Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Arian van der Mark. Datering: 29 July 2020.

Foto: Arian van der Mark

Winterswijk, Nederland (Gelderland) - Grote- of Jacobskerk
Gemeente: Winterswijk
Streek:Achterhoek
Adres: Markt 1, 7101 DB, Winterswijk
Website: https://www.jacobskerkwinterswijk.nl/
https://pgwinterswijk.nl/

Beschrijving nr.: 1001324.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR2350.

Gebouwd door: Oskar Metzler & Söhne (1972) - opus 442
Het orgel bevat ouder materiaal: Kas en groot deel pijpwerk uit 1834 van Carl Friedrich August Naber

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1834	Carl Friedrich August Naber		nieuwbouw
1911	firma Steenkuyl & Recourt		ombouw
1972	Oskar Metzler & Söhne	442	nieuwbouw in bestaande kas
2011	Orgelmakerij Reil		diverse werkzaamheden

Het orgel in Winterswijk is in de jaren 1831-1834 gebouwd door Naber. Het orgel had oorspronkelijk geen rugpositief. Bij een grote verbouwing in 1911 door de firma Steenkuyl & Recourt is dit toegevoegd. Het binnenwerk is hierbij voorzien van een pneumatische tractuur, maar een groot deel van het pijpwerk van Naber bleef behouden. In 1972 bouwde Metzler een nieuw orgel in de oude kas. Het oude pijpwerk werd nu weer gebruikt. Metzler paste de kas aan, en het orgel werd in de oorspronkelijke kleur rood geschilderd. Uitgangspunt bij de bouw door Metzler was de dispositie volgens het bestek van Naber uit 1831. De plaatsing van het onderpositief als rugwerk is in 1972 uitgevoerd. Op 10 december 1972 is het instrument weer in gebruik genomen. Het werd hierbij bespeeld door Klaas Bolt, die ook als adviseur bij de werkzaamheden betrokken was.
In oktober en november 2011 is groot onderhoud uitgevoerd door de firma Reil. Daarbij is al het pijpwerk gereinigd en waar nodig hersteld. De frontpijpen zijn opnieuw verguld. De werkzaamheden waren begin december afgerond. Op 4 december 2011 is het orgel weer in gebruik genomen tijdens de kerkdienst, waarbij Gerrit Hietkamp het orgel bespeelde.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	10
- Rugwerk	8
- Pedaal	6
Totaal aantal stemmen	24
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Temperatuur	Werckmeister III

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' - 1834, Praestant 8' - 1834, Holpijp 8' - 1834, Octaaf 4' - 1834, Spitsfluit 4', Quint 3' - 1834, Octaaf 2' - 1834, Terts 1 3/5', Mixtuur IV-VI sterk - 1834/1972, Trompet 8'.
Rugwerk (C-f'''): Holpijp 8' - 1834, Praestant 4', Roerfluit 4', Octaaf 2' - 1834, Gemshoorn 2', Scherp IV sterk, Cornet IV sterk (discant), Dulciaan 8', Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Octaaf 8', Roerquint 6', Octaaf 4', Bazuin 16' - 1834/1972, Trompet 8'.
Koppelingen: Manuaalkoppel bas/discant, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.

Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885)	Het orgel in de Hervormde Kerk te Winterswijk is in 1848 door Naber, uit Deventer, geleverd, en heeft twee klavieren, vrij pedaal en 25 sprekende stemmen. Organist de Heer Cöllen. Hoofdmanuaal (Boven): Prestant 8', Bourdon 16', Gemshoorn 8', Gedakt 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Tertz 1 3/5', Cornet 4 st., Mixtuur 3, 6 st., Trompet 8'. Tweede Manuaal (Beneden): Prestant 8', Flûte Trav. (disc.) 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Gemshoorn 4', Roerfluit 4', Gemshoorn 2', Dulciaan 8'. Pedaal: Prestant 8', Subbas 16', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8'. Stomme Registers: Koppelingen, Ventiel.
Verschillende disposities	De dispositie van Naber uit 1834 luidde: Hoofdwerk: Bourdon 16', Praestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Spitsfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Terts 1 3/5', Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'. Positief: Holpijp 8', Praestant 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Gemshoorn 2', Scherp IV sterk, Cornet IV sterk (Discant), Dulciaan 8', Tremulant. Pedaal: Subbas 16', Octaaf 8', Roerquint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8'. Koppelingen: Manuaalkoppel (bas/discant), Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk. De dispositie luidde voor de nieuwbouw van 1972: Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Gemshoorn 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur, Cornet, Trompet 8'. Manuaal II: Prestant 8', Holpijp 8', Fluit Travers 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Roerfluit 4', Gemshoorn 4', Gemshoorn 2', Clarinet 8'. Pedaal: Subbas 16', Prestant 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trombone 8'. Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II. Speelhulpen: Vrije combinatie, vaste combinaties, automatisch pianopedaal.

Overige dispositiegegevens

Van 't Kruijs (1885)

Het orgel in de Hervormde Kerk te Winterswijk is in 1848 door Naber, uit Deventer, geleverd, en heeft twee klavieren, vrij pedaal en 25 sprekende stemmen.
Organist de Heer Cöllen.
Hoofdmanuaal (Boven): Prestant 8', Bourdon 16', Gemshoorn 8', Gedakt 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Tertz 1 3/5', Cornet 4 st., Mixtuur 3, 6 st., Trompet 8'.
Tweede Manuaal (Beneden): Prestant 8', Flûte Trav. (disc.) 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Gemshoorn 4', Roerfluit 4', Gemshoorn 2', Dulciaan 8'.
Pedaal: Prestant 8', Subbas 16', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8'.
Stomme Registers: Koppelingen, Ventiel.

Verschillende disposities

De dispositie van Naber uit 1834 luidde:
Hoofdwerk: Bourdon 16', Praestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Spitsfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Terts 1 3/5', Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'.
Positief: Holpijp 8', Praestant 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Gemshoorn 2', Scherp IV sterk, Cornet IV sterk (Discant), Dulciaan 8', Tremulant.
Pedaal: Subbas 16', Octaaf 8', Roerquint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8'.
Koppelingen: Manuaalkoppel (bas/discant), Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.

De dispositie luidde voor de nieuwbouw van 1972:
Manuaal I: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Gemshoorn 8', Viola 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur, Cornet, Trompet 8'.
Manuaal II: Prestant 8', Holpijp 8', Fluit Travers 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Roerfluit 4', Gemshoorn 4', Gemshoorn 2', Clarinet 8'.
Pedaal: Subbas 16', Prestant 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trombone 8'.
Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II.
Speelhulpen: Vrije combinatie, vaste combinaties, automatisch pianopedaal.

Literatuur	Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I. Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 65 nr. 5, mei 1969. Orgelbouwnieuws : Het orgel in de Hervormde St. Jacobskerk te Winterswijk / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 68, nr. 12, december 1972. Het orgel in de St.Jacobskerk te Winterswijk / Klaas Bolt. - In: De Orgelvriend, jrg. 15 nr. 1, januari 1973. Het orgel in de N.H. St. Jacobskerk te Winterswijk. - In: Het Orgelblad, jrg. 16 nr. 1, januari 1973. Luisterrijk : Nederlandse kerkorgels in beeld / Carel van Gestel. - Alphen aan den Rijn: Atrium, 1998. Het historische orgel in Nederland 1819 - 1840. - Amsterdam : Stichting NIvO, 2001. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 5). Oude orgels in Oost-Gelderland / J.F. van Os. - Elburg : Stichting Nationaal Historisch Orgelmuseum, 2003.
Opnamen	Klankbeeld : Wim Ruessink bespeelt de orgels van de Jacobskerk te Winterswijk / Wim Ruessink. - CD. - 2016. Hayo Boerema : Metzler-orgel Jacobskerk Winterswijk / Hayo Boerema. - Toccata Records TRR 9909 (CD). - 2003. Achterhoekse orgels 1 / Gijs van Schoonhoven (Aalten) en Koos Kramer (Winterswijk). - Eurosound ES 46590 (LP). - 1984.
Links	https://pgwinterswijk.nl/index.php/wat-doen-wij/kerkmuziek/onze-orgels

Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Edwin Osseforth	Foto: Arian van der Mark	Foto: Michiel van 't Einde	Foto: Michiel van 't Einde
Bron: Postcard	Bron: Postcard	Foto: Henk Brussee	Foto: Michiel van 't Einde