Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.

Foto: Michiel van 't Einde

Schildwolde, Nederland (Groningen) - Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt)
Gemeente: Midden-Groningen
Streek:Fivelingo
Adres: Hoofdweg 32, 9626 AG, Schildwolde

Beschrijving nr.: 1006460.

Gebouwd door: Martin Vermeulen (1916)
Het orgel bevat ouder materiaal: Pijpwerk en windlade uit 1782 van Pieter Van Peteghem

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1916 Martin Vermeulen  nieuwbouw
1939 firma M. Spiering  wijzigen dispositie
1951 firma Madern-Moraal  uitbreiding
1971 Mense Ruiter Orgelmakers  restauratie
2002 Mense Ruiter Orgelmakers  restauratie en uitbreiding

  • In 1915 leverde Martin Vermeulen een nieuw orgel voor de in 1911 voltooide Gereformeerde Kerk in Schildwolde. Vermeulen had een tweeklaviers orgel ontworpen, maar vanwege de kosten werd dit teruggebracht tot één manuaal en pedaal met twee transmissies. Het overgebleven materiaal gebruikte hij voor de bouw van een orgel voor de Gereformeerde Kerk te Benschop. Het pijpwerk was gedeeltelijk oud en gedeeltelijk nieuw. Ook de windlade was oud. Deze windlade bevat een inscriptie van de orgelmaker Overdijk, Amsterdam uit 1845. Waarschijnlijk gebruikte hij materiaal van een oud Vlaams orgel. Mogelijk gaat het hier om het in 1782 door Pieter van Peteghem gemaakte orgel voor de Amsterdamse schuilkerk "Het stadhuis van Hoorn", de Dominicuskerk. De kas van dit orgel plaatste Vermeulen in de Gereformeerde Kerk in Noordwijk. Op 22 maart 1916 is het orgel in gebruik genomen.
  • De firma Spiering verving in 1939 twee stemmen door nieuwe, zachtere registers. Ook plaatste hij een electrische windmachine. Het orgel is in 1951 toch een tweeklaviers orgel geworden, dankzij een uitbreiding door de firma Madern-Moraal. De Quintadeen, de Octaaf 4' en twee koren van de Cornet werden gebruikt voor dit tweede klavier. Er werd een nieuwe speeltafel geleverd door Laukhuff. Op 4 januari 1952 nam men het orgel weer in gebruik. Mense Ruiter reviseerde het orgel in 1971. Hij voegde de Quint en de Terts samen tot een Sesquialter. De Octaaf 4' van het Bovenwerk ging terug naar het Hoofdwerk, terwijl er een nieuwe Octaaf 4' op het Bovenwerk werd geplaatst. Tenslotte plaatste Ruiter een Sifflet op het Bovenwerk. De transmissies van het Pedaal maakte Mense Ruiter electrisch. De Mixtuur werd opgeschoven. Op de windlade van het Hoofdwerk bleef nog altijd de plaats van de oude Cornet vacant.
  • In 2001 startte een nieuwe restauratie door Mense Ruiter. Men wilde met deze restauratie het klankbeeld meer tot één geheel maken. Ook moest een echt vrij pedaal worden aangelegd. Uit voorraad van de orgelbouwer kwam een originele Martin Vermeulen-Viool 8', en ook kon een Fluit 4' uit 1938 worden overgenomen van Bakker & Timmenga, die gemaakt was door A. Pannekoek. Ook plaatste Ruiter een Klarinet 8' op het Bovenwerk, gemaakt naar vroegtwintigste-eeuwse voorbeelden. Op 11 juni 2002 is het opgeknapte orgel weer officieel in gebruik genomen. Het werd daarbij bespeeld door Jan Jongepier, adviseur tijdens de restauratie.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk12
- Bovenwerk7
- Pedaal4
Totaal aantal stemmen23
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
ToonhoogteIets boven 440 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk80,8 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Salicionaal 8', Roerfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant) - 1915/2002, Mixtuur II-III-IV sterk - 1915/1971, Trompet 8'.
Bovenwerk (C-f'''): Holpijp 8', Viool 8' - oud, Prestant 4', Fluit 4', Fluit 2' - 1950/2002, Flageolet 1' - 1971, Klarinet 8' - 2002.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Openbas 8' - 1971/2002, Octaafbas 4' - 2002, Bazuin 16' - 2002.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.
Speelhulpen: Tremulant.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De door Vermeulen oorspronkelijk ontworpen tweeklaviers dispositie luidde:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Quintadeen 8', Salicionaal 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant), Mixtuur II-IV sterk, Trompet 8'.
    Bovenwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Viool 8', Vox Celeste 8', Fluit Travers 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Flageolet 1 3/5', Dulciaan 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Openbas 8' (transmissie's).

  • De dispositie luidde van 1951 tot 1971:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Salicionaal 8', Roerfluit 8', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III sterk, Trompet 8'.
    Bovenwerk: Quintadeen 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Fluit 2', Terts 1 3/5'.
    Pedaal: Subbas 16' (transmissie), Octaafbas 8' (transmissie).

  • De dispositie luidde ná 1971:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Salicionaal 8', Roerfluit 8', Octaaf 4' (1950), Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II-III-IV sterk (1915/1971), Trompet 8'.
    Bovenwerk: Quintadeen 8' (1915), Holpijp 8' (1950), Octaaf 4' (1971), Fluit 2' (1950), Sifflet 1' (1971), Sesquialter I-II sterk (1915/1971).
    Pedaal: Subbas 16' (transmissie), Openbas 8' (transmissie).
    Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.

Literatuur
  • Orgelberichten : Restauratie Geref. Kerk (Art. 31) Schildwolde / S. Kleefsman. - In: Organist & Eredienst, jrg. 18, nr. 192, maart 1952.
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel V Fivelingo / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1998. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 21).
  • Ingebruikneming van het geheel herstelde en vergrootte "Vermeulen" orgel in de Gereformeerde Kerk (Vrijg.) te Schildwolde : Dinsdag 11 juni 2002 / Jan Jongepier. - [Schildwolde] : Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt, 2002.
  • Orgelbouwnieuws : Schildwolde, Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt / Rogér van Dijk. - In: De Orgelkrant, jrg. 7 nr. 9, september 2002.
  • Orgelbouw in kort bestek : Schildwolde, Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt) / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 44 nr. 11, november 2002.
  • Nogmaals: het orgel van Schildwolde - een hypothese / Jaap Brouwer. - In: De Orgelvriend, jrg. 45 nr. 1, januari 2003.
  • Het Groninger Orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel VI Aanvullingen 1994-2009 / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Victor Timmer. - [S.l.] : Stichting Groningen Orgelland, 2009. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 29).
  • Het historische orgel in Nederland supplement / Peter van Dijk, Rogér van Dijk, Hans Fidom , Hans Steketee (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2010. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 15).

Foto: © Dennis Wubs. Datering: 10 April 2011.
Foto: © Dennis Wubs
Foto: © Dennis Wubs. Datering: 10 April 2011.
Foto: © Dennis Wubs
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde