Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Jan van der Male
Zaandam, Nederland (Noord-Holland) - Oostzijderkerk
Gemeente: Zaanstad
Adres: Zuiddijk 1, 1501 CA, Zaandam
Beschrijving nr.: 1001333.
Gebouwd door: Flaes & Brünjes (1863)
Technische gegevens
Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Gedekte Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur VI sterk (2 2/3'), Trompet 8' (B/D).
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8' - C-Gis in Holpijp 8', Salicionaal 4', Roorfluit 4', Octaaf 2', Dulciaan 8'.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Octaaf 8', Bazuin 16', Trombone 8'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.
Speelhulpen: Tremulant, Ventiel, 3 afsluiters.
Overige bronnen
YouTube
Wijnand van Klaveren 'Mijn God, mijn herder' [Lied 23c] Mel. J. S. Irvine W. van Twillert Zaandam (2022)
Foto: Jan van der Male
Zaandam, Nederland (Noord-Holland) - Oostzijderkerk
Gemeente: Zaanstad
Adres: Zuiddijk 1, 1501 CA, Zaandam
Beschrijving nr.: 1001333.
Gebouwd door: Flaes & Brünjes (1863)
| Jaar | Orgelbouwer | Opus | Activiteit | 1863 | Flaes & Brünjes | nieuwbouw | 1937 | Arie Bik | diverse werkzaamheden | 1969 | firma D.A. Flentrop | diverse werkzaamheden | 1987 | firma D.A. Flentrop | diverse werkzaamheden | 1995 | firma D.A. Flentrop | diverse werkzaamheden | 2014 | Flentrop Orgelbouw | diverse werkzaamheden | 2016 | Flentrop Orgelbouw | diverse werkzaamheden |
- De Oostzijderkerk in Zaandam dateert in oorsprong uit de 14e eeuw. De oudste vermelding is van 1401. De kerk kreeg haar huidige gedaante door uitbreidingen en verbouwingen in 1623, 1685 en 1850. Plannen uit 1839 voor een orgel met 36 stemmen, verdeeld over hoofdwerk, bovenwerk en pedaal en gebouwd door Abraham Meere, gingen niet door. Ook het vroeg 19e-eeuwse ontwerp van een orgel met hoofdwerk, rugwerk en pedaal, mogelijk van een van de leden van de familie Lohman of orgelbouwer Ypma, werd niet verwezenlijkt.
- In 1861 werden contacten gelegd met de Amsterdamse firma Flaes & Brünjes, inmiddels bekenden in de Zaanstreek. Op 21 november 1861 werd een bestek ondertekend voor de bouw van een orgel met 21 stemmen, verdeeld over hoofdwerk, bovenwerk en pedaal. Het werd op zondag 23 augustus 1863 gekeurd en ingespeeld door J.G. Bastiaans, organist in Haarlem.
- Onderhoud werd sindsdien uitgevoerd door Flaes die ook het orgel van de Westzijder- of Bullekerk onderhield. Vanaf 1889 deed opvolger Steenkuyl dat. Het bedrijf en de orderportefeuille van Steenkuyl werd in 1919 door Arie Bik uit Amsterdam overgenomen. In 1937 heeft Arie Bik het orgel schoongemaakt en het versleten pedaalklavier vervangen. In 1969 werden door D.A. Flentrop windladen en pijpwerk hersteld en het pedaal schoongemaakt. In 1975 ontstond waterschade aan het orgel. In 1987 reinigde de firma Flentrop Orgelbouw het orgel en herstelde het. In 1995 werden de spaanbalgen schoongemaakt.
- Het orgel verkeert na meer dan anderhalve eeuw in technisch opzicht nog in oorspronkelijke staat. Ook aan de dispositie is niets gewijzigd. Wel is, door intonatiecorrecties door met name Bik, de aanspraak van de pijpen minder verfijnd geworden. Bovendien raakte het orgel, na de schoonmaakbeurt in 1987/1995, weer sterk vervuild en was er veel lekkage in de windvoorziening. De klank was dus verre van optimaal, hoewel de oorspronkelijke muzikaliteit waarneembaar bleef. Begin eenentwintigste eeuw is een grote herstelbeurt gestart door Flentrop Orgelbouw, die uitgevoerd werd in verschillende fasen. Adviseur hierbij was Jan Jongepier, vanaf eind 2010 opgevolgd door Cees van der Poel. In 2014 zijn de vier spaanbalgen hersteld en is de trapinstallatie weer werkend gemaakt. Windlade en pijpwerk van het pedaal zijn in 2016 hersteld. De windladen en pijpwerk van hoofdwerk en bovenwerk, evenals register- en toetstractuuren de orgelkas wachten nog op restauratie. Wel is de orgelbank opnieuw bekleed. Ook is begin 2018 alvast de aanspraak van de Prestant 8-voet van het hoofdwerk alvast verbeterd.
- De Oostzijderkerk is sinds 2001 niet meer in gebruik bij de Hervormde Gemeente Zaandam, maar eigendom geworden van de Stichting Beheer Oostzijderkerk Zaandam. De kerk wordt niet meer gebruikt voor reguliere kerkdiensten.
Technische gegevens
| Aantal registers per werk | |
| - Hoofdwerk | 10 |
| - Bovenwerk | 7 |
| - Pedaal | 4 |
| Totaal aantal stemmen | 21 |
| Toetstractuur | Mechanisch |
| Registertractuur | Mechanisch |
| Windlade(n) | Sleepladen |
| Temperatuur | Equal temperament |
Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Gedekte Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur VI sterk (2 2/3'), Trompet 8' (B/D).
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8' - C-Gis in Holpijp 8', Salicionaal 4', Roorfluit 4', Octaaf 2', Dulciaan 8'.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Octaaf 8', Bazuin 16', Trombone 8'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.
Speelhulpen: Tremulant, Ventiel, 3 afsluiters.
| Vulstem | Samenstelling |
| Mixtuur VI sterk (Hoofdwerk) | C: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. Fìs°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. fìs°: 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fis': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. |
| Overige dispositiegegevens | |
|---|---|
| Van 't Kruijs (1885) |
Het Orgel in de Oostzij Hervormde Kerk te Zaandam heeft 21 sprekende stemmen, vrij pedaal, en is in 1864 door Flaes & Brunjes geleverd. Organist de Heer K.A. Willeumier. Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur 6 st., Cornet 4 st., Trompet 8'. Bovenmanuaal: Prestant 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Salicionaal 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Dulciaan 8'. Pedaal: Subbas 16', Octaaf 8', Bazuin 16', Trompet 8'. Stomme Registers: Koppelingen, Tremulant, 3 Afsluitingen. |
| Literatuur |
|
| Opnamen |
|
| Links |
http://zaandam.protestantsekerk.net/default.aspx?lIntNavId=3942 |
- Jan van der Male
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |