Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Jan van der Male. Datering: 14 April 2008.

Foto: Jan van der Male

Leeuwarden, Nederland (Fryslân) - Waalse Kerk
Gemeente: Leeuwarden
Adres: Grote Kerkstraat 222, 8911 EG, Leeuwarden
Website: http://www.remonstranten.org/leeuwarden/index.html

Beschrijving nr.: 1002412.

Gebouwd door: Michaël Schwartzburg (1740)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1740 Michaël Schwartzburg  nieuwbouw
1854 L. van Dam & Zonen  ombouw
1952 firma D.A. Flentrop  restauratie
2002 Bakker & Timmenga  restauratie

In 1735 schonk prinses Anna van Hannover, echtgenote van prins Willem Carel Hendrik Friso (de latere stadhouder Willem IV), een nieuw orgel aan de Waalse Kerk in Leeuwarden. In 1888 werd het orgel bij opheffing van de Waalse gemeente in vruchtgebruik gegeven aan de Hervormde Kerk. Het was in 1854 ingrijpend gewijzigd door Van Dam. In 1950-1952 voerde Flentrop een restauratie uit, waarbij de Bourdon 16' van het Hoofdwerk op het pedaal werd geplaatst op een pneumatische lade. Het orgel bleek rond 1995 niet meer te gebruiken. Een zeer grondige technische restauratie was noodzakelijk. Deze kon pas in 2001 worden uitgevoerd door de firma Bakker & Timmenga. Tot die tijd was sinds 1987 een klein positief in gebruik van Fama & Raadgever met drie stemmen (fluiten 8', 4' en 2', alle gehalveerd), afkomstig van een particulier in Beetsterzwaag. In het voorjaar van 2002 is het grote orgel weer in gebruik genomen. De dispositie van 1854 is voor een groot deel hersteld. Het kerkgebouw is in gebruik bij de Remonstrantse Gemeente in Leeuwarden.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk8
- Bovenwerk7
- Pedaalaangehangen
Totaal aantal stemmen15
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 430 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk62 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4' - 1854, Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'.
Bovenwerk (C-c'''): Prestant 8' - 1952/2002, Roerfluit 8' - 1854, Viool de Gambe 8' - 2002, Salicionaal 4' - 2002, Fluit Travers 4', Nachthoorn 2' - 2002, Dulciaan 8' - 1854.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Koppelingen: Manuaalkoppel.
Speelhulpen: Tremblant, Afsluiter Hoofdwerk, Afsluiter Bovenwerk.

Overige dispositiegegevens
Hess (1774) Het Orgel in de Fransche-Kerk, met twee Hand-Clavieren en een aangehangen Pedaal, heeft 13 stemmen. Vervaardigt door J.M. Swartsburg.
Bovenwerk, 8 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Octaav 4', Octaav 2', Quint 3', Mixtuur 4-6 st., Cornet 4 st. en Trompet 8'.
Onderwerk, 5 stemmen: Praestant 8', Quintadeena 8', Sollycionaal 3', Nagthoorn 2' en Dulciaan 8'.
Stomme Regist.: Afsluitingen, Tremulant, Koppeling, Ventiel. Hierby zyn 4 Blaasbalgen.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Waalsche Kerk te Leeuwarden, in 1739 door Schwart, uit Leeuwarden, geleverd, heeft twee klavieren, aangehangen pedaal en 15 sprekende stemmen.
Organist de Heer M. Koldijk.
Hoofdmanuaal: Prestan 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Trompet 8'.
Bovenmanuaal: Prestant 8', Viola 8', Roerfluit 8', Salicet 4', Flûte Traverse 4', Nachthoorn 2', Dulciaan 8'.
Aangehangen Pedaal.
Stomme Registers: Afsluitingen, Tremulant, Ventiel, Zwel.
Verschillende disposities
  • De dispositie luidde vanaf 1854:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Trompet 8'.
    Bovenwerk: Prestant 8', Viola 8', Roerfluit 8', Salicet 4', Fluit Travers 4', Nachthoorn 2', Dulciaan 8'.
    Aangehangen pedaal.

  • Van 1952 tot 2002 luidde de dispositie:
    Hoofdwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'.
    Bovenwerk: Roerfluit 8', Quintadeen 8', Prestant 4', Fluit 4', Gemshoorn 2', Quint 1 1/2', Sexquialter II sterk, Dulciaan 8'.
    Pedaal: Subbas 16'.
    Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.

Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • De Waalse Kerk (Grote Kerkstraat 34) / S. ten Hoeve. - Informatiestencil.
  • Frieslands orgelpracht : deel I 1500-1800 / Jan Jongepier. - Sneek: Boeijenga, 1970.
  • Orgels in Friesland - deel 1 / Maarten Seybel. - Baarn: De Praestantspers, 1970.
  • Vijf Schwartsburg's orgels in Friesland / Maarten Seijbel. - [Elburg] : [Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel], [1977]. - [Publicaties van de Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel ; 6].
  • Leeuwarden musiceert : Leeuwarder muziekleven 1940-1985 / Th.P.A. Lambooy. - Drachten ; Leeuwarden : A.J. Osinga Uitgeverij, 1986.
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel , jrg. 83 nr. 9, september 1987.
  • Johann Michaell Schwartzburg, orgelmaker te Leeuwarden / drs. H.P. Algra. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 1995. - (Publicatie van de Stichting tot behoud van het Nederlandse Orgel ; 43).
  • De geschiedenis van de Waalse Kerk en haar orgels / Jan de Bloeme. - Alphen aan den Rijn: Canaletto / Repro-Holland, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1726 - 1769 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 2).
  • De Friese orgels tussen 1500 en 1750 : Een onderzoek naar de geschiedenis en de bouw van de orgels, de kasarchitectuur, de orgelmakers en de organisten / Auke Hendrik Vlagsma. - Leeuwarden : Fryske Akademy, 2003.
  • Vijf eeuwen Friese orgelbouw : Een schoone voorraad waarlyk / Jan Jongepier. - Leeuwarden : Friese Pers Boekerij, 2004.
  • Jaarvergadering Leeuwarden 2010 : Orgels, organisten & concertprogramma's. - In: NotaBene, jaargang 3, nummer 6, juni 2010.
Opnamen
  • Handel & friends / Theo Jellema, Erwin Wiersinga. - Boeijenga BECD 002 (CD). - 2009. - Opgenomen in Leeuwarden en Roden.
  • Een glimp van de hemel : Jan Jongepier presenteert de acht mooiste orgels van Leeuwarden / Jan Jongepier. - Boeijenga DVD. - 2006.
Links http://www.orgelleeuw.nl/

Foto: Jan van der Male. Datering: 14 April 2008.
Foto: Jan van der Male