Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 2 September 2007.

Foto: Evert-Jan van der Leij

Praha, Česká Republika (Praha) - Kostel sv. Jakuba Většího (Staré Mesto)
Gemeente: Praha
Streek:Čechy
Adres: Malá Štupartská 6, 110 00, Praha
Website: http://praha.minorite.cz/

Beschrijving nr.: 2000615.

Gebouwd door: Abraham Starck (1705)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1705	Abraham Starck		nieuwbouw
1754	Frantisek Katzer
1906	Rejna & Černý
1941	Jan Tuček		ombouw
1956	Organa Kutná Hora		restauratie en uitbreiding
1982	Rieger-Kloss	3522	restauratie en uitbreiding
2011	Robert Ponča		uitbreiding

In 1705 voltooide Abraham Stark een orgel met 26 stemmen op twee klavieren en pedaal voor de Jacobuskerk in Praag. Het verving het oude orgel dat bij de grote brand in 1689 verloren was gegaan. Het instrument had een kort octaaf. In 1754 voegde Frantisek Katzer de fis en de gis toe, zodat het octaaf gebroken werd, en hij verving de Pedaalmixtuur door een Posaune 16'. In de tweede helft van de negentiende eeuw is de dispositie ingrijpend gewijzigd, maar het is niet bekend door wie dit is gedaan.
In 1906 werkte de Praagse firma Josef Cerný & Josef Rejna aan het orgel. Zij vulden het gebroken octaaf aan en vervingen verschillende stemmen. Het instrument was nu in de kern nog altijd een barokorgel, maar in 1941 bouwde de firma Jan Tuček uit Kutná Hora een nieuw electro-pneumatisch instrument met 75 stemmen in de historische orgelkas, naar ontwerp van Bedrich Antonín Wierdermann, organist van de kerk. De electrische speeltafel werd door de firma Laukhuff geleverd. Op de beide galerijen links en rechts van het orgel kwamen twee zwelkasten te staan.
De firma Organa uit Kutna Hora werkte in 1956 aan het instrument. Onder invloed van de Duitse Orgelreform bogen zij het klankkarakter om naar een meer barokke stijl. Verschillende registers werden aangepast. De firma Orgel-Krnov (Rieger-Kloss) vergrootte het instrument in 1981/1982 en wijzigde de indeling van de verschillende werken. Robert Ponča installeerde in 2011 een modern combinatiesysteem.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hauptwerk	21
- Positiv	9
- Schwellwerk I	21
- Schwellwerk II	23
- Pedal	21 (19)
Totaal aantal stemmen	95 (93)
Toetstractuur	Electro-pneumatisch
Registertractuur	Electro-pneumatisch
Windlade(n)	Kegelladen

Dispositie
Hauptwerk (C-c''''): Principál 16', Burdonflauta 16', Prestant 16', Principál 8', Kvintadena 8', Flétna Barokní 8', Gamba Spicatá 8', Oktáva 4', Oktáva Italská 4', Flétna Drevená 4', Kvintadena 4', Salicet 4', Kvinta 2 2/3', Superoktáva 2', Roh Kamzicí 2', Kvinta Malá 1 1/3', Pístala Sumivá 4-5x (2'), Mixtura Barokní 6x (1'), Spanelská Trubka 16', Spanelská Trubka 8', Trompeta 8'.
Positiv (C-c''''): Kopula Major 8', Salicionál 8', Principál 4', Kopula Minor 4', Oktáva 2', Seskvialtera 2x (2 2/3'), Mixtura 4-5x (1'), Regál 16', Roh Basetový 8'.
Schwellwerk I (C-c''''): Tibia Clausa 16', Viola 16', Principál 8', Flétna Dutá 8', Flétna Dvojitá 8', Fugara 8', Kryt Zpevný 8', Dolce 8', Oktáva Trychtýrová 4', Flétna Koncertní 4', Roh Kamzicí 4', Kvinta Flétnová 2 2/3', Oktáva Svýcarská 2', Roh Nocní 2', Kornet Sept. 3-5x (2 2/3'), Mixtura 5x (2'), Kvinta Selest. 2x (1 1/3'), Fagot 16', Trompeta Harmonická 8', Salmaj Trubicová 8', Hoboj Francouzská 4'.
Schwellwerk II (C-c''''): Kvintadena 16', Kryt Tichý 16', Principál Rohový 8', Principál Houslový 8', Flétna Harmonická 8', Burdon 8', Gamba Jemná 8', Vox Celestis 2x (8' + 4'), Oktáva 4', Flétna Pricná 4', Flétna Nezná 4', Nasard 2 2/3', Octavin 2', Flétna Lesní 2', Tercie 1 3/5', Larigot 1 1/3', Flautino 1', Plein Jeu 5-6x (1 1/3'), Alikvoty 3x (1 1/7'), Roh Anglický 8', Hoboj 8', Vox Humana 8', Klarina 4'.
Pedal (C-g'): Podstav 32', Principálbas 16', Subbas Otevrený 16', Subbas Krytý 16', Burdon 16', Viola 16' - transmission, Kryt Tichý 16' + 8', Kvinta Velká 10 2/3', Oktávbas 8', Flétna Basová 8', Principál Rohový 8' - transmission, Kvinta 5 1/3', Superoktáva 4', Flétna Trubicová 4', Flétna Zobcová 2', Mixtura 6x (2 2/3'), Bombard 32', Pozoun 16', Fagot 16', Trompeta Basová 8', Clairon 4'.
Koppelingen: Manual I - Manual II, Manual I - Manual III, Manual I - Manual IV, Manual I - Manual III 16', Manual I - Manual III 4', Manual I - Manual IV 4', Manual I - Manual I 4', Manual II - Manual I, Manual III - Manual IV, Manual III - Manual IV 16', Manual III - Manual III 4', Manual IV - Manual IV 4', Pedal - Manual I, Pedal - Manual II, Pedal - Manual III, Pedal - Manual IV, Pedal - Manual II 4', Pedal - Manual III 4', Pedal - Pedal 4'.
Speelhulpen: 6 freie Kombinationen, Pleno, Tutti, Choral, Registercrescendo (Walze).

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De oorspronkelijke dispositie van het orgel luidde: Hoofdwerk: Bordunflöte 16', Principal 8', Flöte 8', Quintatön 8', Viola di Gamba 8', Octav 4', Salicet 4', Quintatön 4' (later vervangen door een Salicionaal 8'), Flöte 4', Quinta 2 2/3', Superoctav 2', Gemshorn 2', Quinta Minor 1 1/3', Mixtur 6 fach. Positief: Copula Maior 8', Copula Minor 4', Principal 4', Octav 2', Sesquialtera 2 fach (later vervangen door een Doppelflöte 8'), Mixtur 3 fach. Pedaal: Bordunbass 16', Subbass16', Principalbas 8', Quintbas 5 1/3', Superoctavbass 4', Mixtur 4 fach (later verwijderd). De dispositie luidde na de wijzigingen van 1956: Manuaal I: Principaal 16', Bourdon 16', Groot-Principaal 8', Principal 8', Houtprincipal 8', Gamba 8', Groot-Gedekt 8', Fluit 8', Salicionaal 8', Octaaf 4', Wijde Principaal 4', Gemshoorn 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Superoctaaf 2', Terts 1 3/5', Mixtuur VI sterk, Ruiskwint, Trompet 8'. Manuaal II: Tibia Clausa 16', Gamba 16', Hoornprincipaal 8', Fluit-Principaal 8', Fugara 8', Holpijp 8', Dubbelfluit 8', Gemshoorn 8', Viola Celestis 8', Copula Maior 8', Dolce 8', Principaal 4', Concertfluit 4', Copula Minor 4', Nasard 2 2/3', Octaaf 2', Cornet III sterk, Mixtuur II sterk, Fagot 16', Harmonische Trompet 8', Clarinet 8', Tremulant. Manuaal III: Quintadeen 16', Stilgedekt 16', Salicet 16', Vioolprincipaal 8', Gamba 8', Nachthoorn 8', Concertfluit 8', Vox Celestis 8', Stilgedekt 8', Dulciaanfluit 8', Aeoline 8', Octaaf 4', Violine 4', Dwarsfluit 4', Quintfluit 2 2/3', Flageolet 2', Terstfluit 1 3/5', Quintfluit 1 1/3', Flautino 1', Harmonia Aertheria III sterk, Engelse Hoorn 8', Hobo 8', Physharmonica 4', Tremulant. Pedaal: Open Bas 16', Principaal 16'm Tibia Maior 16', Violon 16', Subbas 16', Gamba 16', Bourdon 16', Salicet 16', Stilgedekt 16', Octaafbas 8', Superoctaaf 4', Bazuin 16', Bombarde 16', Fagot 16.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De oorspronkelijke dispositie van het orgel luidde:
Hoofdwerk: Bordunflöte 16', Principal 8', Flöte 8', Quintatön 8', Viola di Gamba 8', Octav 4', Salicet 4', Quintatön 4' (later vervangen door een Salicionaal 8'), Flöte 4', Quinta 2 2/3', Superoctav 2', Gemshorn 2', Quinta Minor 1 1/3', Mixtur 6 fach.
Positief: Copula Maior 8', Copula Minor 4', Principal 4', Octav 2', Sesquialtera 2 fach (later vervangen door een Doppelflöte 8'), Mixtur 3 fach.
Pedaal: Bordunbass 16', Subbass16', Principalbas 8', Quintbas 5 1/3', Superoctavbass 4', Mixtur 4 fach (later verwijderd).

