Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron
Woerden, Nederland (Utrecht) - Grote- of Sint Petruskerk
Gemeente: Woerden
Adres: Kerkplein 5, 3441 BG, Woerden
Website: https://pknwoerden.nl/
Beschrijving nr.: 1001326.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0010.
Gebouwd door: Johann Heinrich Hartmann Bätz (1768)
Technische gegevens
Dispositie
Manuaal (C-d'''): Prestant 16' - vanaf d' dubbelkorig, Quintadeen 8', Roerfluyt 8', Baardpyp 8', Octaaf 4', Fluyt 4', Quint 3' - discant dubbelkorig, Octaaf 2' - discant dubbelkorig, Nagthoorn 2', Mixtuur IV-VIII sterk (2'), Trompet 8', Voxhumana 8', Trambland tot Voxhumana.
Rugpositief (C-d'''): Prestant 8' - vanaf cis' dubbelkorig, Holpyp 8', Octaaf 4', Fluyt 4', Nasaat 3', Superoctaaf 2', Flageolet 1 1/2', Cornet IV sterk (4') - discant, Mixtuur III-VI sterk (1'), Trompet 8', Trambland.
Pedaal (C-d'): Bordon 16', Prestant 8', Octaaf 4', Fagot 16', Trompet 8'.
Koppelingen: Manuaalkoppel (B/D), Hoofdwerk - Rugwerk, Pedaal - Manuaal.
Speelhulpen: Winduytlading, Afsluyting Manuaal, Afsluyting Rugpositief, Afsluyting Pedaal.
Foto: Piet Bron
Woerden, Nederland (Utrecht) - Grote- of Sint Petruskerk
Gemeente: Woerden
Adres: Kerkplein 5, 3441 BG, Woerden
Website: https://pknwoerden.nl/
Beschrijving nr.: 1001326.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0010.
Gebouwd door: Johann Heinrich Hartmann Bätz (1768)
| Jaar | Orgelbouwer | Opus | Activiteit | 1768 | Johann Heinrich Hartmann Bätz | nieuwbouw | 1889 | Johan Frederik Witte | diverse werkzaamheden | 1911 | Martin Vermeulen | uitbreiding | 1939 | Cornelis Verweys | diverse werkzaamheden | 1971 | Gebroeders Van Vulpen | restauratie | 2019 | Gebroeders Van Vulpen | restauratie |
- In 1672 werd bij beschietingen het orgel van de Petruskerk volledig verwoest. Bijna een eeuw had men geen orgel meer in de kerk. J.H.H. Bätz bouwde in de jaren 1766-1768 een nieuw orgel, met twee manualen en pedaal. Het orgel kreeg geen Prestant 8' op het hoofdwerk. Dit is te wijten aan het feit dat er tijdens de bouw ingrijpende wijzigingen in het oorspronkelijke bestek zijn gemaakt. Zo had Bätz op het Hoofdwerk een Prestant 8' gepland in plaats van de Prestant 16' en een Bourdon 16' in plaats van de Roerfluit 8'. Op 5 mei 1768 is het orgel in gebruik genomen. In 1820 is het orgel door J.C. Friedrichs in gelijkzwevende temperatuur gestemd. In 1836 werd het instrument geheel reviseerd door Jonathan Bätz. Door slecht onderhoud en een slechte verhouding tussen de organist en verschillende orgelbouwers ging de toestand van het orgel flink achteruit. In 1889 was een grote restauratie nodig, welke uiteindelijk door J.F. Witte werd uitgevoerd.
- De Woerdense orgelbouwer Vermeulen breidde het orgel in 1911 uit met een derde klavier als zwelwerk met zeven stemmen. Dit zwelwerk werd op een mechanische sleeplade boven het hoofdwerk geplaatst. Om het te kunnen bedienen maakte Vermeulen nieuwe klavieren met vijf nieuwe koppelingen.
- In 1939 verving de firma Verweijs de Eoline van het zwelwerk uit met een Sesquialter. Tevens plaatste hij de Vox Humana van het Hoofdwerk op de plaats van de Klarinet 8'. Op de vrijgekomen plaatst werd een Salicionaal 8' gedisponeerd. Het pedaal werd uitgebreid met een Fluitbas 8', die op een pneumatische lade achter het orgel werd geplaatst, evenals de Klarinet 8'.
- In 1969 is een ingrijpende restauratie uitgevoerd door de firma Van Vulpen onder advies van Lambert Erné en Monumentenzorg. Hierbij is de oorspronkelijke situatie van het orgel geheel hersteld. Van Vulpen beleerde de spaanbalgen opnieuw, herplaatste de originele klavieren (die nog bij Vermeulen opgeslagen waren) en herstelde de bakstukken (gekopieerd van de Lutherse Kerk, Den Haag) en een nieuw pedaalklavier (gekopieerd van Heukelum). De registerknoppen werden ontdaan van de nieuwere verflagen en in de oospronkelijke indeling herplaatst. De kleur van de orgelkas werd hersteld aan de hand van gevonden fragmenten onder de registerplaten. Tenslotte herplaatste men de Vox Humana op het Hoofdwerk, en werd het Zwelwerk van Vermeulen en de kegellade van Verweijs verwijderd. Al het pijpwerk van Bätz was nog aanwezig, op één pijpje na: de grootste pijp van de Flageolet 1 1/2' is gemaakt door J.F. Witte. Het geheel gerestaureerde orgel kon op 23 september 1971 weer in gebruik worden genomen met een bespeling door Hans Erné.
