Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.

Foto: Janco Schout

Zutphen, Nederland (Gelderland) - Grote- of Sint Walburgiskerk
Gemeente: Zutphen
Streek:Achterhoek
Adres: 's-Gravenhof, 7201 DN, Zutphen
Website: http://www.walburgiskerk.nl/

Beschrijving nr.: 1001360.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: D0006 (Klaviatuur). Fotokaart De Mixtuur nummer: E06.

Gebouwd door: Hans Henrich Bader (1643)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1643 Hans Henrich Bader  nieuwbouw
1815 Johannes Wilhelmus Timpe  uitbreiding
1906 J.C. Sanders & Zoon  restauratie
1906 Gerrit Spit  restauratie
1996 Orgelmakerij Reil  restauratie

  • Hans Hendrick Baeder bouwde het orgel in 1637-1643. Het was oorspronkelijk geplaatst aan de noordmuur, bij het Mariaportaal. J.W. Timpe breidde het in 1813-1815 aanzienlijk uit, en verplaatste het naar het koor. Het werd op 31 juli 1815 weer in gebruik genomen.
  • In 1905/1906 werd het orgel opnieuw verplaatst, nu naar de torenwand. Ook is het instrument toen grondig gerestaureerd door J.C. Sanders en G. Spit. Daarbij zijn alle tongwerken vervangen door nieuwe. Op het bovenmanuaal werden een Viola 8' en een Voix Céleste 8' geplaatst.
  • Bij de brand in 1948, waarbij de toren voor een groot deel werd verwoest, liep het orgel ook schade op, maar het kon worden hersteld. In de jaren 1980 werd duidelijk dat een grote restauratie noodzakelijk was. Het wachten was echter op de benodigde gelden. De Stichting Henrick Baederorgel werd in 1986 opgericht, en onder leiding van organist Bert Matter is een restauratieplan opgesteld.
  • In mei 1993 werd een klein orgel geplaatst in het koor van de kerk, zodat het grote orgel kon worden gedemonteerd. De restauratie zou minimaal drie jaar duren. Bij de restauratie is geen reconstructie naar de toestand van 1642 uitgevoerd, maar een 'optimalisering' van het Baeder-Timpeconcept uit 1815. Het pijpwerk van Baeder is zoveel mogelijk op de twee klavieren gerangschikt, terwijl het Timpe-pijpwerk naar het derde klavier verhuisde. Er zijn nieuwe tongwerken gemaakt en een deel van de mechaniek is vernieuwd. Aan de binnenzijde is weer een scheiding aangebracht tussen de pedaaltorens en de hoofdwerkkas, de nieuwe hoofdwerklade is hoger gelegd en de kas is kleiner gemaakt, om een betere klankuitstraling te bevorderen. De ingebruikname van het gerestaureerde orgel werd gevierd met een orgelfestival van 27 september tot en met 6 oktober 1996.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk10
- Rugwerk10
- Bovenwerk10
- Pedaal8
Totaal aantal stemmen38
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 443 Hz
TemperatuurVolgens Hinsz/Freytag met zes getempereerde kwinten van c t/m fis
Winddruk75 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Quintadena 16', Prestant 8' - 1643/1815/1996; discant dubbelkorig, Holpijp 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Quintfluit 3', Octaaf 2' - 1643/1996, Mixtuur IV-VI sterk (2') - 1643/1996, Fagot 16' - 1996, Trompet 8' (B/D) - 1996.
Rugwerk (C-f'''): Quintadeen 8', Holpijp 8', Prestant 4' - 1643/1996; discant dubbelkorig, Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2' - 1643/1996; discant dubbelkorig, Terts 1 3/5', Quintfluit 1 1/2', Mixtuur IV-V sterk (1') - 1643/1996, Kromhoorn 8' - 1996.
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8' - 1643, Roerfluit 8' - 1815, Baarpijp 8' - 1815, Fluit Travers 8' (discant) - 1996, Octaaf 4' - 1815, Fluit d'Amour 4' - 1815, Woudfluit 2' - 1815, Flageolet 1' - 1815, Carillon III sterk (4') - 1815/1996, Vox Humana 8' - 1996, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Prestant 16', Subbas 16' - 1815, Octaaf 8', Gedekt 8' - 1815, Octaaf 4', Bazuin 16' - 1996, Trompet 8' - 1996, Trompet 4' - 1996.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk, Rugwerk - Hoofdwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk, Pedaal - Bovenwerk.
Speelhulpen: Tremulant voor het hele werk.

VulstemSamenstelling
Mixtuur IV-VI sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. cìs°: 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1'. fis': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. fis'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Mixtuur IV-V sterk (Rugwerk) C: 1' - 1' - 2/3' - 1/2'. cìs°: 2' - 1 1/3' - 1' - 1' - 2/3'. fis': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. fis'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Carillon III sterk discant (Bovenwerk) c': 4' - 1 3/5' - 1'.
Overige dispositiegegevens
Hess (1774) Het Orgel in de Groote-Kerk, met twee Hand-Clavieren en een Vry Pedaal, heeft 24 stemmen.
Manuaal, 10 stemmen: Praestant 8', Quintad. 16', Holpyp 8', Octaav 4', Echo 4', Quint 3', Mixtuur, Sexquialtra, Trompet 8' en Voxhum. 8'.
Rugpositief, 9 stemmen: Holpyp 8', Quintad. 8', Praestant 4', Octaav 2', Quint 3', Quint 1 1/2', Mixtuur, Sexquialtra en Kromhoorn 8'.
Pedaal, 5 stemmen: Praestant 16', Octaav 8', Mixtuur, Bazuin 16' en Basson 8'.
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Groote Kerk te Zutphen heeft 24 sprekende stemmen, twee klavieren en vrij pedaal.
Daar het Orgel zeer oud is, en de Organist mij geene dispositie deed toekomen, nam ik bovenstaande over uit Hess' "Orgeldispositiën".
Organist de Heer M.A. Brandts Buijs.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Octaaf 4', Echo 4', Quint 3', Mixtuur, Sexquialter, Trompet 8', Vox Humana 8'.
Rugwerk: Prestant 4', Holpijp 8', Quintadeen 8', Quint 3', Octaaf 2', Quint 1 1/2', Mixtuur, Sexquialter, Kromhoorn 8'.
Pedaal: Prestant 16', Octaaf 8', Mixtuur, Bazuin 16', Basson 8'.
Verschillende disposities
  • Voor 1813 luidde de dispositie (opgave uit de Boekzaal der Geleerde Wereld):
    Manuaal: Quintradeen 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Echo 4', Sex Quialtra, Mixtuur, Trompet 8', Vox Humana 8'.
    Rugpositief: Holpijp 8', Quintradeen 8', Prestant 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Sex Quialtra, Mixtuur, Dulciaan 8'.
    Pedaal: Prestant 16', Octaaf 8', Mixtuur, Bazuin 16', Basson 8'.

  • Na de ombouw van 1906 luidde de dispositie:
    Hoofdwerk (C-f'''): Quintadeen 16', Prestant 8', Holpijp 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Openfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk, Mixtuur IV-VI sterk, Fagot 16', Trompet 8'.
    Rugwerk (C-f'''): Bourdon 8', Holpijp 8', Prestant 4', Gedekte Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Quint 1 1/3', Flageolet 1', Mixtuur III-V sterk, Clarinet 8'.
    Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Gamba 8', Fluit Travers 8', Celeste 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Fluit d'Amour 4', Woudfluit 2', Hobo 8', Tremolo.
    Pedaal (C-d'): Prestant 16', Subbas 16', Octaaf 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8', Trompet 4'.
    Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.
    Speelhulp: Tremolo voor Hoofd- en Rugwerk.

Literatuur
  • Kerknieuws : Gelderland. - In: Boekzaal der Geleerde Wereld, Augustus 1815.
