Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Roel Bouwman. Datering: 7 July 2010.

Foto: Roel Bouwman

Uithuizermeeden, Nederland (Groningen) - Mariakerk
Gemeente: Het Hogeland
Streek:Hunsingo
Adres: Torenstraat 26, 9982 AX, Uithuizermeeden
Website: https://www.pguithuizermeeden.nl/

Beschrijving nr.: 1001232.
Groningen Orgelland nummer: 310. Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0106.

Gebouwd door: Albertus Anthonie Hinsz en Franz Caspar Snitger jr. (1785)
Het orgel bevat ouder materiaal: Balgen uit 1755 van Johann Heinrich Hartmann Bätz

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1785 Albertus Anthonie Hinsz  nieuwbouw
1868 Nicolaas Anthonie Gerhardus Lohman  restauratie
1910 Jan Doornbos  wijzigen dispositie
1931 Verschueren Orgelbouw  wijzigen dispositie
1970 Gebroeders Van Vulpen  reconstructie
2015 Orgelmakerij Reil  restauratie

  • Het orgel is gebouwd in 1781-1785 door Hinsz en Schnitger jr. Hinsz overleed tijdens de bouw, zodat Schnitger het alleen voltooide. Het vorige zestiende eeuwse instrument uit de kerk werd door Hinsz in 1781 overgeplaatst naar de Rooms-Katholieke Kerk van Uithuizen. In 1868 werd aan het orgel gewerkt door N.A.G. Lohman. Deze maakte een pedaalkoppel.
  • Op initiatief van organist J.W. Dekker, tevens orgelmaker in Uithuizermeeden, werd door hem samen met Jan Doornbos een wijziging doorgevoerd in de dispositie in de jaren 1906-1910. De Bazuin 16' en de beide Trompetten 8' werden vernieuwd en de Dulciaan werd omgebouwd tot een Klarinet. Op het hoofdwerk werden een Salicet 8' en een Fluit Dolce 4' geplaatst in plaats van de Nasard en de Mixtuur. Op het rugwerk kwam een Viola di Gamba 8' op de plaats van de Sexquialter.
  • In 1931 vond nog een dergelijke verbouwing plaats, nu door L. Verschueren, maar wel weer in samenwerking met organist Dekker. De Salicet uit 1906 werd vervangen door een Violine 8', de Woudfluit 2' werd geplaatst in het orgel van de Hervormde Kerk te Oosternieland, en op die plaats kwam de Octaaf 2' van het rugwerk, en de Fluit Dolce 4' uit 1906 werd vervangen door een Aeoline 8'. Op het rugwerk verving men de Gedaktfluit door een nieuwe Fluit 4', en de Gedaktquint door een Quintadeen 8'. Op de plaats van de verwijderde Octaaf 2' plaatste men een Salicionaal 8' discant, en de Spitsfluit werd vervangen door een Woudfluit 2'. Tot slot plaatste men een Cello 8' op het pedaal in plaats van de Nachthoorn 8'.
  • In de jaren 1966-1970 is het instrument door Van Vulpen gerestaureerd. Hierbij werd de oorspronkelijke dispositie hersteld. Verdwenen pijpwerk werd nieuw gemaakt naar voorbeelden van andere Hinsz-orgels. Adviseur bij de werkzaamheden was Lambert Erné. Op 27 maart 1970 is het instrument weer in gebruik genomen met een bespeling door de adviseur. De balgen van het orgel zijn afkomstig van het Bätz-orgel uit Benschop.
  • In 1995 is de temperatuur van het orgel gewijzigd in Neidhardt I. In 1996 werden de bekers van de Dulciaan 8' verlengd. In de jaren 2014-2015 heeft de firma Reil een restauratie uitgevoerd. Naast een technische restauratie werd ook het klankkarakter van het instrument verbeterd en zijn de balgen verplaatst. De Mixtuur en de Sexquialter werden vernieuwd. Adviseur bij de werkzaamheden was Stef Tuinstra. Het orgel is na Pasen 2014 (20 april) overgebracht naar de werkplaats, en de werkzaamheden werden in de zomer van 2015 afgerond. De orgelkas is ook gerestaureerd en opnieuw geschilderd .

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk11
- Rugwerk8
- Pedaal9
Totaal aantal stemmen28
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 465 Hz
TemperatuurNeidhardt II
Winddruk69 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-d'''): Gedekt 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Nasard 3', Woudfluit 2', Cornet III sterk (4') (discant) - 1785, Mixtuur III-IV sterk (1 1/3') (B/D) - 2015, Trompet 8' - 1970, Vox Humana 8' - 1785, Tremulant.
Rugwerk (C-d'''): Fluit Douce 8' - 1785, Prestant 4' - 1785, Gedekte Fluit 4' - 1970, Gedekte Quint 3' - 1970, Octaaf 2' - 1785, Speelfluit 2' - 1970, Sexquialter II-III sterk (1 1/3') - 2015, Dulciaan 8' - 1970, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16' - 1785, Prestant 8' - 1785, Gedekt 8' - 1785, Roerquint 6' - 1785, Octaaf 4' - 1785, Nachthoorn 2' - 1970, Bazuin 16' - 1970, Trompet 8' - 1970, Cornet 4' - 1785.
Koppelingen: Manuaalkoppel - schuifkoppel, Pedaal - Hoofdwerk.
Speelhulpen: 3 ventielen, Windlosser, Clavis.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III-V sterk (Hoofdwerk) C: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 4' - 3 1 5/' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 5 1/3' - 4' - 3 1/5' - 2 2/3' - 2'.
Cornet III sterk discant (Hoofdwerk) c': 4' - 2 2/3' - 1 3/5'.
Sexquialter II-III sterk (Rugwerk) C: 1 1/3' - 4/5'. c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Overige dispositiegegevens
Knock (1788) Manuaal: Gedact 16', Praestant 8' (discant dubbelkorig), Holpyp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Nasat 3', Woudfluit 2', Cornet III sterk (discant), Mixtuur III-IV-V sterk (gedeeld), Trompet 8' en Vox Humana 8'.
Rugwerk: Fluit Douce 8', Praestant 4', Gedakt 4', Gedekt Quint 3', Octaaf 2', Speelfluit 2', Sixquialter II-III sterk en Dulciaan 8'.
Pedaal: Bourdon 16', Gedact 8', Praestant 8', Rhoerquint 6', Octaaf 4', Nagthoorn 2', Bazuin 16', Trompet 8' en Cornet 4'.
Verschillende disposities Na de verbouwingen van 1910, 1931 was de dispositie:
Hoofdwerk: Gedakt 16', Prestant 8', Holpijp 8', Violine 8', Aeoline 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Octaaf 2', Cornet III sterk, Trompet 8', Vox Humana 8'.
Rugwerk: Fluit Dolce 8', Viola di Gamba 8', Quintadeen 8', Salicionaal 8' (discant), Prestant 4', Fluit 4', Woudfluit 2', Klarinet 8'.
Pedaal: Bourdon 16', Prestant 8', Gedakt 8', Cello 8', Roerquint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8', Cornet 4'.
Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de Provincie Friesland, Groningen en Elders aangetroffen worden / Nicolaas Arnoldi Knock. - Nieuwe uitgave. - Sneek: Boeijenga, 1968. - Herdruk van het boekje uit 1788.
  • Orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 66 nr. 4, april 1970.
  • Het Hinsch-orgel van Uithuizermeeden. - In: Organist & Eredienst, jrg. 36 nr. 6, juni 1970.
  • Historie en herstel van het orgel in de Hervormde Kerk te Uithuizermeeden / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 67 nr. 3, maart 1971.
  • Langs kerken en kapellen : Orgeltocht door Nederland. - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1977].
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 22, november 1979.
  • Heden en verleden van de N.H. Kerk te Uithuizermeeden. - Uithuizermeeden : Stichting Avondmuziek Uithuizermeeden, 1982.
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek II / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 27, april 1982.
  • Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985.
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel I Hunsingo / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1994. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 15).
  • Een konstkundig orgelmaker : Enkele bijdragen over het werk van de orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785) / Jan Jongepier (red.). - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1994.
  • Orgelroute Gemeente Eemsmond. - Gemeente Eemsmond : Gezamenlijke Orgelcommissies, 1997. - (Publikatie van de Stichting Groningen Orgelland ; nr. 19).
  • Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3).
  • Het Groninger Orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel VI Aanvullingen 1994-2009 / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Victor Timmer. - [S.l.] : Stichting Groningen Orgelland, 2009. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 29).
  • Restauratie van het Hinszorgel Uithuizermeeden / Koos Dijkhuizen. - In: Groninger Orgelagenda 2014.
  • Hinsz-orgel nóg dichter bij zijn oorspronkelijkheid / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 58 nr. 4, april 2016.
Opnamen
  • Vincent van Laar bespeelt de orgels van Meeden en Uithuizermeeden / Vincent van Laar. - SGO 1801 CD98 (CD). - 2018.
  • Piet Wiersma & Albertus Anthoni Hinsz herdacht / Piet Wiersma. - SGO 030 (CD). - 2004.
  • Feike Asma speelt werken van Bach, Krebs en Pachelbel. - Phonogram 510 030-2 (CD). - Opname uit 1974.
  • 200 jaar Hinsz-orgel Hervormde Kerk Uithuizermeeden : Gemeentezang, koorzang en orgelspel / Piet Wiersma, Koos Dijkhuizen en Wim Dalmaijer, orgel m.m.v. het Vocaal Ensemble Warffum o.l.v. Jelke Hamersma. - Mirasound MO 20.7062 (LP). - 1985.
  • Piet Wiersma bespeelt de Hinsz-orgel in de Nicolaikerk te Appingedam en de Ned. Herv. Kerk te Uithuizermeeden. - Martiniphon, 780602 (LP). - 1979.
  • Wim van Beek speelt Böhm, Homilius en Reger. - Bovema (Single). - 1970. - Uitgegeven door de kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente te Uithuizermeeden.
Links https://www.orgelshogeland.nl/?page_id=242
https://www.arpschnitger.nl/nl/suithuizerm.html

Foto: Roel Bouwman. Datering: 7 July 2010.
Foto: Roel Bouwman
Foto: Roel Bouwman. Datering: 7 July 2010.
Foto: Roel Bouwman
Foto: Groenling. Datering: 12 May 2007.
Foto: Groenling
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Uithuizermeeden - Mariakerk

Foto: Roel Bouwman. Datering: 7 July 2010.
Foto: Roel Bouwman