Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.

Foto: Piet Bron

Westzaan, Nederland (Noord-Holland) - Grote Kerk (Joriskerk)
Gemeente: Zaanstad
Adres: Torenstraat 1, 1551 BK, Westzaan
Website: http://www.protestantse-gemeente-westzaan.nl/

Beschrijving nr.: 1003737.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR0991.

Gebouwd door: Flaes & Brünjes (1866)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1866 Flaes & Brünjes  nieuwbouw
1923 Arie Bik  diverse werkzaamheden
1945 Hendrick Wicher Flentrop  wijzigen dispositie
1956 firma D.A. Flentrop  restauratie
1971 firma D.A. Flentrop  restauratie
1975 firma D.A. Flentrop  restauratie
2002 J.J. Elbertse & Zn.  restauratie
2008 A. Nijsse & Zonen  uitbreiding

  • Het orgel in de Hervormde Kerk van Westzaan is gebouwd door Pieter Flaes voor de firma Flaes & Brünjes. Op 2 december 1866 werd het officieel in gebruik genomen met een concert door de heer A. Bruijn, organist te Zaandam. Het werd nog al eens gewijzigd. Om te beginnen in 1923, toen Arie Bik, die het onderhoud van het orgel verzorgde, een nieuw pedaalklavier plaatste, de mechaniek herstelde, maar ook de Octaaf 4' van het Bovenwerk verving door een Voix Céleste 8'. In 1945 verving Flentrop de Prestant 8' discant van het Bovenwerk door een doorlopende Prestant 4', en werd het pedaal zelfstandig gemaakt door de bas van de Bourdon 16' van het Hoofdwerk te verplaatsen naar een electro-pneumatische pedaallade. Ook verviel de Salicionaal ten gunste van een Flageolet 2' en plaatste hij een Sesquialter I-II sterk op een kantsleep van op Bovenwerk. De Voix Céleste van Bik werd in 1956 afgezaagd tot een Quintfluit 1 1/3'. Flentrop restaureerde het mechanisch gedeelte van het instrument in de jaren 1966-1971. Vier jaar later werd ook het pijpwerk gerestaureerd. De Sesquialter werd gewijzigd in een Terts 1 3/5'.
  • In 2000 startte de firma Elbertse met een grondige restauratie. Adviseur was Wim Diepenhorst, maar het plan voor de restauratie was in 1998 opgesteld door Hans van der Harst. De oorspronkelijke dispositie is geheel gereconstrueerd. Op het Bovenwerk werd een Salicet 4' geplaatst, die samengesteld was uit pijpwerk van de Salicionaal 8' uit het orgel van de Remonstrantse Kerk in Den Haag, aangevuld met nieuw pijpwerk. De Terts werd opgeschoven tot een Roerquint 3'. Er werd een nieuwe Fluit 2' gemaakt. Het pneumatische pedaal is verwijderd, en alles is voorbereid voor een zelfstandig pedaal met drie registers (Subbas 16', Octaaf 8' en Fagot 16') op een mechanische windlade van Reil, afkomstig uit het orgel van de Gereformeerde Kerk (Vrijgemaakt) te Dalfsen uit 1972. Op 26 januari 2002 is instrument het weer in gebruik genomen. Hierbij werd het bespeeld door Joost Rijken en dhr. Lienos, organisten van de kerk, Wim Diepenhorst. In 2008 kon het pijpwerk op het pedaal worden geplaatst. Men had vier registers gekocht, afkomstig uit het Vermeulen-orgel uit 1948 van de Sint Josephkerk te Dongen. Het pijpwerk werd geplaatst en geïntoneerd door de firma Nijsse. Op 4 april 2008 is het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Herman van Vliet.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk10
- Bovenwerk7
- Pedaal4
Totaal aantal stemmen21
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 435 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk78 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' - 1866/1945, Prestant 8', Roerfluit 8' - 1866/2001, Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur IV sterk, Trompet 8' (B/D).
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Viola di Gamba 8' - C-H gecombineerd met Holpijp, Holpijp 8', Salicet 4' - 1863/2001, Roerfluit 4', Roerquint 3' - 1975/2001, Fluit 2' - 2001, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - 1948, Octaafbas 8' - 1948, Gedekt 8' - 1948, Bazuin 16' - 1948.
Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk.

VulstemSamenstelling
Mixtuur IV sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. Fìs°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fìs°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. fis': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'.
Cornet IV sterk discant (Hoofdwerk) c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • Oorspronkelijke dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur IV sterk, Trompet 8 (gedeeld).
    Bovenwerk: Prestant 8' (discant), Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Salicionaal 8', Octaaf 4', Roerfluit 4'.
    Pedaal aangehangen.

  • De dispositie was voor de restauratie van 2001/2002:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV sterk, Cornet IV sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld).
    Bovenwerk: Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Prestant 4' (1945), Roerfluit 4', Flageolet 2' (1945), Terts 1 3/5' (1945/1975), Quintfluit 1 1/3' (1956).
    Pedaal: Subbas 16' (transmissie).

Literatuur
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • Geschiedenis en restauratie van het Flaes & Brünjes-orgel in de Grote Kerk Westzaan / W.J.C. Diepenhorst. - Westzaan : Kerkvoogdij Hervormde Gemeente, 2002.
  • Orgelbouwnieuws : Westzaan, Hervormde Kerk / Rogér van Dijk. - In: De Orgelkrant, jrg. 7 nr. 2, februari 2002.
  • Het Flaes & Brünjes-orgel in de Grote Kerk te Westzaan / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 44 nr. 11, november 2002.
  • Het historische orgel in Nederland 1865 - 1872 / Teus den Toom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2004. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 9).
Opnamen
  • Dub de Vries Grote of St. Joriskerk Westzaan / Dub de Vries. - STH Records (CD). - 2016.
  • Wybe Kooijmans speelt Nederlandse orgelwerken op het Flaes & Brünjes-orgel van de Grote of St. Joriskerk te Westzaan / Wybe Kooijmans. - PDR Records 12PDF106 (CD). - 2012.
Links https://www.orgelnieuws.nl/wcms/modules/news/article.php?storyid=2569
http://www.hetorgel.nl/norgel2002-02d.htm
Overige bronnen
  • www.orgelnieuws.nl

Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Marcel Pelt. Datering: December 2006.
Foto: Marcel Pelt
Bron: Fotokaart GR 991 (Stichting Orgel Centrum).
Bron: Fotokaart GR 991 (Stichting Orgel Centrum)
Foto: Piet Bron. Datering: 10 January 2015.
Foto: Piet Bron
Foto: Jan van der Male. Datering: 13 April 2011.
Foto: Jan van der Male