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Aantekening van zommige Vernieuwde en Verbeterde Dispositiën in Kerkorgelen als mede Dispositiën van eenige Kerk-cabinet en Bureau Orgels en eindelijk verscheide schetsen tot zodanige Kerk en Cabinet orgels van onderscheide groote / E. van Eem. - Sneek : J.W. Boeijenga, 1970. - Heruitgave van een handschrift uit ca. 1815.
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Het orgel der St. Walburgskerk te Zutphen / J. Gimberg. - In: Bijdragen en mededeelingen deel XXIX. Gelre, Vereeniging tot Beoefening van Geldersche Geschiedenis, Oudheidkunde en Recht, 1926.
  • Dispositie van het orgel in de Groote Herv. Kerk te Zutphen. - In: Het Orgel, 29e Jaargang No. 7, April 1932.
  • Het orgel in de Groote Kerk te Zutphen. - In: Het Orgel, 29e Jaargang No. 7, April 1932.
  • Het orgel in de Groote Kerk te Zutphen / C.J. Bute. - In: Het Orgel, 29e Jaargang No. 8, Mei 1932.
  • Bij de foto's. - In: Het Orgel, jrg. 58 nr. 7/8, juli/augustus 1962.
  • Het Zutphense Walburgkerkorgel / Joh. H. Stolk. - In: Het Orgelblad, jrg. 7 nr. 1, januari 1964.
  • Geachte redactie. - In: Het Orgelblad, jrg. 7 nr. 3/4, maart/april 1964.
  • Orgel in Walburgiskerk te Zutphen wordt gerestaureerd : Verplaatsing naar Mariaportaal? : Compromis tussen "1643 en 1813". - In: Trouw, woensdag 2 februari 1966.
  • Het orgel van de St. Walburgis in Zutphen / Joh. H. Stolk. - In: De Orgelvriend, jrg. 13 nr. 9, september 1971.
  • Langs kerken en kapellen : Orgeltocht door Nederland. - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1977].
  • Laat zich 't orgel overal... : Het koninklijk instrument en zijn bespelers / Rik Valkenburg. - Dordrecht : J.P. van den Tol, 1980.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Hans Henrick Baederorgel ... eer meer als minder ... / Rudi van Straten. - Zutphen: Stichting Hendrick Baederorgel, 1986.
  • Van Middelburg naar Den Haag : Iets over Johannes Serlé en zijn werk / Herman de Kler. - In: De Mixtuur, nr. 59, maart 1988.
  • Bert Matter in gesprek met Willem van Twillert. - In: De Orgelvriend, jrg. 30 nr. 6, juni 1988.
  • Restauratie Baederorgel ingrijpend : Werk aan uniek monument in Walburgskerk kost bijna twee miljoen gulden. - In: Zutphens Dagblad, 8 mei 1992.
  • Haat-liefde verhouding met kerkorgel : Nog één concert, dan zwijgt Zutphense Baederorgel drie jaar / Gé Tol. - In: Zutphens Dagblad, 13 mei 1993.
  • Het Baeder-orgel in de St.Walburgiskerk te Zutphen / Cees van Heijkoop. - In: De Orgelvriend, jrg. 36 nr. 7/8, juli/augustus 1994.
  • Orgelbouwnieuws / Aart Bergwerff [red.]. - In: Het Orgel, jrg. 90 nr. 11, november 1994.
  • Nieuwe fase omvangrijke orgelrestauratie : Speeltafel Baederorgel in kerk terug. - Zutphens Dagblad, 1994.
  • De kracht achter een orgelrestauratie : De Stichting Henrick Baederorgel te Zutphen / Cees van Heijkoop. - In: De Orgelvriend, jrg. 38 nr. 5, mei 1996.
  • Baederorgel tot Timpe-situatie hersteld. - In: Zutphense Koerier, 26 mei 1996.
  • Festival rond restauratie Bæder-orgel Zutphen / Hans Fidom [red.]. - In: Het Orgelkrant, jrg. 1 nr. 7/8, juli/augustus 1996.
