Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Wieger van Asperen. Datering: 14 October 2011.

Foto: Wieger van Asperen

Groningen, Nederland (Groningen) - Der Aakerk, transeptorgel ("Bolswardorgel")
Gemeente: Groningen
Adres: Akerkhof 2, 9711 JB, Groningen
Website: https://akerk.nl/

Beschrijving nr.: 1003533.

Gebouwd door: Anthonie Verbeeck (1635)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1635 Anthonie Verbeeck  nieuwbouw
1731 Schwartsburg  diverse werkzaamheden
1780 Albertus Anthonie Hinsz  diverse werkzaamheden
1822 Albertus Johannes van Gruisen  restauratie
1869 L. van Dam & Zonen  overplaatsing
1992 Bakker & Timmenga  overplaatsing
2008 Paul Fritts  nieuwbouw in bestaande kas

  • De orgelkas die in het transept van de Der Aakerk hangt komt uit de Broerekerk te Bolsward en dateert uit de zestiende eeuw. Er wordt aangenomen dat het instrument in 1635 is gemaakt door Anthonie Verbeeck, en dat het in 1645 door hem is uitgebreid met een rugpositief. Het orgel is in 1731 gerepareerd, mogelijk door Michael Schwartsburg (volgens Willem Jan Dorgelo zeker niet door Hinsz) en in 1780 door Albertus Hinsz, waarbij onder andere de registermechaniek van het rugpositief is gewijzigd. In 1822 voerde Albertus van Gruissen eeen grote revisie uit. De orgelkas is zonder binnenwerk in 1869 door de firma Van Dam overgeplaatst naar de Martinikerk in Bolsward. De kassen werden in 1967 verkocht aan de Hervormde Gemeente in Groningen, gedemonteerd, en opgeslagen in de Martinikerk in Groningen.
  • In 1991/1992 restaureerden Bakker & Timmenga de kassen, de balustrade, frontpijpen en klavierbeleg. Het verder lege meubel is daarna in de Der Aa-kerk gehangen. Adviseur bij het werk was Aart van Beek. Van het orgel zijn naast de kas met frontpijpen ook de klaviatuur, de registertrekkers en delen van de mechaniek bewaard gebleven.
  • In augustus 2007 werd bekendgemaakt dat Paul Fritts een nieuw binnenwerk zal bouwen in de oude kassen.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
ca. 1635BolswardBroerekerk
1867BolswardMartinikerk
1992GroningenDer Aakerk, transeptorgel


Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities De dispositie van het orgel luidde waarschijnlijk oorspronkelijk:
Hoofdwerk (CDEFGA-c'''): Prestant 8' (gedeeld), Holpijp 8' (gedeeld), Octaaf 4', Octaaf 2', Gemshoorn 2', Sifflet 1', Mixtuur (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld).
Rugwerk (CDEFGA-c'''): Quintadeen 4' (gedeeld), Prestant 4' (gedeeld), Fluit 4' (gedeeld), Octaaf 2' (gedeeld), Sesquialter (discant), Scherp (gedeeld), Regaal 8' (gedeeld).
Literatuur
  • Frieslands orgelpracht : deel I 1500-1800 / Jan Jongepier. - Sneek: Boeijenga, 1970.
  • Plan: nieuw? orgel in Groninger Martinikerk : Met gebruik van instrument dat vroeger in Bolsward stond?. - In: Trouw, vrijdag 12 februari 1971.
  • Organum Novum Redivivum / Hans Kriek. - Buren: Frits Knuf, 1981.
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek II : Oude kerkorgels in de provincie Groningen, geplaatst na 1840 / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 27, april 1982.
  • Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985.
  • Het 'Bolswardorgel' in de der Aa-kerk te Groningen / Aart van Beek. - In: Groninger Kerken, jrg. 9 nr. 4, november 1992.
  • Kroniek : Augustus 1991. - In: De Mixtuur, nr. 76, januari 1994.
  • Orgels, organisten en kosters van de Grote- of Martinikerk te Bolsward / W.J. Dorgelo Hzn. - Leeuwarden: Interboek, 1996.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • De Friese orgels tussen 1500 en 1750 : Een onderzoek naar de geschiedenis en de bouw van de orgels, de kasarchitectuur, de orgelmakers en de organisten / Auke Hendrik Vlagsma. - Leeuwarden : Fryske Akademy, 2003.
  • Bolswardorgel Groningen gaat weer klinken : Amerikaanse orgelbouwer bouwt nieuw binnenwerk transeptorgel Der Aa-kerk / A.M. Alblas. - In: Reformatorisch Dagblad, maandag 13 augustus 2007.
  • Nieuws uit de orgelwereld : Bolswardorgel Groningen gaat weer klinken / Gerco Schaap [red]. - In: De Orgelvriend, jrg. 49 nr. 10, oktober 2007.
Links https://orgel.edskes.net/kerk_groningen_der_aakerk.htm

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Janco Schout. Datering: May 2002.
Foto: Janco Schout
Foto: Wieger van Asperen. Datering: 14 October 2011.
Foto: Wieger van Asperen
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Situatie in de Martinikerk in Bolsward. Datering: ca. 1900.
Situatie in de Martinikerk in Bolsward. Datering: ca. 1900.
Situatie in de Broerekerk te Bolsward. Datering: before 1869.
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 3 August 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Piet Bron. Datering: 8 February 2011.
Foto: Piet Bron