedeckt 16', Gamba 16' - 1842/1891, Principal 8' - 1842, Gedeckt 8' - 1842, Schwebende Flöte 8', Quintatön 8' - 1842, Salicional 8' - 1842, Fugara 8' - 1858/1891, Concertflöte 8', Octave 4' - 1842, Salicet 4', Rohrflöte 4' - 1842, Nassat 2 2/3' - 1842, Octave 2' - 1842, Sifflöte 1' - 1842, Sexquialter 2 fach - 1876/1891, Mixtur 4 fach - 1842/1891, Schalmey 8' - 1876/1891, Clarinette 8', Tuba Mirabilis 4' - Hill & Son.
III. Manual (Schwellwerk): Quintatön 16' - 1842, Geigenprincipal 8', Viola 8' - 1876, Flauto 8' - 1876, Gedeckt 8' - 1876, Aeoline 8', Principal 4', Viola 4' - 1876, Rohrflöte 4' - 1876, Quinte 2 2/3', Octave 2', Terz 1 3/5' - 1842, Mixtur 3 fach - 1876, Oboe 8', Vox Humana 8', Tuba Mirabilis 8' - Hill & Son.
Pedal: Violonbass 32' - 1876, Principalbass 16' - 1842, Violonbass 16' - 1876, Subbass 16' - 1842, Flötenbass 16', Quintbass 10 2/3' - 1865, Octavbass 8' - 1842, Violonbass 8' - 1842, Gedecktbass 8' - 1876, Quintbass 5 1/3', Octavbass 4' - 1842, Terzbass 3 1/5', Octavbass 2', Posaunenbass 32', Posaunenbass 16' - 1842, Trompetenbass 8' - 1842, Clarine 4' - 1842.
Overige registers: Klingel zum Calcant, Klingel zum Maschinisten, Klingen zur Sakristei.
Koppelingen: I. Manual - II. Manual, I. Manual - II. Manual Octavcoppel, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual Octavkoppel, Pedal - I. Manual, Pedal - II. Manual, Pedal - III. Manual, Generalcoppel, Zugcoppelung.
Speelhulpen: Zugregistratur, Feste Kombinationen (mf - f - ff - tutti), Feste Pedalkombinationen (p - mf - f - ff), Feste Kombinationen I. Manual (mf - f - ff), Feste Kombinationen II. Manual (mf - f - ff), Feste Kombinationen III. Manual (mf - f - ff), Crescendo-Tritt, Volles Rohrwerk, Flötenchor, Rohrwerk I. Manual, Gamben I. Manual, Flöten I. Manual, Rohrwerk II. Manual, Gamben II. Manual, Flöten II. Manual, Rohrwerk III. Manual, Gamben III. Manual, Flöten III. Manual.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De oorspronkelijke dispositie (1842) luidde: I. Manual (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gamba 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Salicet 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Terz 1 3/5', Cornett 5 fach (D), Mixtur 5 fach, Cymbel 4 fach, Trompete 8'. II. Manual (C-f'''): Quintatön 16', Principal 8', Gedeckt 8', Quintatön 8', Salicional 8', Principal 4', Rohrflöte 4', Schwiegel 4', Nassat 2 2/3', Octave 2', Hohlflöte 2', Quinte 1 1/3', Sifflöte 1', Mixtur 3 fach. Pedal (C-d'): Untersatz 32', Principalbass 16', Subbass 16', Octavbass 8', Violonbass 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Posaunenbass 16', Trompetenbass 8', Clarinebass 4'. Koppeln: Manualkoppel, Koppel Pedal - I. Manual. Spielhilfen: Schwebung, 3 Sperrventile, Calcantenklingel. Na de uitbreidingen door Kreutzbach (1876) was de dispositie: I. Manual (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gamba 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Quinte 5 1/3' (1876), Octave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Terz 1 3/5', Cornett 5 fach (D), Mixtur 5 fach, Cymbel 4 fach, Trompete 8' (1865). II. Manual (C-f'''): Quintatön 16', Principal 8', Gedeckt 8', Quintatön 8', Salicional 8', Aeoline 8' (1858), Principal 4', Rohrflöte 4', Nassat 2 2/3', Octave 2', Hohlflöte 2', Quinte 1 1/3', Sifflöte 1', Mixtur 3 fach. Echowerk (C-f'''') (1876): Viola 8', Flauto Amabile 8', Gedeckt 8', Viola 4', Rohrflöte 4', Gambette 2', Harmonia Aetherea 3 fach, Oboe 8'. Pedal (C-d'): I. Abtheilung: Principalbass 16', Subbass 16', Quintbass 10 2/3' (1865), Octavbass 8', Violonbass 8', Octavbass 4', Posaunenbass 16', Trompetenbass 8', Clarinebass 4'. II. Abtheilung: Violonbass 32' (1876), Flötenbass 16', Violonbass 16' (1876), Principalbass 8' (1876), Gedecktbass 8' (1876). Koppeln: I. Manual - II. Manual, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, Pedal - I. Manual. Spielhilfen: Schwebung, Pedal I. Abtheilung An/Ab, Collectivtritte (I. Manual, II. Manual, Pedal), 3 Sperrventile, Calcantenklingel.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De oorspronkelijke dispositie (1842) luidde:
I. Manual (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gamba 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Octave 4', Spitzflöte 4', Salicet 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Terz 1 3/5', Cornett 5 fach (D), Mixtur 5 fach, Cymbel 4 fach, Trompete 8'.
II. Manual (C-f'''): Quintatön 16', Principal 8', Gedeckt 8', Quintatön 8', Salicional 8', Principal 4', Rohrflöte 4', Schwiegel 4', Nassat 2 2/3', Octave 2', Hohlflöte 2', Quinte 1 1/3', Sifflöte 1', Mixtur 3 fach.
Pedal (C-d'): Untersatz 32', Principalbass 16', Subbass 16', Octavbass 8', Violonbass 8', Quintbass 5 1/3', Octavbass 4', Posaunenbass 16', Trompetenbass 8', Clarinebass 4'.
Koppeln: Manualkoppel, Koppel Pedal - I. Manual.
Spielhilfen: Schwebung, 3 Sperrventile, Calcantenklingel.

