Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Bron: Studio Herbert Fasching, Wilhelmsburg. Datering: 1973.

Bron: Studio Herbert Fasching, Wilhelmsburg

Wien, Österreich (Wien) - Musikverein, Grosser Saal der Musikfreunde
Gemeente: Wien
Adres: Bösendorferstraße 12, 1010, Wien 1

Beschrijving nr.: 2002829.

Gebouwd door: Rieger Orgelbau (2011)
Het orgel bevat ouder materiaal: Orgelkas en pijpwerk uit 1872 van Ladegast & Sohn

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1872 Ladegast & Sohn61 nieuwbouw
1886 Gebrüder Brauner  diverse werkzaamheden
1907 Rieger Orgelbau  nieuwbouw in bestaande kas
1948 Ferdinand Molzer  restauratie en uitbreiding
1968 E.F. Walcker & Cie.5300 restauratie en uitbreiding
2011 Rieger Orgelbau  nieuwbouw in bestaande kas

In 1870 nam de vereniging van muziekvrienden in Wenen een eigen concertgebouw in gebruik. Het is ontworpen door Theophil Hansen. Het grote orgel in de Grosser Saal is in de loop van de tijd steeds gegroeid. Het oorspronkelijke Ladegast-instrument telde 52 registers, verdeeld over drie klavieren en pedaal. De orgelkas en het front zijn ook ontworpen door Hansen. Dit orgel werd op 5 november 1872 opgeleverd. In 1886 is aan het orgel gewerkt door de firma Brauner, die met name aan het derde manuaal werkten. Zij maakten de tractuur van dit manuaal electro-pneumatisch. In 1907 herbouwde Rieger het orgel. Het werd uitgebreid met een vierde manuaal, en kwam het aantal stemmen op 71. Na een ombouw door Molzer in 1948 had het 80 stemmen, en sinds de restauratie en uitbreiding door de firma Walcker in 1968 had het orgel 100 stemmen. Adviseur bij deze ombouw was Karl Richter. In 2008 is de firma Rieger gestart met een herbouw van het orgel met 86 stemmen. Op 26 maart 2011 kon dit orgel in gebruik worden genomen. Het werd hierbij onder andere bespeeld door Peter Planyavsky.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hauptwerk18
- Orchesterwerk (Expressiv)17
- Schwellwerk19
- Solo14
- Pedal13
- Orchesterpedal (Expressiv)5
Totaal aantal stemmen86
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurElectrisch
Windlade(n)Sleepladen

Dispositie
Hauptwerk (C-c''''): Principal 16', Violon 16', Principal 8', Flûte Major 8', Gamba 8', Gedackt 8', Gemshorn 8', Octave 4', Salicional 4', Spitzflöte 4', Quinte 2 2/3', Superoctave 2', Cornet 5 fach (8'), Großmixtur 4-6 fach (2 2/3'), Mixtur 4-5 fach (1 1/3'), Trompete 16', Trompete 8', Trompete 4'.
Orchesterwerk (Expressiv) (C-c''''): Lieblich Gedackt 16', Geigenprincipal 8', Viola da Gamba 8', Salicional 8', Wienerflöte 8', Blockflöte 8', Holzgedackt 8', Octave 4', Viola 4', Gedecktflöte 4', Octave 2', Mixtur 4 fach (2'), Harmonia Aetherea 2-5 fach (2 2/3'), Fagott 16', Euphonium 8', Oboe 8', Klarinette 8', Tremulant.
Schwellwerk (C-c''''): Salicet 16', Principalviolon 8', Gambe 8', Aeoline 8', Voix Céleste 8', Flûte Harmonique 8', Bourdon 8', Flûte Octaviante 4', Fugara 4', Nazard Harmonique 2 2/3', Octavin 2', Tierce Harmonique 1 3/5', Sifflet 1', Fourniture 5 fach (2'), Basson 16', Trompette Harmonique 8', Hautbois 8', Clairon Harmonique 4', Voix Humaine 8', Tremulant.
Solo (C-c''''): Quintatön 16', Diapason 8', Flauto Amabile 8', Doppelflöte 8', Prestant 4', Traversflöte 4', Nasard 2 2/3', Flöte 2', Terz 1 3/5', Larigot 1 1/3', Mixtur 4 fach (1 1/3'), Englischhorn 8', Trompette Royal 8', Tuba 8'.
Pedal (C-g'): Kontrabass 32', Kontrabass 16', Violonbass 16', Salicetbass 16', Octavbass 8', Flöte 8', Flöte 4', Rauschpfeife 3 fach (2 2/3'), Kontraposaune 32', Posaune 16', Fagott 16', Trompete 8', Clairon 4'.
Orchesterpedal (Expressiv): Subbass 32', Subbass 16', Violon 8', Gedackt 8', Bassklarinette 16'.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De dispositie van het Ladegast-orgel luidde in 1872:
    Hauptwerk (C-f'''): 1. Abteilung: Principal 16', Principal 8', Octave 4', Gemshorn 4', Flauto Minor 4', Doublette 2 fach (3', 2'), Cornett 3-4 fach, Mixtur 3-4 fach, Trompete 8'.
    2. Abteilung: Bordun16', Gamba 8', Rohrflöte 8', Flauto Amabile 8', Piffaro 8', Nasat 5 1/3', Doublette 2 fach (4', 2').
    Oberwerk (C-f'''): 1. Abteilung: Fugara 4', Doppelflöte 4', Octavflöte 4', Nasat 2 2/3', Waldflöte 2', Progressio Harmonica 2-4 fach, Clarinett 8'.
    2. Abteilung: Geigenprinzipal 8', Quintatön 16', Salicional 8', Flauto Harmonique 8', Doppelflöte 8', Gedeckt 8'.
    Echowerk (C-f'''): Lieblich Gedeckt 16, Viola d'Amour 8', Lieblich Gedeckt 8', Unda Maris 8', Flauto Dolce 8', Piffaro 4', Zartflöte 4', Violine 2', Harmonia Aetherea 2-4 fach, Oboe 8'.
    Pedal (C-f'): 1. Abteilung: Principalbaß 32', Principalbaß 16', Octavbaß 8', Baßquinte 10 2/3', Baßquinte 5 1/3', Octavbaß 4', Posaune 16', Trompete 8', Clarinet 4'.
    2. Abteilung: Violon 16', Subbaß 16', Cello 8', Baßflöte 8'.

  • Het Rieger-orgel uit 1907 had als dispositie:
    Hauptwerk (C-g'''): Prinzipal 16', Bourdon 16', Prinzipal 8', Fugara 8', Gemshorn 8', Dulciana 8', Doppelflöte 8', Gedackt 8', Flûte Octaviante 8', Nassat 5 1/3', Octave 4', Viola 4', Rohrflöte 4', Superoctave 2', Rauschquinte 2 fach (2 2/3'), Cornett 6 fach (8'), Mixtur 3-5 fach (2 2/3'), Fagott 16', Trompete 8', Clarino 4'.
    Oberwerk (C-g'''): Viola 16', Quintatön 16', Prinzipal 8', Viola da Gamba 8', Salizional 8', Unda Maris 8', Konzertflöte 8', Hohlflöte 8', Bourdon 8', Octave 4', Gemshorn 4', Flûte Octaviante 4', Waldflöte 2', Progressio Harmonica 3-4 fach (2 2/3'), Mixtur 4 fach (2 2/3'), Klarinette 8'.
    Echowerk (C-g'''): Lieblich Gedackt 16', Geigenprincipal 8', Echo-Gamba 8', Aeoline 8', Vox Coelestis 8', Flûte Harmonique 8', Quintatön 8', Rohrflöte 8', Stillgedackt 8', Octave 4', Dolce 4', Zartflöte 4', Flautino 2', Harmonia Aetherea 4 fach (2 2/3'), Oboe 8'.
    Solowerk (C-g'''): Seraphongamba 8', Seraphonflöte 8', Seraphonflöte 4', Tuba Mirabilis 8'.
    Pedal (C-f'): Principalbaß 32', Principalbaß 16', Violon 16', Salicetbaß 16', Subbaß 16', Gedecktbaß 16', Quintbaß 10 2/3', Octavbaß 8', Cello 8', Baßflöte 8', Octave 4', Cornett 3 fach (5 1/3'), Bombarde 32', Posaune 16', Trompete 8', Clarino 4'.

  • De dispositie luidde na de uitbreidingen van 1948:
    I. Manual (C-g'''): Prinzipal 16', Bordun 16', Starkton-Prinzipal 8', Prinzipal 8', Fugara 8', Gemshorn 8', Dulciana 8', Flûte Octaviante 8', Gedeckt 8', Oktav 4', Viola 4', Rohrflöte 4', Koppel Quinte 2 2/3', Nachthorn 2', Terz 1 3/5', Gemshorn Quint 1 1/3', Rausch Quinte 2 fach (2 2/3'), Groß Kornett 4 fach (4'), Trompete 8'.
    II. Manual (C-g'''): Quintatön 16', Prinzipal 8', Viola da Gamba 8', Salizional 8', Unda Maris 8', Konzertflöte 8', Hohlflöte 8', Oktav 4', Gemshorn 4', Cremona 4', Gemshorn Quinte 2 2/3', Waldflöte 2', Super Quinte 1 1/3', Prinzipal 1', Progressio Harmonica 3-4 fach (2 2/3'), Mixtur 4 fach (1 1/3'), Fagott 16', Klarinette 8'.
    Schwellwerk (C-g'''): Lieblich Gedeckt 16', Geigen-Prinzipal 8', Echo Gamba 8', Aeoline 8', Vox Coelestis 8', Flûte Harmonique 8', Quintatön 8', Still-Gedeckt 8', Oktav 4', Zart-Flöte 4', Rohrquinte 2 2/3', Prinzipal 2', Flautino 2', Terz 1 3/5', Zart-Mixtur 2 2/3', Zimbel 1 1/3', Oboe 8'.
    Hochdruckwerk (C-g'''): Prinzipal 16', Prinzipal 8', Gamba 8', Flöte 8', Oktav 4', Oktav 2', Mixtur 2 2/3', Tuba 8'.
    Pedal (C-f'): Untersatz 32', Prinzipalbaß 16', Flötenbaß 16', Violon 16', Salizetbaß 16', Subbaß 16', Gedecktbaß 16', Quintbaß 10 2/3', Oktavbaß 8', Cello 8', Baßflöte 8', Oktav 4', Cantusfirmus 4', Schwiegel 2', Mixtur 5 1/3', Bombarde 32', Posaune 16', Trompete 8'.

  • De dispositie van Walcker (1968) luidde:
    Hauptwerk: Prinzipal 16', Pommer 16', Prinzipal 8', Flauto Dolce 8', Gemshorn 8', Großgedackt 8', Oktave 4', Rohrflöte 4', Nasard 2 2/3', Oktave 2', Nachthorn 2', Terz 1 3/5', Quinte 1 1/3', Super-Oktave 1', Rauschpfeife 2 fach (2 2/3'), Mixtur 6 fach (1 1/3'), Kleinmixtur 4 fach (1'), Kornette 3 fach (vanaf c), Trompete 16', Trompete 8', Trompete 4'.
    Oberwerk: Quintatön 16', Harfen-Prinzipal 8', Spitzgamba 8', Hohlflöte 8', Unda Maris 8', Flötenschwebung 8' (vanaf c), Singend Prinzipal 4', Kleingedackt 4', Rohrnasard 2 2/3', Oktave 2', Blockflöte 2', Quinte 1 1/3', Schwiegel 1', Sesquialter 2 fach, Mixtur 6 fach (2'), Scharff 4 fach (1'), Dulzian 16', Krummhorn 8', Rohrschalmei 4', Tremulant.
    Schwellwerk: Lieblich Gedackt 16', Holz-Prinzipal 8', Gedeckt 8', Salizional 8', Aeoline 8', Vox Coelestis 8' (vanaf c), Italienisches Prinzipal 4', Koppelflöte 4', Quinte 2 2/3', Prinzipal 2', Waldflöte 2', Terz 1 3/5', Quinte 1 1/3', Septime 1 1/7', Sifflöte 1', Nonenkornett 3-4 fach (2 2/3'), Plein-Jeu 6-8 fach (2'), Oktavzimbel 3 fach, Englisch Horn 16', Französische Trompete 8', Oboe 8', Clarine 4', Tremulant.
    Brustwerk (in zwelkast): Metallgedeckt 8', Quintatön 8', Viola di Gamba 8', Praestant 4', Rohrgedeckt 4', Schwebend Harf 4', Quinte 2 2/3', Oktave 2', Gemshorn 2', Larigot 1 1/3', Blockflöte 1', Nonenflöte 8/9', Harmonia Aetheria 3 fach (2 2/3'), Cymbel 4 fach (4/5'), Rankett 16', Rohrschalmei 8', Vox Humana 8', Regal 4', Tremulant.
    Pedal: Untersatz 32', Principalbass 16', Subbass 16', Salizetbass 16', Quintbass 10 2/3', Octavbass 8', Octave 1', Basszink 4 fach (5 1/3'), Mixtur 6 fach (2 2/3'), Fagott 32', Posaune 16', Trompete 8'.
    Kleinpedal: Gedecktbass 16', Bassflöte 8', Choralbass 4', Gedacktpommer 4', Hohlpfeife 2', Dulzian 16', Trompete 4', Singend Kornett 2'.
    Koppelingen: Hauptwerk - Oberwerk, Hauptwerk - Schwellwerk, Hauptwerk - Brustwerk, Oberwerk - Schwellwerk, Oberwerk - Brustwerk, Schwellwerk - Brustwerk, Pedal - Hauptwerk, Pedal - Oberwerk, Pedal - Schwellwerk, Pedal - Brustwerk, Generalkoppel.
    Speelhulpen: 6 Generalsetzer, 2 geteilte Setzer, Crescendo-Tritt, Organo Pleno, General-tutti, Manual 16' ab, Zungen ab.

