Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Janco Schout

Maasland, Nederland (Zuid-Holland) - Hervormde Kerk
Gemeente: Midden-Delfland
Adres: Kerkplein 1, 3155 AM, Maasland
Website: http://www.kerkeninmaasland.nl/

Beschrijving nr.: 1001884.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR1202. Fotokaart De Mixtuur nummer: H02.

Gebouwd door: Johan Frederik Witte (1888)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1888	Johan Frederik Witte		nieuwbouw
1958	J. de Koff & Zoon		overplaatsing
1972	Verschueren Orgelbouw	838	restauratie
2001	Orgelmakerij Reil		reconstructie

Johan Frederik Witte bouwde in 1887/1888 een nieuw orgel in de Utrechtse Nicolaikerk, ter vervanging van het gotische instrument uit 1479 van Peter Gerritsz. Dit laatste orgel verdween naar het Rijksmuseum in Amsterdam. Johan Wagenaar keurde het nieuwe orgel in juli 1888, waarna het op 22 juli 1888 officieel in gebruik werd genomen. Het werd hierbij bespeeld door dhr. W. Petri, de nieuwe organist van de Nicolaikerk. Het instrument is in 1908 uitgebreid met een Voix Céleste 8' (vanaf c) op het tweede klavier.
In 1942-1944 werd het Witte-orgel voor wat betreft de dispositie aangepast. Er werden plannen gemaakt voor de bouw van een derde manuaal. Wegens een ingrijpende restauratie van het kerkgebouw moest het orgel in 1946 worden gedemonteerd en werd het opgesteld in het koor van de kerk. Er was echter na de restauratie van het gebouw geen mogelijkheid meer om het orgel op de oude plaats op te stellen. Onder advies van de Hervormde Orgel Commissie en de organist van de kerk, Lambert Erné, besloot men een nieuw orgel te laten bouwen door de Deense firma Marcussen & Søn.
Het Witte-orgel is hierop in 1953 verkocht aan Willem van Leeuwen. Deze verkocht het aan de Hervormde Kerk te Maasland. Het orgel werd in 1958 in Maasland geplaatst door de firma De Koff. Het is hier wel verbouwd en van een ander front voorzien, met versieringen van de hand van N.M. Kuik uit Utrecht. Architect Albert van Essen uit Voorburg ontwierp het front. De dispositie van het orgel is bij de ombouw gewijzigd. De oude speeltafel verviel, maar de oorspronkelijke klavieren werden wel opnieuw gebruikt. De mechanieken zijn geheel nieuw aangelegd. Met een bespeling door adviseur George Stam is het op 23 december 1958 in gebruik genomen.
In 1972 voerde Verschueren een restauratie uit van de mechaniek en de sleepladen. In 2000 restaureerde Reil het orgel, met als uitgangspunt het herstellen van de oorspronkelijke dispositie. Op 11 juli 2001 werd het weer in gebruik genomen met een bespeling door adviseur Aart Bergwerff.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan

1888	Utrecht	Nicolaïkerk
1958	Maasland	Hervormde Kerk

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	10
- Bovenwerk	11
- Pedaal	6
Totaal aantal stemmen	27
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Temperatuur	Equal temperament
Winddruk	88 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 16' - 2000, Prestant 8', Violon 8' - 2000, Quintadena 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II-IV sterk, Cornet V sterk (discant), Trompet 8'.
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Holpijp 8', Viola 8', Gemshoorn 8' - 2000, Octaaf 4', Fluit 4', Nasard 3', Flageolet 2' - 2000, Schalmei 8', Dulciaan 8' - 2000, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Prestant 16', Open Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Fagot 16'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities	De dispositie van Witte luidde: Hoofdwerk: Prestant 16', Prestant 8', Violon 8', Roerfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant), Mixtuur II-IV sterk, Trompet 8'. Zwelwerk: Salicet 8', Viola 8', Holfluit 8', Gemshoorn 8', Salicet 4', Fluit 4', Nazard 3', Flageolet 2', Schalmij 8', Dulciaan 8'. Pedaal: Prestant 16' (transmissie), Open Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Fagot 16'. Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Zwelwerk, Hoofdwerk - Zwelwerk. Na de wijzigingen van 1942-1944 luidde de dispositie: Hoofdwerk: Prestant 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant), Mixtuur II-IV sterk, Scherp V-VI sterk, Trompet 8'. Zwelwerk: Prestant 8', Viola 8', Holfluit 8', Voix Céleste 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Gemshoorn 2', Sesquialter II sterk, Mixtuur IV-VI sterk, Schalmij 8'. Opgeslagen t.b.v. eventueel te bouwen derde manuaal: Gemshoorn 8', Nazard 3', Flageolet 2', Dulciaan 8'. Pedaal: Prestant 16' (transmissie), Open Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Fagot 16'. Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Zwelwerk, Hoofdwerk - Zwelwerk. Van 1958 tot 2000 luidde de dispositie: Hoofdwerk: Prestant 8', Quintadena 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II-IV sterk, Scherp IV-VI sterk, Cornet V sterk (discant), Trompet 8'. Bovenwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Nasard 3', Octaaf 2', Gemshoorn 2', Mixtuur IV-V sterk, Sesquialtera II sterk, Schalmei 8', Tremulant . Pedaal: Prestant 16', Open Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Fagot 16'. Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De dispositie van Witte luidde:
Hoofdwerk: Prestant 16', Prestant 8', Violon 8', Roerfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant), Mixtuur II-IV sterk, Trompet 8'.
Zwelwerk: Salicet 8', Viola 8', Holfluit 8', Gemshoorn 8', Salicet 4', Fluit 4', Nazard 3', Flageolet 2', Schalmij 8', Dulciaan 8'.
Pedaal: Prestant 16' (transmissie), Open Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Fagot 16'.
Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Zwelwerk, Hoofdwerk - Zwelwerk.

