Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Leeuwarden, Nederland (Fryslân) - Evangelisch Lutherse Kerk
Gemeente: Leeuwarden
Adres: Nieuwe Oosterstraat 28-30, 8911 KN, Leeuwarden
Website: http://www.frieselutheranen.nl/

Beschrijving nr.: 1002149.

Gebouwd door: Arp Schnitger (1712)
Afgebroken (1868)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1712	Arp Schnitger		nieuwbouw
1774	Johann Gotlob Walter		restauratie
1800	Albertus Johannes van Gruisen		restauratie

Arp Schnitger bouwde in 1712 (of 1708, volgens Vlagsma) een orgel voor de Lutherse Kerk in Leeuwarden. Er zijn echter redenen om aan te nemen dat het om een ouder orgel ging, dat door Schnitger is verbouwd en vergroot met een vrij pedaal. Het is in 1775 verbouwd (door Hinsz?) en in 1868 afgebroken en vervangen door een instrument van Van Dam. De vermelde dispositie is volgens Hess (1774). Willem Jan Dorgelo vermeldt dat het orgel rond 1705 is gebouwd. Tevens heeft Johann Gotlob Walter uit Akkrum in 1774/1775 het instrument gerestaureerd. De werkzaamheden werden op advies van Hinsz gekeurd door de organisten Poppenheuse en Oevering. Zij keurden het werk af, waarna het door een ander werd gerepareerd. Dit was niet Hinsz, maar mogelijk Albertus van Gruisen. Deze bouwde (volgens Dorgelo) in 1797-1800 een nieuw orgel in de kerk.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Manuaal	10
- Pedaal	5
Totaal aantal stemmen	15
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen

Dispositie
Manuaal: Gedact 8', Praestant 4', Blokfluit 4', Nazat 3', Octaav 2', Waldfluit 2', Quint 1 1/2', Sexquialtera II sterk, Scharp IV sterk, Dulciaan 8'.
Pedaal: Praestant 8', Holpyp 8', Mixtuur IV sterk, Trompet 8', Cornet 2'.
Speelhulpen: Tremulant, Ventiel.

Overige dispositiegegevens
Hess (1774)	Het Orgel in de Luthersche-Kerk, met één Hand-Clavier en een Vry voet-Clavier, heeft 15 stemmen. Manuaal, 10 stemmen: Gedact 8', Praestant 4', Blokfluit 4', Octaav 2', Waldfluit 2', Nazat 3', Quint 1 1/2', Sexquialt. 2 st., Scharp 4 st. en Dulciaan 8'. Pedaal, 5 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Mixtuur 4 st., Trompet 8' en Cornet 2'. Tremulant, Ventiel. Dit Orgel (welk het eerste Werk is dat ik ooit bespeeld hebbe) heeft 3 Blaasbalgen, en is van een zonderlinge smaak, zynde deszelfs Kas zeer breed, staande in zyn vierkant plat op de grond van de Gallery neder, hebende ter zyde twee ronde toorens met een klein zogenaamd Veld ter zyde, welker Pypen gezamentlyk voor de Pedaal Windlade dienen; vervolgens ziet men in de hoogte tusschen deeze Toorens niet anders dan vlakke Velden, dienende voor de Manuaal-Lade. Jammer is 't, dewyl dit Werkje iets heeft dat in geen een diergelyk zoort van onze Nederlandsche Kerk-Orgelen gevonden word, namelyk, een Fraai gedisponeerd Vry-Pedaal, dat deszelfs Manuaal zo mager in zyn geluiden is.

Overige dispositiegegevens

Hess (1774)

Het Orgel in de Luthersche-Kerk, met één Hand-Clavier en een Vry voet-Clavier, heeft 15 stemmen.
Manuaal, 10 stemmen: Gedact 8', Praestant 4', Blokfluit 4', Octaav 2', Waldfluit 2', Nazat 3', Quint 1 1/2', Sexquialt. 2 st., Scharp 4 st. en Dulciaan 8'.
Pedaal, 5 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Mixtuur 4 st., Trompet 8' en Cornet 2'.
Tremulant, Ventiel.
Dit Orgel (welk het eerste Werk is dat ik ooit bespeeld hebbe) heeft 3 Blaasbalgen, en is van een zonderlinge smaak, zynde deszelfs Kas zeer breed, staande in zyn vierkant plat op de grond van de Gallery neder, hebende ter zyde twee ronde toorens met een klein zogenaamd Veld ter zyde, welker Pypen gezamentlyk voor de Pedaal Windlade dienen; vervolgens ziet men in de hoogte tusschen deeze Toorens niet anders dan vlakke Velden, dienende voor de Manuaal-Lade. Jammer is 't, dewyl dit Werkje iets heeft dat in geen een diergelyk zoort van onze Nederlandsche Kerk-Orgelen gevonden word, namelyk, een Fraai gedisponeerd Vry-Pedaal, dat deszelfs Manuaal zo mager in zyn geluiden is.

Literatuur

Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
Bijdragen tot de geschiedenis van het orgelmaken (IX) : Bijeengebracht door S. Meijer, organist te Groningen / C.H. Edskes. - In: Het Orgel, jrg. 55 nr. 9, september 1959.
De nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1648-1719) : Met inleiding en commentaar van C.H. Edskes / bijeengebracht door S. Meijer, organist te Groningen. - Sneek: Boeijenga, 1968. - (Bijdragen tot de geschiedenis van het orgelmaken).
Arp Schnitger und seine Schule : Ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues im Nord- und Ostseeküstengebiet / Gustav Fock. - Kassel [etc.] : Bärenreiter, 1974.
Een greep uit de orgelgeschiedenis van Leeuwarden / W.J. Dorgelo Hzn. - Brochure, ca. 1975.
Het orgel in de Oude Kerk (± 1705-1773) te Leeuwarden / Theo Jellema, Jan Jongepier. - Brochure.
Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985.
350 jaar Arp Schnitger. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1998. - Publicatie nr. 24.
De Friese orgels tussen 1500 en 1750 : Een onderzoek naar de geschiedenis en de bouw van de orgels, de kasarchitectuur, de orgelmakers en de organisten / Auke Hendrik Vlagsma. - Leeuwarden : Fryske Akademy, 2003.

Links

https://www.arpschnitger.nl/nl/sleeuw.html