Literatuur
  • Orgelbau-Nachrichten : Die electro-pneumatische Orgeltractur - System Brauner und Drexler in Mährisch Neustadt und Wien. - In: Zeitschrift für Instrumentenbau, 7. Band No. 11, 11. Januar 1887.
  • Jubiläum der Musikvereinsorgel / Charlotte Abelmann. - In: Konzertblatt der Gesellschaft der Musikfreunde, Jhg. 2, Folge 3, 1947.
  • Opus 5300 : Die neue Orgel im Konzertsaal der Gesellschaft der Musikfreunde Wien / Werner Walcker-Mayer. - Stuttgart : Musikwissenschaftlichen Verlagsgesellschft m.b.H., 1969.
  • Orgeln in Österreich / Alois Forer. - Wien ; München : Verlag Anton Schroll & Co., 1973.
  • Orgelwissenschaft und Orgelpraxis : Festschrift zum 200-jährigen Bestehen des Hauses Walcker / Hans Heinrich Eggebrecht. - Murrhardt-Hausen : Musikwissenschaftliche Verlags-Gesellschaft mbH., 1980. - (Veröffentlichen der Walcker-Stiftung ; Heft 8).
  • Orgeln in Wien / Günter Lade. - Wien, 1990.
  • Im Wandel der Zeit : Die Ladegasts und ihre Orgel / Alexander Koschel. - Weißenfels : Orgelfachverlag Fagott, 2004.
  • A redőnyszerkezet története a német orgonakultúrában a XIX. század végéig / Méhes Balázs. - Budapest : Liszt Ferenc Zeneművészeti Egytem, 2010.
  • Die neue Rieger-Orgel im Goldenen Saal der Gesellschaft der Musikfreunde in Wien / Markus T. Funck. - In: Ars Organi, 60. Jhg., Heft 2, Juni 2012.
  • Konzertsaalorgeln in Wien / Hans Haselböck. - In: Ars Organi, 60. Jhg., Heft 2, Juni 2012.
  • Viel Spielkomfort für nur 35 Jahre: Die Ladegast-Orgel im Wiener Musicvereinssaal (1872) / Max Reinhard Jaehn. - In: Ars Organi, 72. Jhg., Heft 1, März 2004.
Opnamen Paul Hindemith : Organ concertos, Suite for mechanical organ / Martin Haselböck m.m.v. Vienna Symphony Orchestra o.l.v. Frühbeck de Burgos. - Koch Swann O1202-2 H1 (CD).
Links http://www.rieger-orgelbau.com/details/project/WienMusikv

Foto: Jean Aubry.
Foto: Jean Aubry
Bron: Postcard.
Bron: Postcard