Na de uitbreidingen door Kreutzbach (1876) was de dispositie:
I. Manual (C-f'''): Principal 16', Bordun 16', Principal 8', Gamba 8', Rohrflöte 8', Gemshorn 8', Quinte 5 1/3' (1876), Octave 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Octave 2', Terz 1 3/5', Cornett 5 fach (D), Mixtur 5 fach, Cymbel 4 fach, Trompete 8' (1865).
II. Manual (C-f'''): Quintatön 16', Principal 8', Gedeckt 8', Quintatön 8', Salicional 8', Aeoline 8' (1858), Principal 4', Rohrflöte 4', Nassat 2 2/3', Octave 2', Hohlflöte 2', Quinte 1 1/3', Sifflöte 1', Mixtur 3 fach.
Echowerk (C-f'''') (1876): Viola 8', Flauto Amabile 8', Gedeckt 8', Viola 4', Rohrflöte 4', Gambette 2', Harmonia Aetherea 3 fach, Oboe 8'.
Pedal (C-d'):
I. Abtheilung: Principalbass 16', Subbass 16', Quintbass 10 2/3' (1865), Octavbass 8', Violonbass 8', Octavbass 4', Posaunenbass 16', Trompetenbass 8', Clarinebass 4'.
II. Abtheilung: Violonbass 32' (1876), Flötenbass 16', Violonbass 16' (1876), Principalbass 8' (1876), Gedecktbass 8' (1876).
Koppeln: I. Manual - II. Manual, I. Manual - III. Manual, II. Manual - III. Manual, Pedal - I. Manual.
Spielhilfen: Schwebung, Pedal I. Abtheilung An/Ab, Collectivtritte (I. Manual, II. Manual, Pedal), 3 Sperrventile, Calcantenklingel.

Literatuur

Handbuch über ältere und neuere berühmte Orgelwerke im Königreich Sachsen von 1710 an bis zur Gegenwart / Fritz Oehme. - Dresden : Im Selbstverlag des Verfassers, [1889].
Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 10. Jahrg. No. 34, 1. September 1890.
Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 11. Jahrg. No. 23, 11. Mai 1891.
Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 11. Jahrg. No. 28, 1. Juli 1891.
Orgelbau-Nachrichten. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 12. Jahrg. No. 2, 11. October 1891.
Handbuch über ältere und neuere berühmte Orgelwerke im Königreiche Sachsen : III. Theil : Zugleich Ergänzungsband für die bereits erschienenen beiden Theile / Fritz Oehme. - Dresden : Im Selbstverlag des Verfassers, 1897.
Die Orgeln der Marienkirche zu Zwickau / Frank-Harald Gress. - In: Ars Organi, 60. Jhg., Heft 2, Juni 2012.
Richard Kreutzbach (1839-1903) : Leben und Werk / Klaus Walter, Gert Rothe, Wolfram Hackel, Jiři Kocourek. - In: Acta Organologica ; Band 34. - Kassel : Merseburger, 2015. - (270. Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde).