Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.

Foto: Michiel van 't Einde

Westbroek, Nederland (Utrecht) - Hervormde Kerk
Gemeente: De Bilt
Adres: Kerkdijk 12, 3615 BE, Westbroek

Beschrijving nr.: 1001308.
Fotokaart De Mixtuur nummer: F03.

Gebouwd door: Pieter Flaes (1879)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1879 Pieter Flaes  nieuwbouw
1916 Gebroeders Spanjaard  uitbreiding
1932 Hendrick Wicher Flentrop  diverse werkzaamheden
1975 Hendrik Strubbe  overplaatsing

  • Het orgel dat in 1879 voor de Hervormde Kerk te Zaandijk werd gebouwd door Pieter Flaes, is in 1974 verkocht aan de kerk van Westbroek. Oorspronkelijk had het twee manualen en een vrij pedaal met een transmissie van de Bourdon 16' van het Hoofdwerk. In 1916 plaatste Spanjaard een nieuwe pneumatische windlade met vier stemmen in een zwelkast. Dit pijpwerk kon worden bespeeld vanaf het Bovenwerk. De winddruk werd 124 mm. Hendrik Flentrop plaatste in 1932 een tremulant. Toen de Hervormde gemeenten van Koog aan de Zaan en Zaandijk samengingen, werd de kerk in Zaandijk gesloten. Omdat men in Westbroek beschikte over een in slechte staat verkerend orgel van Dekker uit 1927, kocht men het Flaes-orgel.
  • De firma Strubbe demonteerde het orgel in 1974 en bracht het naar de werkplaats. Dominee Tukker uit Kamerik werd als adviseur aangetrokken. Naast de noodzakelijke restauratie werd er ook een wijzigingsplan opgesteld. Verschillende bestaande stemmen moesten worden opgeschoven of afgesneden. Een deel van het plan is niet uitgevoerd. Wel werd de Bourdon 16' opgeschoven tot een Fluit 4', de Viola di Gamba 8' van het Bovenwerk is vervangen door een Gemshoorn 2', er is een zelfstandig pedaal met drie stemmen gemaakt en er is een koppeling Pedaal - Bovenwerk aangelegd. Voor de Bourdon 16' van het Pedaal is de bas van de oude Bourdon 16' van het Hoofdwerk gebruikt. Het nieuwe pijpwerk werd vervaardigd in dezelfde factuur als het pijpwerk van Flaes. Op 10 september 1975 is het instrument in Westbroek in gebruik genomen met een bespeling door de heer Tukker.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1879ZaandijkHervormde Kerk
1974WestbroekHervormde Kerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk9
- Bovenwerk5
- Pedaal3
Totaal aantal stemmen17
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Gedekte Fluit 4' - 1879/1975, Quint 3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur III sterk (B/D), Trompet 8' (B/D).
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8' (discant), Salicionaal 8', Holpijp 8', Roerfluit 4', Gemshoorn 2' - 1975.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16', Gedekt 8' - 1975, Octaaf 4' - 1975.
Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk.
Speelhulpen: Tremulant.

VulstemSamenstelling
Cornet IV sterk discant (Hoofdwerk) c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Mixtuur III sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1'. Fìs°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. fìs°: 4' - 2 2/3' - 2'. fis': 5 1/3' - 4' - 2 2/3'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De oorspronkelijke dispositie bij de oplevering in Zaandijk luidde:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur III sterk (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld).
    Bovenwerk: Prestant 8' (discant), Salicionaal 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Roerfluit 4'.
    Pedaal: Bourdon 16' (transmissie).
    Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk.

  • Sinds 1916 was de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur III sterk (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld).
    Bovenwerk: Prestant 8' (discant), Salicionaal 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Roerfluit 4'.
    Zwelwerk: Aeoline 8', Viool 8', Celeste 8', Vox Humana 8'.
    Pedaal: Bourdon 16' (transmissie).
    Koppelingen: Pedaal - Hoofdwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk.

Literatuur
  • Het orgel in de Ned. Herv. Kerk te Westbroek / R. Smit-Breukelen. - In: De Orgelvriend, jrg. 18 nr. 3, maart 1976.
  • Utrechts orgellandschap / Bert Wisgerhof. - Amersfoort: J.C. Willemsen, 1979.
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • Het historische orgel in Nederland 1878 - 1886 / Hans Fidom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2006. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 11).

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Bron: Fotokaart firma Strubbe.
Bron: Fotokaart firma Strubbe
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 1 April 2016.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Tjalling Roosjen. Datering: 6 August 2010.
Foto: Tjalling Roosjen
Situation in Zaandijk. Bron: Archief Zaanstad.
Bron: Archief Zaanstad