Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 7 September 2005.

Foto: Piet Bron

Rotterdam, Nederland (Zuid-Holland) - Oud-Katholieke Kerk van de H.H. Petrus en Paulus (Het Paradijs)
Gemeente: Rotterdam
Adres: Nieuwe Binnenweg 25, 3014 GB, Rotterdam
Website: https://paradijskerk.oudkatholiek.nl/

Beschrijving nr.: 1003102.

Gebouwd door: Christian Gottlieb Friedrich Witte (1858)
Het orgel bevat ouder materiaal: Orgelkas uit 1721 van Matthias Verhofstad

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1721 Matthias Verhofstad  nieuwbouw
1827 Gebroeders Bätz  restauratie
1858 Christian Gottlieb Friedrich Witte  nieuwbouw in bestaande kas
1973 Verschueren Orgelbouw  restauratie

  • Aan de Slijkvaart, de latere Delftsevaart, werd in 1718 een kerkgebouw gebouwd voor de Oud-Katholieke Kerk van Rotterdam. In de jaren 1719-1721 bouwde Matthijs Verhofstadt een nieuw orgel met twee manualen en vrij pedaal, en in totaal 27 stemmen voor deze kerk. De kas is ontworpen en vervaardigd door Alexander Dominicus Pluskens, die ook andere interieurstukken voor de kerk maakte. Toen het orgel klaar was kreeg Verhofstadt de opdracht om er ook een vrij pedaal bij te maken. Waarschijnlijk is het geheel in 1723 definitief voltooid. Bij de bouw van het instrument is gebruik gemaakt van enkele onderdelen van het vorige orgel van de parochie, een klein orgel (waarschijnlijk een positief) van de Leidse orgelbouwer Jacobus Cool. Het orgel is in elk geval voor 1774 gewijzigd. De firma Bätz herstelde het instrument in de jaren 1826/1827, waarna het op 12 maart 1827 weer in gebruik kon worden genomen, na keuring door J.B. Bremer, organist van de Waalse Kerk, en J. Robbers, organist van de Grote Kerk. In 1855 werd het orgel gekeurd door Willem Hendrik Kam en C.G.F. Witte. Het instrument bleek zich in slechte staat te bevinden. In 1857 kreeg Witte de opdracht voor de bouw van een nieuw orgel in de oude kas, met gebruik van bestaan materiaal en oud pijpwerk. Het nieuwe orgel is 29 juni 1858 opgeleverd. In 1872 verving J.F. Witte de Salicet 4' en de Fluit 2' van het bovenmanuaal door een Prestant 8'.
  • De oude kerk bleek in 1907 behoorlijk bouwvallig. Een restauratie werd uiteindelijk afgeraden, waarna een nieuwe kerk is gebouwd aan de Nieuwe Binnenweg. In 1910 werd dit kerkgebouw in gebruik genomen. De firma De Koff plaatste het orgel over. Daarna kreeg De Koff de opdracht het instrument te wijzigen. Zij vervingen de Quint 3' van het Hoofdwerk door een Viola d'Amour 8', en het Bovenwerk werd uitgebreid met een Gemshoorn 8'. De Koff wijzigde het orgel nog meer in 1927 door het plaatsen van een vrijstaande speeltafel en het maken van een zwelkast om het Bovenwerk. Het Bovenwerk kreeg nu ook een Voix Celeste 8', samen met de Gemshoorn op een pneumatische lade opgesteld. Adviseur bij de verbouwingen was de organist van de kerk, dhr. P.N. Muus. Op 26 juni 1927 gaf Muus een concert om het hernieuwde orgel te demonstreren. In 1973 restaureerde Verschueren het instrument onder advies van Hans van der Harst. Omdat er nog maar weinig materiaal van Verhofstadt in het orgel aanwezig was, is de situatie van Witte als uitgangspunt gekozen. De oude klaviatuur werd gereconstrueerd. De meeste dispositiewijzigingen zijn ook weer ongedaan gemaakt. Op 29 april 1973 is het weer in gebruik genomen.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk9
- Bovenwerk6
- Pedaal4
Totaal aantal stemmen19
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' - 1721/1858, Prestant 8' - 1721/1858, Roerfluit 8' - 1721/1858, Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III sterk (bas) - 1721, Cornet IV sterk (discant) - 1858, Trompet 8' - 1721/1858.
Bovenwerk (C-f'''): Holfluit 8' - 1721/1858, Gamba 8', Prestant 4' - 1872/1973, Roerfluit 4', Woudfluit 2' - ca. 1750/1858, Dulciaan 8' - 1858.
Pedaal (C-c'): Subbas 16', Fluit 8', Octaaf 8', Trombone 8' - ca. 1750/1858.
Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk.
Speelhulpen: Ventiel, Calcant.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III sterk (Bas) (Verhofstadt) C: 2' - 1 1/3' - 1'. e°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Cornet IV sterk (Discant) (Witte) c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. c'': 8' - 4' - 2 2/3' - 2'. In 1973 is de repetitie vervallen. Het 8'-koor is vervangen door een 1 3/5'-koor.
Overige dispositiegegevens
Hess (1774) Het Orgel in de Roomsche-Kerk genaamd het Paradys, met twee Hand-Clavieren en een Vry-Pedaal, heeft 26 stemmen.
't Hoofdwerk, 13 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Violadig. 8', Dwarsfluit 8' D, Octaav 4', Fluit 4', Super Oct. 2', Quint 3', Quint 1 1/2', Cornet, Mixtuur, Sexquialtra en Trompet 8'.
't Kleinewerk, 7 stemmen: Holpyp 8', Octaav 4', Holfluit 4', Octaav 2', Siflet 1', Quint 1 1/2' en Voxhumana 8'.
Pedaal, 6 stemmen: Bourdon 16', Praestant 8', Octaav 4', Octaav 2', Quint 3' en Trompet 8'.
Dit is een zeer fraai Orgel, en het beste 't welk myns weeten in de Roomsche Kerken van ons Nederland gevonden word.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Paradijskerk te Rotterdam heeft 19 sprekende stemmen, twee klavieren, vrij pedaal. Ouderdom niet opgegeven, het werk is in 1858 door Witte hersteld.
Organist de Heer W.J. Heijligers.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Woudfluit 2', Mixtuur (bas), Cornet 4 st., Trompet 8'.
Bovenmanuaal: Prestant 8', Gamba 8', Holfluit 8', Roerfluit 4', Dulciaan 8'.
Pedaal: Subbas 16', Octaaf 8', Fluit 8', Trombone 8'.
Stomme Registers: Koppelingen.
Verschillende disposities
  • Volgens het bestek was de dispositie bij oplevering:
    Manuaal I: Prestant 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8' (gedeeld), Octaaf 4', Holfluit 4', Quint-Prestant 3', Superoctaaf 2', Nasare 1 1/2', Cornet IV sterk, Mixture IV sterk, Sexquialter II sterk, Trompet 8' (gedeeld), Vox Humana 8' (gedeeld).
    Manuaal II: Prestant 8' (discant), Holpijp 8', Prestant 4', Holfluit 4', Octaaf 2', Quint 1 1/2', Siflet 1', Sexquialtera II sterk, Cimbal II sterk. Nagtegaal, Tramlant.
    Pedaal: Bourdon 16', Prestant 8', Octaaf 4', Super Octaaf 2', Mixtuur IV sterk.
    De Vox Humana van Manuaal I verviel uiteindelijk.

  • De oorspronkelijke dispositie luidde:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Woudfluit 2', Mixtuur III sterk (bas), Cornet IV sterk (discant), Trompet 8'.
    Bovenwerk: Holfluit 8', Gamba 8', Salicet 4', Roerfluit 4', Fluit 2', Dulciaan 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Fluit 8', Octaaf 8', Trombone 8'.
    Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk.

  • Van 1927 tot 1973 was de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Viola d'Amour 8', Octaaf 4', Fluit 4', Woudfluit 2', Mixtuur III sterk (bas), Cornet IV sterk (discant), Trompet 8'.
    Zwelwerk: Prestant 8', Holfluit 8', Gemshoorn 8', Voix Céleste 8', Gamba 8', Roerfluit 4', Dulciaan 8', Tremulant.
    Pedaal: Subbas 16', Fluit 8', Octaaf 8', Trombone 8'.
    Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Zwelwerk.

Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • De Harp, juli 1917.
  • De orgels in de kerkgebouwen der Oud-Katholieke gemeente genaamd "Het Paradijs" te Rotterdam / S.W.J. Schade van Westrum. - 1943.
  • Het orgel in de Paradijskerk te Rotterdam / H.J.W. Verheij. - In: Het Orgelblad, jrg. 2 nr. 3, juni 1959.
  • Rotterdam - orgelstad / M.A. Vente. - Amsterdam : N.V. Noord-Hollandsche Uitgevers Maatschappij, 1967. - Overdruk uit Akademiedagen XIX.
  • Het orgel in de Oud-Katholieke Kerk "Het Paradijs" te Rotterdam / [Hans van der Harst]. - In: Orgelnieuws L. Verschueren b.v., pinksteren 1973 [mei 1973].
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 69 nr. 6, juni 1973.
  • Het orgel in de Kerk der Oud-Katholieke gemeente "Het Paradijs" te Rotterdam / Hans van der Harst. - In: Het Orgel, jrg. 70 nr. 2, februari 1974. - Rotterdam-nummer.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Het 'Hollandse' orgel in de periode van 1670 tot 1730 : Een architectuurhistorische en organologische studie over de orgelbouw in Nederland, met name in de gewesten Holland, Zeeland, Utrecht en Gelderland / A.H. Vlagsma. - Alphen aan den Rijn : Canaletto, 1992.
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
Opnamen
  • Nico van den Hooven bespeelt het orgel van de Paradijskerk te Rotterdam. - VLS Records VLC 0592 (CD). - 1992.
  • Orgellandschap Nederland : Een reis langs minder bekende Nederlandse orgels / Diverse organisten. - Lindenberg LBCD 51 (CD). - Live opnamen uit Leiden, Rotterdam, Haarlem, Utrecht, Amsterdam en 's-Hertogenbosch.
Links https://rotterdamorgelstad.nl/project/paradijskerk/

Foto: Piet Bron. Datering: 7 September 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 September 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 September 2005.
Foto: Piet Bron
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 13 September 2015.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 13 September 2015.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 13 September 2015.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 13 September 2015.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 13 September 2015.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 13 September 2015.
Foto: Michiel van 't Einde