  • Een klankparadijs voor iedere organist / Dirk Luijmes. - In: Zutphens Dagblad, 19 september 1996.
  • Baederorgel ontdaan van grauwsluier : Bert Matter: 'Hier heb ik 27 jaar op gewacht' / Gé Tol. - In: Zutphens Dagblad, 19 september 1996.
  • Voorzitter Braunius van de Stichting Henrick Baederorgel trekt jaren de kar : 'Ik had mijn bed er wel kunnen opslaan' / Wim Riefel. - In: Zutphens Dagblad, ca. 20 september 1996.
  • Documentatie van groot kunsthistorisch belang : Rudi van Straten in de rol van architect van Baederorgel-project / Wim Riefel. - In: Zutphens Dagblad, ca. 20 september 1996.
  • Orgel is geen bak met pijpen, maar een echte persoonlijkheid : Orgelfan Hollander kan openingsconcert nauwelijks afwachten / Mieke Wasseveld. - In: Zutpens Dagblad, 24 september 1996.
  • Drie, vier maanden lang was ik Hans Henrick Baeder : Orgelmaker Han Reil heeft afkickperiode nodig na restauratie Baederorgel / Mieke Wasseveld. - In: Zutpens Dagblad, 24 september 1996.
  • Het Zutphense Baeder-orgel, stralend als vanouds / Cees van Heijkoop. - In: De Orgelvriend, jrg. 38 nr. 9, september 1996.
  • Bij de voorplaat. - In: Het Orgel, jrg. 92 nr. 12, december 1996.
  • De metamorfose van het Zutphense Ba(e)der-orgel / Dirk Luijmes. - In: Het Orgel, jrg. 92 nr. 12, december 1996.
  • Herschapen schoonheid en glunderende gezichten in Zutphen / Cees van Heijkoop. - In: De Orgelvriend, jrg. 38 nr. 12, december 1996.
  • Herschapen schoonheid ; het Bader-orgel in de St.Walburgiskerk te Zutphen / Fred Matter [red.]. - Zutphen: Walburg Pers, 1997. - (Nederlandse orgelmonografieën ; 1).
  • (Klank)impressies vanuit Zutphen / Peter van Dijk, Marcel Verheggen. - In: Het Orgel, jrg. 93 nr. 1/2, januari/februari 1997.
  • Orgelexcursie naar Zutphen en Vorden op 24 mei / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 37 nr. 5, mei 1997.
  • Het Zutphense Bader-Timpefront als exportartikel / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 37 nr. 5, mei 1997.
  • Johannes Wilhelmus Timpe (1770-1837) : Orgelmaker te Groningen / Willem Jan Cevaal. - Utrecht : Universiteit Utrecht, Vakgroep Muziekwetenschap, 1997. - Doctoraalscriptie.
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Luisterrijk : Nederlandse kerkorgels in beeld / Carel van Gestel. - Alphen aan den Rijn: Atrium, 1998.
  • Een drietal interessante orgels in de Hanzestad Zutphen / Maarten Seijbel. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 1999. - (Publicatie van de Stichting tot behoud van het Nederlandse Orgel ; 50).
  • Fünf Jahrhunderte Orgelbau im IJsselgebiet / Erik van der Heijden, Robert Helder. - In: Ars Organi, 64. Jhg., Heft 1, März 2016.
Opnamen
  • J.P. Sweelinck : Organ Works / Klaas Stok. - SHBO 20201 (CD). - 2020.
  • Klankdocument Familie van Noordt : Opera Omnia / Gerard de Wit m.m.v. Johanneke de Wit (blokfluit), Dutch Baroque Orchestra en Vocaal Ensemble. - Dutch Baroque Records (3CD). - 2018.
  • Bert Matter Improvisaties / Bert Matter. - Document DOC 201701 (CD). - 2017. - Historische opnamen uit Zutphen, Nijmegen, Arnhem en Dordrecht.
  • J.S. Bach : Schübler-Choräle / Klaas Stok. - Contrapunctus Musicus VC 2527 (CD). - 2007.
  • Feike Asma in concert vol.3 / Feike Asma. - Festivo 6962 072 (CD). - 2006. – Opname van 21-7-1975.
  • Bert Matter Organ Works / Klaas Stok, Els Dijkerman, Johan Luijmes, Toon Hagen. - Contrapunctus Musicus VC 2507 (CD). - 2002.
  • Johann Sebastian Bach : Dritter Theil der Clavier Übung / Bert Matter m.m.v. Oude Muziekkoor o.l.v. Daniël Reuß. - C&M Producties (CD). - 2001.
  • North German masters / Matteo Imbruno. - Jubal CD ZV 99222-2 (CD). - 2001.
  • Bert Matter speelt Bach : Leipziger Choräle. - Musica Walburga 01001 (CD). - 2001. - In samenwerking met het Vocaal Ensemble o.l.v. Klaas Stok.
  • Een voorbedacht lied : 20 psalmen voor orgel / Dick den Engelsman, Dick Sanderman. - VDG 20010929 (CD). - 2001. - Opgenomen in Zutpen en Zierikzee.
  • Bach organ works vol. 11 / Ton Koopman. - Teldec 3984-24830-2 (CD). - 2000.
  • Het historische orgel in Nederland / Diverse organisten. - Hilversum : Evangelische Omroep, 1999. - Box met 12 CD's.
  • Psalmen vanuit de Sint Walburgiskerk te Zutphen / Rudi van Straaten en Bert Matter (orgel) met gemeentezang. - C&M Producties (CD). - 1999.
  • Kleine werken van de grote meester : 'De acht kleintjes' en andere korte stukken / Bert Matter. - C&M VC 2471 (CD). - Eigen productie t.b.v. het restauratiefonds van het orgel in Zutphen, 1998.
  • Hedendaagse Nederlandse componisten : Bert Matter - Gerrit Wielenga - Toon Hagen / Toon Hagen. - VLS Records VLC 1097 (CD). - 1997.
  • Magnificat : Bert Matter bespeelt het gerestaureerde Baderorgel in de St. Walburgiskerk te Zutphen. - Contrapunctus Musicus VC 2460 (CD). - 1996.
  • Choral : Proeve van een vertaling : Trois Chorals - Veni Creator op het Baederorgel van de St. Walburgskerk te Zutphen / Bert Matter. - Musica Walburga MW 93001 (CD). - 1993.
  • Orgels in Hanzesteden : Orgelkunst in Europa langs wegen van een oud koopmansverbond / Diverse organisten. - NCRV-uitgave (box met 4 CD's). - 1992.
  • Nun komm : Orgelwerken voor de adventstijd / Bert Matter. - Uitgave van de Stichting Hendrick Baederorgel te Zutphen (CD). - 1991.
  • Bert Matter speelt de 8 kleine Praeludien und fugen op het orgel van de Walburgkerk te Zutphen. - Muziekcassette, ca. 1986.
  • Achterhoekse orgels 2 : Bert Matter bespeelt het Baeder-orgel van de St. Walburgskerk te Zutphen / Bert Matter. - Eurosound ES 46602 (LP). - 1982.
  • Baederorgel 1639 : St. Walburgiskerk Zutphen / Bert Matter, m.m.v. Gert Oldenbeuving. - Zutphen : Comité Restauratie Walburgorgel : 6812 399 (LP). - 1978.
Links http://www.baderorgel.nl/
http://www.koschinski.nl/walburgis.html
Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
 Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
 Foto: Jean Telder. Datering: Summer 1985.
Foto: Jean Telder
 Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
 Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
 Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
 Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
 Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
 Bron: Postcard.
Bron: Postcard
 Bron: Postcard.
Bron: Postcard
 Foto: Janco Schout. Datering: 14 August 2010.
Foto: Janco Schout
Foto: Jaap Huttenga. Datering: 18 January 2004.
Foto: Jaap Huttenga
 Maquette van het Zutphense orgel, tentoongesteld in Elburg. Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 21 November 2015.
Foto: Michiel van 't Einde