De dispositie luidde na de wijzigingen van 1956:
Manuaal I: Principaal 16', Bourdon 16', Groot-Principaal 8', Principal 8', Houtprincipal 8', Gamba 8', Groot-Gedekt 8', Fluit 8', Salicionaal 8', Octaaf 4', Wijde Principaal 4', Gemshoorn 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Superoctaaf 2', Terts 1 3/5', Mixtuur VI sterk, Ruiskwint, Trompet 8'.
Manuaal II: Tibia Clausa 16', Gamba 16', Hoornprincipaal 8', Fluit-Principaal 8', Fugara 8', Holpijp 8', Dubbelfluit 8', Gemshoorn 8', Viola Celestis 8', Copula Maior 8', Dolce 8', Principaal 4', Concertfluit 4', Copula Minor 4', Nasard 2 2/3', Octaaf 2', Cornet III sterk, Mixtuur II sterk, Fagot 16', Harmonische Trompet 8', Clarinet 8', Tremulant.
Manuaal III: Quintadeen 16', Stilgedekt 16', Salicet 16', Vioolprincipaal 8', Gamba 8', Nachthoorn 8', Concertfluit 8', Vox Celestis 8', Stilgedekt 8', Dulciaanfluit 8', Aeoline 8', Octaaf 4', Violine 4', Dwarsfluit 4', Quintfluit 2 2/3', Flageolet 2', Terstfluit 1 3/5', Quintfluit 1 1/3', Flautino 1', Harmonia Aertheria III sterk, Engelse Hoorn 8', Hobo 8', Physharmonica 4', Tremulant.
Pedaal: Open Bas 16', Principaal 16'm Tibia Maior 16', Violon 16', Subbas 16', Gamba 16', Bourdon 16', Salicet 16', Stilgedekt 16', Octaafbas 8', Superoctaaf 4', Bazuin 16', Bombarde 16', Fagot 16.

Literatuur	De orgelcultuur in midden- en oost-Europa : Het tijdperk der orgelbarok in Bohemen en Moravië in de 18e eeuw / drs. Jan W. van Spronsen. - In: Het Orgelblad, jrg. 7 nr. 3/4, maart/april 1964. Een Tsjechische orgelreis / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 71 nr. 1, januari 1975. Praag als orgelstad / Pavel Cerný. - In: Het Orgel, jrg. 93 nr. 3, maart 1997.
Opnamen	Hudba Pařížských Chrámů : Music of Paris churches and cathedrals / Irena Chřibková. - CD. Prague St. James's Basilica : It's organs & composing organists / Irene Chřibková, orgel en Stanko Arnold, trompet. - Multisonic 31 0347-2 (CD). - 1996. Church organs of Prague - Pražské Varhany / Diverse organisten. - Supraphon Stereo 111 0661/2 (dubbel-LP). - 1969.
Links	https://sanctijacobiorganum.com/ https://auditeorganum.cz/ https://pipeorgantaxonomy.wordpress.com/2014/12/12/abrahama-starka-kostel-sv-jakuba-vetsiho-praha-czech-republic/

Foto: Evert-Jan van der Leij	Foto: Frans Sellies	Foto: Evert-Jan van der Leij	Foto: Frans Sellies	Foto: Frans Sellies	Foto: Frans Sellies
Foto: Frans Sellies