- Op 3 september 2018 is een nieuwe restauratie gestart. Deze werd uitgevoerd door de firma Van Vulpen. Op 8 juni 2019 kon het orgel weer in gebruik worden genomen.
Technische gegevens
| Aantal registers per werk | |
| - Manuaal | 12 |
| - Rugpositief | 10 |
| - Pedaal | 5 |
| Totaal aantal stemmen | 27 |
| Toetstractuur | Mechanisch |
| Registertractuur | Mechanisch |
| Windlade(n) | Sleepladen |
| Temperatuur | Kirnberger II |
| Winddruk | 84 mm |
Dispositie
Manuaal (C-d'''): Prestant 16' - vanaf d' dubbelkorig, Quintadeen 8', Roerfluyt 8', Baardpyp 8', Octaaf 4', Fluyt 4', Quint 3' - discant dubbelkorig, Octaaf 2' - discant dubbelkorig, Nagthoorn 2', Mixtuur IV-VIII sterk (2'), Trompet 8', Voxhumana 8', Trambland tot Voxhumana.
Rugpositief (C-d'''): Prestant 8' - vanaf cis' dubbelkorig, Holpyp 8', Octaaf 4', Fluyt 4', Nasaat 3', Superoctaaf 2', Flageolet 1 1/2', Cornet IV sterk (4') - discant, Mixtuur III-VI sterk (1'), Trompet 8', Trambland.
Pedaal (C-d'): Bordon 16', Prestant 8', Octaaf 4', Fagot 16', Trompet 8'.
Koppelingen: Manuaalkoppel (B/D), Hoofdwerk - Rugwerk, Pedaal - Manuaal.
Speelhulpen: Winduytlading, Afsluyting Manuaal, Afsluyting Rugpositief, Afsluyting Pedaal.
| Vulstem | Samenstelling |
| Mixtuur IV-VI-VIII sterk (Hoofdwerk) | C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. c'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 2'. |
| Mixtuur III-VI sterk (Rugwerk) | C: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. |
| Cornet IV sterk discant (Rugwerk) | c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. |
| Overige dispositiegegevens | |
|---|---|
| Hess (1774) |
Het Orgel in de Gereformeerde-Kerk, met twee Hand-Clavieren en een Vry-Pedaal, heeft 27 stemmen. Manuaal, 12 stemmen: Praestant 16', Roerfluit 8', Baarpyp 8', Quintad. 8', Octaav 4', Fluit 4', Nagthoorn 2', Quint 3', Tertiaan 2 1/2', Mixtuur, Trompet 8' en Voxhuman. 8'. Rugpositief, 10 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Octaav 4', Fluit 4', Super Oct. 2', Nazat 3', Flajeolet 1 1/2', Mixtuur, Cornet en Trompet 8'. Pedaal, 5 stemmen: Praestant 8', Bourdon 16', Octaav 4', Fagot 16' en Trompet 8'. Stomme Reg.: 3 Afsluitingen, 2 Koppelingen en 2 Tremulanten. Dit Werk is gemaakt door J.H.H. Baitz, in leven Orgelmaaker te Utrecht. De Organisten die nevens my op den 25 Maart 1768 het Werk Examineerden, waren J.P. Fischer Organ. te Utrecht en Retel Organ. van dit Orgel. Den 5 Mey daar aan volgende, is het zelve des Voormiddags met een zeer gepaste Leerreden plechtig Ingewyd door Ds. W. Prins, over de woorden van Psalm CVIII : 2 - 5. vervolgens wierd die plegtigheid des Namiddags met Vocaal en Instrumentaal Musicq besloten. Dat dit Werk goedbevonden is spreekt van zelve, dewyl deszelfs Maker was, een deugdzaam, eerlyk, en teffens kundig Man. |
| Van 't Kruijs (1885) |
Het Orgel in de Hervormde Kerk te Woerden heeft 27 sprekende stemmen, twee klavieren, vrij pedaal en is in 1768 door J.M.M. Bätz uit Utrecht, geleverd. Organist de Heer J.H.B. Spaanderman. Hoofdmanuaal: Prestant 16', Roerfluit 8', Baarpijp 8', Quintadena 8', Octaaf 4', Open Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Nachthoorn 2', Mixtuur, Trompet 8', Vox Humana 8'. Rugwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Gedekte Fluit 4', Nazard 3', Super-Octaaf 2', Flageolet 1', Cornet, Mixtuur, Trompet 8'. Pedaal: Prestant 8', Bourdon 16', Octaaf 4', Fagot 16', Trompet 8'. Stomme Registers: Koppelingen, Afsluitingen, Tremulanten. |
| Verschillende disposities |
|
| Literatuur |
|
| Opnamen |
|
| Links |
https://advanpelt.nl/orgels/woerden-petruskerk-hoofdorgel/ https://advanpelt.nl/orgels/restauratie-batz-orgel-woerden/ |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |