Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 21 July 2012.

Foto: Michiel van 't Einde

Ferwert, Nederland (Fryslân) - Hervormde Kerk (Martinuskerk)
Gemeente: Noardeast-Fryslân
Adres: Kerkpad 1, 9172 NB, Ferwert
Website: http://www.pknferwert.nl/

Beschrijving nr.: 1001897.

Gebouwd door: Verschueren Orgelbouw (1983) - opus 982
Het orgel bevat ouder materiaal: pijpwerk (2 stemmen) uit 1711 van Arp Schnitger, orgelkas uit 1866 van Gebroeders Adema, pijpwerk uit 1872 van Gebroeders Adema

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1866	Gebroeders Adema		nieuwbouw
1872	Gebroeders Adema		nieuwbouw
1940	Gebroeders Spanjaard		nieuwbouw in bestaande kas
1950	firma Johann Reil		uitbreiding
1983	Verschueren Orgelbouw	982	nieuwbouw in bestaande kas
2001	Verschueren Orgelbouw	1090	restauratie
2021	Bakker & Timmenga		diverse werkzaamheden

In 1872 werd het uit 1711 stammende Arp Schnitger-orgel van de kerk in Ferwerd afgebroken, en vervangen door een nieuw instrument van de gebroeders Adema uit Leeuwarden. Zij behielden twee stemmen uit het oude orgel: de Octaaf 8' (pedaal) en de Octaaf 4' (hoofdwerk). Ook gebruikten zij delen van de oude kas, de blaasbalgen en de windlade van het Hoofdwerk. Klaas Suringbroek, organist van de Grote Kerk te Leeuwarden, keurde het Adema-orgel nadat het was opgeleverd. Het Adema-orgel werd in 1927 gedemonteerd, en na de kerkrestauratie herplaatst. Deze herplaatsing was echter niet goed gedaan, zodat het orgel veel gebreken vertoonde.
In 1939 kreeg Spanjaard de opdracht een nieuw orgel te maken, met behoud van een deel van het oude materiaal. De kas van Adema werd vervangen door een ander Adema-werk uit 1866, afkomstig uit de Dominicanerkerk te Leeuwarden. Er werd een tweeklaviers orgel met vrij pedaal en 32 stemmen gebouwd. Het rugwerk bleef leeg, en werd ingericht als boekenkast. In februari 1940 is het orgel in gebruik genomen met een concert door George Stam. In 1948-1950 bouwde de fa. Reil een drieklaviers speeltafel, en het rugwerk werd in gebruik genomen. Adviseur bij deze werkzaamheden was dhr. F. Riemersma uit Ferwerd.
In 1981 werd aan Verschueren uit Heythuizen de opdracht gegeven het orgel te restaureren. Dat betekende in feite dat er een nieuw orgel werd gebouwd in de bestaande kas met behoud van goede materialen uit het oude orgel. Adviseur bij het werk was Herman S.J. Zandt uit Dokkum. Qua klankkleur en dispositie werd aansluiting gezocht bij de orgels van F.C. Smits. Naast het Adema-pijpwerk uit 1872 bevat het orgel ook nog twee stemmen van Schnitger uit 1711. De speeltafel werd door Verschueren in Adema-stijl gemaakt. Bij de oplevering was het Bovenwerk nog niet te gebruiken. Er waren reeds drie bestaande registers geplaatst, maar er waren nog vier lege plaatsen op de windlade. Het nieuwe orgel is op 8 december 1983 in gebruik genomen met een concert door de vaste organist van de kerk, Harke Iedema.
In 2020-2021 voerde de firma Bakker & Timmenga groot onderhoud uit. In februari 2021 kon het orgel weer in gebruik worden genomen.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan

