Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.

Foto: Michiel van 't Einde

Zuidhorn, Nederland (Groningen) - Hervormde Kerk
Gemeente: Westerkwartier
Streek:Westerkwartier
Adres: Kerkstraat 18, 9801 CN, Zuidhorn
Website: https://www.dorpskerkzuidhorn.nl/

Beschrijving nr.: 1001400.
Groningen Orgelland nummer: 831.

Gebouwd door: Franz Caspar Snitger jr. en Heinrich Hermann Freytag (1793)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1793 Franz Caspar Snitger jr.  nieuwbouw
1793 Heinrich Hermann Freytag  nieuwbouw
1877 Petrus van Oeckelen  restauratie
1924 firma N.V. Van Dam  ombouw
2012 Mense Ruiter Orgelmakers  reconstructie

  • In 1793 bouwden Franz Casper Snitger (jr.) en Heinrich Hermann Freytag een orgel met één klavier en aangehangen pedaal voor de Hervormde Kerk te Zuidhorn. In 1877 reviseerde Van Oeckelen het instrument. Waarschijnlijk verving hij de Sexquialter door een Viola di Gamba en wijzigde hij de Mixtuur. De originele spaanbalgen werden vervangen door een magazijnbalg.
  • Een grondige verbouwing werd in de jaren 1923 en 1924 uitgevoerd door de firma P. van Dam. Het orgel werd omgebouwd tot een tweeklaviers instrument met vrij pedaal en een pneumatische tractuur. Alle oude stemmen werden verdeeld over de verschillende manualen, en aangevuld met drie nieuwe stemmen. De kas is dieper gemaakt, het achterschot is verwijderd, en de frontpijpen zijn met een zinkverf bespoten. Bij de verbouwing werd de klavieromvang uitgebreid. Op de plaats van de oude klaviatuur waren enkel de registerknoppen met de plaatjes (uit 1877) en de muziekbak nog aanwezig.
  • In 2010 is Mense Ruiter gestart met een restauratie van het orgel. De oorspronkelijke toestand is daarbij gereconstrueerd. Oorspronkelijk was het plan de Viola di Gamba uit 1877 te herplaatsen, maar omdat er geen ruimte was voor het register is dit niet doorgegaan. De firma L. Muller heeft de oorspronkelijke kleur van de orgelkas hersteld. Adviseur bij de werkzaamheden was Stef Tuinstra.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal12
- Pedaalaangehangen
Totaal aantal stemmen12
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 465 Hz
Temperatuur1/6-komma (Kellner)
Winddruk68 mm

Dispositie
Manuaal (C-d'''): Bourdon 16', Praestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Gedaktfluit 4', Nassat 3' - 2012, Octaaf 2' - 1785/1793, Woudfluit 2', Sexquialter II sterk - 2012, Mixtuur IV-V-VI sterk (B/D) - 2012, Trompet 8' (B/D) - 2012.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Speelhulpen: Tremulant - 2012, Afsluiting, Windlossing.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De dispositie die volgens het bestek zou worden geleverd luidde:
    Manuaal (C-d'''): Bourdon 16', Praestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Gedakt-Fluit 4', Nassat 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Sexquialter II sterk, Mixtuur IV-V-VI sterk, Trompet 8'.
    Pedaal (C-d'): aangehangen.

  • G.W. Lohman noteerde als dispositie:
    Het Orgel in de Kerk tge Zuidhorn, Prov. Groningen, met een Handklavier, aangehangen pedaal, 3 blaasbalgen is gemaakt door Snitger, Freytag, orgelm. te Gron. 1792.
    Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Gedackt Fluit 4', Nazat 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Sexquialter, Mixtuur, Trompet 8'.

  • De dispositie luidde van 1924 tot 2010:
    Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Violon 8' - 1924, Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Trompet 8' - 1924.
    Manuaal II: Viola di Gamba 8' - 1877, Holfluit 8' - transmissie, Violon 8' - transmissie, Aeoline 8', Speelfluit 4' - 1924?, Woudfluit 2'.
    Pedaal: Subbas 16' - transmissie, Bourdon 8' - transmissie.
    Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II, Superoctaafkoppel Manuaal I, Suboctaafkoppel Manuaal I - Manuaal II.
    Speelhulpen: Vaste combinaties (pp - p - mf - f - tutti).

Literatuur
  • Een tweetal aanvullingen op Hess' Dispositiën uit 1774 / dr. Gustav Fock. - In: Het Orgel : Nederlandse Organisten Vereniging 1890-1960. - (Jubileumnummer van Het Orgel).
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 22, november 1979.
  • Freytag & Snitger in Compagnie : Een introductie tot het werk van Heinrich Hermann Freytag en diens compagnon Frans Caspar Schnitger junior, 'afsluiters' van de 18de eeuwse Gronings-Hamburgse orgelmakersschool / Koos Tiggelaar, Albert Valstar. - Oostwolde : Kerkvoogdij Hervormde Gemeente, 1990.
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel II Westerkwartier / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1995. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 17).
  • Het historische orgel in Nederland 1790 - 1818 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 4).
  • Orgelrijk / Carel van Gestel. - Zaltbommel : Aprilis, 2003.
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel VI Aanvullingen 1994-2009 / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Victor Timmer. - Uithuizermeeden : Stichting Groningen Orgelland, 2009.
  • Nieuws en berichten uit de orgelwereld : Ingebruikname Snitger-/Freijtag-orgel Zuidhorn / Gerco Schaap [red.]. - In: De Orgelvriend, jrg. 54 nr. 5, mei 2012.
  • Zyne werken wyzen zyne kunde aan : Over het Schnitger/Freytagorgel van de Hervormde Kerk te Zuidhorn / Kees Kugel ; Stef Tuinstra. - Noordhorn, 2012.
  • De restauratie van het Snitger-/Freijtag-orgel in Zuidhorn / Kees Kugel. - In: De Orgelvriend, jrg. 55 nr. 1/2, januari/februari 2013.
  • Orgelbouwnieuws : Zuidhorn, Hervormde Kerk / Henk de Vries. - In: Het Orgel, jrg. 109 nr. 3, mei 2013.
Opnamen Vier herboren Groningse orgels : Mensingeweer - Zuidhorn - Baflo - Kloosterburen / Vincent van de Laar, Sietze de Vries, Janny de Vries, Pieter Pilon. - SGO 070-1113 (CD). - 2013.
Links https://www.dorpskerkzuidhorn.nl/gebouwen/kerkgebouw/orgel
https://www.orgelnieuws.nl/wcms/modules/news/article.php?storyid=4909
Overige bronnen
  • Kees Kugel

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Henk Brussee. Datering: 14 April 2016.
Foto: Henk Brussee
Foto: Henk Brussee. Datering: 14 April 2016.
Foto: Henk Brussee
Foto: Henk Brussee. Datering: 14 April 2016.
Foto: Henk Brussee
Situatie van 1924 tot 2010. Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 7 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde
Situatie van 1924 tot 2010. Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 7 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde
Situatie van 1924 tot 2010. Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 7 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde
Situatie van 1924 tot 2010. Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 7 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde
Situatie van 1924 tot 2010. Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 7 August 2009.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 18 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde