Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Jan van der Male. Datering: 8 November 2008.

Foto: Jan van der Male

Losser, Nederland (Overijssel) - Protestantse Kerk
Gemeente: Losser
Streek:Twente
Adres: Raadhuisplein 2, 7581 AG, Losser

Beschrijving nr.: 1001922.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR2578.

Gebouwd door: Diedrich Martens (1725)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1725 Diedrich Martens  nieuwbouw
1822 Georg Heinrich Quellhorst  overplaatsing
1865 Gerardus Elberink  diverse werkzaamheden
1923 firma Steinmann & Vierdag  wijzigen dispositie
1938 J.C. Sanders & Zoon  diverse werkzaamheden
1991 Sebastian Friedrich Blank  restauratie
2011 Orgelmakerij Reil  restauratie

  • In 1725 voltooide Diedrich Martens, orgelmaker te Vreden, een nieuw orgel voor de Hervormde Kerk te Losser. Op 19 augustus 1725 is het tijdens de eredienst in gebruik genomen. Hermannus Verbecke werd benoemd tot organist, en hij bespeelde het ook tijdens deze eerste dienst. De kerk die in gebruik was, was de oude dorpskerk, ook Grote Kerk genoemd. Per 1 januari 1810 behoorde dit gebouw weer toe aan de Rooms-Katholieke parochie in Losser. Het orgel werd gedemonteerd en opgeslagen.
  • Georg Heinrich Quellhorst plaatste het in 1822 in de nieuwe Hervormde Kerk. Hij verving de Cornet door een Prestant 8' (discant), vernieuwde de frontpijpen en wijzigde de Sexquialter. Tenslotte plaatste hij een Viol de Gamba 4'. Gerardus Elberink restaureerde het orgel in 1865. De windladen werden gewijzigd, mechanieken gedeeltelijk vernieuwd en verder werd het pijpwerk opgeschoven en de winddruk verhoogd. De Viol de Gamba uit 1822 werd gewijzigd in een 8-voets register.
  • Een nieuwe wijziging kwam in 1923, toen de firma Steinmann & Vierdag de Trompet vervingen door een gedeelte Prestant 8', en op de plaats van de Prestant 8' (discant) een Salicionaal plaatsten. Ook vervingen zij de oude spaanbalgen door een nieuwe magazijnbalg met windmotor en werd een pneumatische Subbas op het pedaal geplaatst. De omvang van manuaal en pedaal werden gewijzigd en de samenstelling van de Mixtuur werd aangepast. Niet lang hierna, in 1937/1938 voerde J.C. Sanders weer reparaties uit. Hij plaatste een Octaafbas op het pedaal, die aan weerszijden van het front werd opgesteld. Ook plaatste hij een nieuwe Cornet. De manuaalomvang herstelde Sanders, en hij leverde een nieuw pedaalklavier.
  • Klaas Bolt maakte in 1988 een restauratieplan, met een voorstel voor reconstructie van de oorspronkelijke toestand, met een vrij pedaal met een Fagot 16'. De firma Blank kreeg de opdracht voor het werk, dat na het overlijden van Bolt door Jan Jongepier werd begeleid. Het vrije pedaal is niet gemaakt. In 1991 werd de restauratie van zowel kerkgebouw als orgel afgerond. Jan Jongepier, adviseur tijdens de restauratie, bespeelde het orgel op 7 december 1991 tijdens de officiële heringebruikname.
  • In 2010/2011 is het orgel door de firma Reil opnieuw gerestaureerd onder advies van Aart van Beek. Het betrof voornamelijk een technische restauratie. Op 15 april 2011 is het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Timo Beek.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal10
- Pedaalaangehangen
Totaal aantal stemmen10
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 468 Hz
Temperatuur1/6-komma Meantone
Winddruk62 mm

Dispositie
Manuaal (CD-c'''): Prestant 8' (discant), Holpijp 8', Viola di Gamba 4' - 1822/1991, Prestant 4' - 1725/1822, Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Sexquialter II sterk (1 3/5') - 1725/1822, Mixtuur III-IV sterk (1 1/3') - 1725/1991, Trompet 8' (B/D) - 1991.
Pedaal (CD-f°): Aangehangen.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III-IV sterk C: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2' - 1 1/3' - 1'. cis': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. cis'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'.
Sexquialter II sterk C: 1 3/5' - 1'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De dispositie was volgens het bestek uit 1725:
    Manuaal: Gedackt 8', Querfloiten of Violedegambe 8' (discant), Praestant 4', Roorfleut 4', Quinta 3', Octav 2', Sexquialter III sterk, Mixtur III-IV sterk (2'), Cornet III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld).
    Pedaal: Aangehangen.
    Tremulant.

  • Voor 1991 luidde de dispositie:
    Manuaal: Prestant 8' (B/D), Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Prestant 4', Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk, Sexquialter II sterk, Cornet III sterk (vanaf cis').
    Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8'.

Literatuur
  • Orgels in Overijssel / Maarten Seybel. - Sneek: Boeijenga, 1965.
  • Kroniek : 7 december 1991. - In: De Mixtuur, nr. 78, oktober 1994.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • Een uniek Westfaals orgel : Het Diedrich Martens-orgel (1725) in de Protestantse Kerk te Losser / Jan Jongepier. - Elburg : Stichting tot behoud van het Nederlandse Orgel, 2008. - (Publicatie nr. 69).
  • Klinkend erfgoed om door te geven : Orgels in Overijssel / Hans Steketee. - Amsterdam : Nationaal Instituut voor de Orgelkunst, 2009. - Boekje met twee CD's.
  • Zacht en zedig spel : Het koraalboek van de dominee / Dick Sanderman. - In: De Orgelvriend, jrg. 64, nr. 1, januari/februari 2022.
  • Overijsselse orgels uit de periode 1450 tot 1825 / Auke H. Vlagsma. - Elburg : Nationaal Orgelmuseum, 2022.
Links https://www.orgelnieuws.nl/wcms/modules/news/article.php?storyid=4331

Foto: Jan van der Male. Datering: 8 November 2008.
Foto: Jan van der Male
Situatie voor 1991. Bron: Stichting Orgel Centrum.
Bron: Stichting Orgel Centrum