1866	Leeuwarden	Dominicuskerk
1939	Ferwerd	Hervormde Kerk (Martinuskerk)

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	12
- Rugwerk	9
- Positief	3 (+4)
- Pedaal	6
Totaal aantal stemmen	30
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8' - 1872/1983, Holpijp 8' - 1711/1872, Baarpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk (2'), Cornet V sterk (discant) - 1872, Trompet 8', Clairon 4'.
Rugwerk (C-f'''): Roerfluit 8', Flute Travers 8' (discant) - 1872, Prestant 4', Fluit 4' - 1872, Quint 2 2/3', Octaaf 2' - 1872, Terts 1 3/5', Mixtuur III sterk (1'), Dulciaan 8', Tremulant.
Bovenwerk (C-f'''): Holpijp 8' - gereserveerd, Viola 8' - gereserveerd, Fluit 4', Salicet 4', Gemshoorn 2', Sesquialter II sterk - gereserveerd, Fagot 8' - gereserveerd.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - 1872, Octaaf 8' - 1711, Octaaf 4' - 1711, Fluit 2', Bazuin 16', Trompet 8'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Positief, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.

Vulstem	Samenstelling
Mixtuur IV-V-VI sterk (Hoofdwerk)	C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. fìs°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fis': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. fis'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Cornet V sterk discant (Hoofdwerk)	c': 8' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Mixtuur III sterk (Rugwerk)	C: 1' - 2/3' - 1/2'. fìs°: 2' - 1 1/3' - 1'. fis': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. fis'': 4' - 2 2/3' - 2'.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	Het Adema-orgel van de Dominicuskerk had als dispositie: Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Baarpijp 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8' (gedeeld). Bovenwerk: Prestant 8', Holfluit 8' (gedeeld), Fernfluit 8', Salicionaal 8', Gemshoorn 4', Roerfluit 4', Gemshoorn 2', Vox Angelica 8'. Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8', Violon 8', Openfluit 4', Trombone 8'. Het Adema-orgel uit 1872 had als dispositie: Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8', Clairon 4'. Bovenwerk: Prestant 8', Quintadeen 8', Viola di Gamba 8', Flûte Harmonique 4', Viola di Gamba 4', Gemshoorn 2', Vox Humana 8'. Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8', Octaaf 4', Fluit 2', Bazuin 16', Trombone 8'. De dispositie na de verbouwing door Spanjaard was als volgt: Hoofdwerk (C-g'''): Prestant 16', Bourdon 16', Prestant 8', Gemshoorn 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Tertiaan II sterk, Cornet V sterk, Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8', Klaroen 4', Zwelwerk (C-g'''): Prestant 8', Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Voix Celeste 8', Quintadeen 8', Salicet 4', Fluit 4', Quintfluit 2 2/3', Gemshoorn 2', Cymbel III sterk, Hobo 8'. Pedaal (C-d'): Prestant 16', Subbas 16', Octaafbas 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Ruispijp IV sterk, Bazuin 16', Trombone 8', Trompet 4. Het rugwerk van Reil uit 1948-1950 kreeg als dispositie: Quintadena 8', Prestant 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Nasard1 1/3', Sexquialtera II sterk, Scherp IV sterk, Kromhoorn 8'. Electrische repetitieladen.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

Het Adema-orgel van de Dominicuskerk had als dispositie:
Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Baarpijp 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8' (gedeeld).
Bovenwerk: Prestant 8', Holfluit 8' (gedeeld), Fernfluit 8', Salicionaal 8', Gemshoorn 4', Roerfluit 4', Gemshoorn 2', Vox Angelica 8'.
Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8', Violon 8', Openfluit 4', Trombone 8'.

Het Adema-orgel uit 1872 had als dispositie:
Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8', Clairon 4'.
Bovenwerk: Prestant 8', Quintadeen 8', Viola di Gamba 8', Flûte Harmonique 4', Viola di Gamba 4', Gemshoorn 2', Vox Humana 8'.
Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8', Octaaf 4', Fluit 2', Bazuin 16', Trombone 8'.