Na de wijzigingen van 1942-1944 luidde de dispositie:
Hoofdwerk: Prestant 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant), Mixtuur II-IV sterk, Scherp V-VI sterk, Trompet 8'.
Zwelwerk: Prestant 8', Viola 8', Holfluit 8', Voix Céleste 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Gemshoorn 2', Sesquialter II sterk, Mixtuur IV-VI sterk, Schalmij 8'.
Opgeslagen t.b.v. eventueel te bouwen derde manuaal: Gemshoorn 8', Nazard 3', Flageolet 2', Dulciaan 8'.
Pedaal: Prestant 16' (transmissie), Open Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Fagot 16'.
Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Zwelwerk, Hoofdwerk - Zwelwerk.

Van 1958 tot 2000 luidde de dispositie:
Hoofdwerk: Prestant 8', Quintadena 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II-IV sterk, Scherp IV-VI sterk, Cornet V sterk (discant), Trompet 8'.
Bovenwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Nasard 3', Octaaf 2', Gemshoorn 2', Mixtuur IV-V sterk, Sesquialtera II sterk, Schalmei 8', Tremulant .
Pedaal: Prestant 16', Open Subbas 16', Octaaf 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Fagot 16'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.

Literatuur	Uit de Orgelbouwwereld. - In: Het Orgelblad, jrg. 1 nr. 11, februari 1959. Klein-orgelboek (deel 1). - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1970]. Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 68, nr. 9, september 1972. Maasland, Ned. Herv. Gemeente. - In: Orgelnieuws L. Verschueren b.v., kerstmis 1972 [december 1972]. Maasland / A.P. Post. - In: De Orgelvriend, jrg. 18 nr. 9, september 1976. Langs kerken en kapellen : Orgeltocht door Nederland. - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1977]. Utrechts orgellandschap / Bert Wisgerhof. - Amersfoort: J.C. Willemsen, 1979. De orgelmaker Wander Beekes (1) / A. Bijvank. - In: De Orgelvriend, jrg. 21 nr. 7, juli 1979. Orgels in de stad Utrecht : Zes eeuwen geschiedenis en een inventarisatie / Peter van Dijk, Ronald Doornekamp. - Utrecht: Stichting Organisatie Oude Muziek, 1992. De Orgels en Beiaarden van de Nicolaïkerk Utrecht / B. v.d. Wal, St. Taylor. - Utrecht : Stichting Culturele Evenementen Nicolaïkerk, [1992]. De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
Opnamen	Cees Kelderman bespeelt het Bätz-Witte orgel 1888 van de Nederlands Hervormde Kerk te Maasland / Cees Kelderman. - CD. - 2002.
Links	http://www.ceeskelderman.nl/CKorgel.htm

Bron: Het Utrechts ArchiefBron: Het Utrechts ArchiefBron: Het Utrechts ArchiefBron: Het Utrechts Archief

Foto: Henk Brussee	Bron: Stichting Orgel Centrum	Bron: Postcard	Foto: J.J.A. van Winsen	Foto: J.W. Deetman	Foto: J.W. Deetman
Foto: G.J. Lauwers