De dispositie na de verbouwing door Spanjaard was als volgt:
Hoofdwerk (C-g'''): Prestant 16', Bourdon 16', Prestant 8', Gemshoorn 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Tertiaan II sterk, Cornet V sterk, Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8', Klaroen 4',
Zwelwerk (C-g'''): Prestant 8', Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Voix Celeste 8', Quintadeen 8', Salicet 4', Fluit 4', Quintfluit 2 2/3', Gemshoorn 2', Cymbel III sterk, Hobo 8'.
Pedaal (C-d'): Prestant 16', Subbas 16', Octaafbas 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Ruispijp IV sterk, Bazuin 16', Trombone 8', Trompet 4.
Het rugwerk van Reil uit 1948-1950 kreeg als dispositie: Quintadena 8', Prestant 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Nasard1 1/3', Sexquialtera II sterk, Scherp IV sterk, Kromhoorn 8'.
Electrische repetitieladen.

Literatuur

Koninklijke gift voor restauratie orgel Ferwerd. - In: Maandblad Het Orgel, 34e Jaargang No. 2, November 1936.
Het orgel in de Ned. Herv. Kerk te Ferwerd / A.P. Oosterhof, E.J. Penning. - In: Bouw en Interieurkunst, 12 maart 1937.
Wederom een Koninklijke gift voor restauratie van een orgel te Ferwerd. - In: Maandblad Het Orgel, 34e Jaargang No. 10, Juli 1937.
Berichten over Orgelbouw. - In: Maandblad Het Orgel, 37e Jaargang No. 1, October 1939.
Nieuwe klank uit oud orgel. - In: Het Vaderland, zondag 18 februari 1940.
Orgel : Ferwerd. - In: De Harp, jrg. 35 nr. 3, maart 1940.
Verslag orgelstudiereis door Noord-Nederland en Oost-Friesland (Duitsland) van dinsdag 19 tot zaterdag 23 april 1960 / dr.ir. W.H.C. Knapp. - In: Het Orgelblad, jrg. 5 nr. 2, februari 1962.
Orgelgegevens behorend bij het reisverslag door Noord-Nederland en Oost-Friesland van dinsdag 19 tot zaterdag 23 april 1960 door Dr.Ir. W.H.C. Knapp / Redactie. - In: Het Orgelblad, jrg. 5 nr. 6, juni 1962.
Het orgel in de Ned. Herv. Kerk te Ferwerd / Maarten Seybel. - In: Het Orgelblad, jrg. 12 nr. 6, juni 1969.
Orgels in Friesland - deel 1 / Maarten Seybel. - Baarn: De Praestantspers, 1970.
Het orgel van de Ned.Herv. kerk te Ferwerd. - [Heythuysen] : [firma L. Verschueren], 1983. - Brochure uitgegeven t.g.v. de restauratie van het orgel.
Kroniek : 8 december 1983. - In: De Mixtuur, nr. 45, april 1984.
Het gerestaureerde orgel in de Ned. Herv. Kerk te Ferwerd (Fr.) / Harke Iedema. - In: De Orgelvriend, jrg. 26 nr. 5, mei 1984.
Een tijd om te bouwen en een tijd om het gebouwde weer af te breken : Drieëneenhalve eeuw orgelhistorie in Ferwerd / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 84 nr. 3, maart 1988.
Het historische orgel in Nederland 1865 - 1872 / Teus den Toom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2004. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 9).
Najaarsexcursie langs de Waddenkust / Gjildert van der Velde, Keimpe van der Wal. - In: Friese Orgelkrant 2023 (Stichting Organum Frisicum - Het Friese Orgel).

Links

https://www.orgelnieuws.nl/groot-onderhoud-verschueren-orgel-martinuskerk-ferwerd-afgerond/
http://www.verschuerenorgelbouw.nl/opus1090.html

Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Bron: Informatieboekje restauratie