Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Michiel van 't Einde
Mijnsheerenland, Nederland (Zuid-Holland) - Hervormde Kerk (Laurentiuskerk)
Gemeente: Hoeksche Waard
Streek:Hoekse Waard
Adres: Kerkstraat 11, 3271 BH, Mijnsheerenland
Beschrijving nr.: 1001075.
Fotokaart De Mixtuur nummer: H01.
Gebouwd door: Johann Heinrich Hartmann Bätz (1750)
Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
Technische gegevens
Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Prestant 8' - front 1878, rest 1965; discant dubbel, Holpijp 8', Octaaf 4', Roorfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Mixtuur III-IV sterk, Cornet IV sterk (discant) - 1750, Trompet 8' - 1998.
Rugwerk (C-c'''): Holpijp 8', Prestant 4', Gemshoorn 4', Octaaf 2', Flageolet 1', Sexquialter II sterk - 1965/1998, Dulciaan 8' - 1998.
Pedaal: Bourdon 16' - 1910, Prestant 8' - 1965, Octaaf 4' - 1965, Mixtuur IV sterk - 1965, Bazuin 16' - 1998, Trompet 8' - 1998.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk - drukkoppel, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.
Speelhulpen: Tremulant.
Foto: Michiel van 't Einde
Mijnsheerenland, Nederland (Zuid-Holland) - Hervormde Kerk (Laurentiuskerk)
Gemeente: Hoeksche Waard
Streek:Hoekse Waard
Adres: Kerkstraat 11, 3271 BH, Mijnsheerenland
Beschrijving nr.: 1001075.
Fotokaart De Mixtuur nummer: H01.
Gebouwd door: Johann Heinrich Hartmann Bätz (1750)
| Jaar | Orgelbouwer | Opus | Activiteit | 1750 | Johann Heinrich Hartmann Bätz | nieuwbouw | 1818 | P. Welten | overplaatsing | 1861 | Johannes J. Vollebregt & Zn. | overplaatsing | 1878 | Adrianus van den Haspel | overplaatsing | 1905 | Gabry & Zoon | wijzigen dispositie | 1910 | Gerrit van der Kley | wijzigen dispositie | 1967 | Gebroeders Van Vulpen | restauratie en uitbreiding | 1998 | Gebroeders Van Vulpen | restauratie |
- Johann Heinrich Hartmann Bätz bouwde het orgel dat nu in Mijnsheerenland staat als zijn eerste opus voor de Église Wallonne in Heusden in de jaren 1749 en 1750. Het had één klavier met negen stemmen en een aangehangen pedaal. Het was een geschenk van de weduwe Ganzooijen-Engelbergh. In 1818 werd de Waalse gemeente Heusden opgeheven. Hierna installeerde P. Welter het orgel in de Hervormde Kerk in Geertruidenberg, waar het kerkinterieur inclusief het orgel in 1793 door Franse soldaten door brand werd verwoest. Het werd op 28 juni 1818 in gebruik genomen (Gert Oost schrijft: 19 juli ). Het orgel deed hier dienst tot 1861. In dat jaar bouwde Vollebregt een groter orgel voor de kerk.
- Het oude werk van Bätz is met een nieuwe Trompet 8' op een gereserveerde plaats door Vollebregt overgebracht naar de Hervormde Kerk van Middelharnis. Het was nog helemaal onveranderd, alleen de balg bleef achter in Geertruidenberg. Op 3 november 1861 kon het weer in gebruik worden genomen. Omdat Johan Gijsbertus Bastiaans het instrument niet geschikt vond voor de begeleiding van kerkzang, besloten ze al snel een nieuw orgel voor Middelharnis te bestellen, dat werd gebouwd door Maarschalkerweerd. In 1878 plaatste Van den Haspel het Bätz-instrument in de kerk van Mijnsheerenland, waar het nog steeds staat.
- Het nog volledig originele orgel, alleen uitgebreid met de Trompet van Vollebregt en nieuwe balg, werd hier al snel aangepast. De firma's Gabry (1905) en Van der Kley (1910) vervingen de Quint, de Woudfluit, delen van de Cornet en de Mixtuur, en in 1928 de Trompet van Vollebregt. In 1965-1967 werd het instrument gerestaureerd door de firma Van Vulpen met Lambert Erné als adviseur. Het werd nu vergroot met een rugpositief en een zelfstandig pedaal. Op 23 maart 1967 werd het orgel weer in gebruik genomen, waarbij Lambert Erné het orgel bespeelde.
- Op dat moment was nog niet bekend wie de bouwer van het orgel was. Dit werd pas in 1974 vastgesteld na een archiefonderzoek. Intussen was men het erover eens dat de uitbreidingen van Van Vulpen niet echt in de stijl van het vroege werk van J.H.H. Bätz waren. Toen in 1997 bleek dat het rugwerk verzakt was, werd begonnen met een nieuwe restauratie. Opnieuw werd het werk uitgevoerd door Van Vulpen. Jan Jongepier was deze keer de adviseur. Er werd een nieuwe windvoorziening aangelegd, de intonatie van het Hoofdwerk en het pedaalorgel werden herzien, en slechts drie stemmen van het rugwerk werden hergebruikt. Op 20 april 1998 werd het gerestaureerde instrument in gebruik genomen met een concert van Jan Jongepier.
Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
| 1750 | Heusden | Waalse Kerk |
| 1818 | Geertruidenberg | Hervormde Kerk |
| 1861 | Middelharnis | Hervormde Kerk |
| 1878 | Mijnsheerenland | Hervormde Kerk |
Technische gegevens
| Aantal registers per werk | |
| - Hoofdwerk | 10 |
| - Rugwerk | 7 |
| - Pedaal | 6 |
| Totaal aantal stemmen | 23 |
| Toetstractuur | Mechanisch |
| Registertractuur | Mechanisch |
| Windlade(n) | Sleepladen |
| Toonhoogte | a' = 435 Hz |
| Temperatuur | Neidhardt II |
| Winddruk | 60 mm |
Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Prestant 8' - front 1878, rest 1965; discant dubbel, Holpijp 8', Octaaf 4', Roorfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Woudfluit 2', Mixtuur III-IV sterk, Cornet IV sterk (discant) - 1750, Trompet 8' - 1998.
Rugwerk (C-c'''): Holpijp 8', Prestant 4', Gemshoorn 4', Octaaf 2', Flageolet 1', Sexquialter II sterk - 1965/1998, Dulciaan 8' - 1998.
Pedaal: Bourdon 16' - 1910, Prestant 8' - 1965, Octaaf 4' - 1965, Mixtuur IV sterk - 1965, Bazuin 16' - 1998, Trompet 8' - 1998.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk - drukkoppel, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.
Speelhulpen: Tremulant.
| Vulstem | Samenstelling |
| Cornet IV sterk Discant (Hoofdwerk) | c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. |
| Mixtuur III-IV sterk (Hoofdwerk) | C: 1' - 2/3' - 1/2'. G: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2' - 1 1/3' - 1'. g°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. b°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. g': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. |
| Sexquialter II sterk (Rugwerk) | C: 2 2/3' - 1 3/5'. |
| Mixtuur IV sterk (Pedaal) | C: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. |
| Overige dispositiegegevens | |
|---|---|
| Hess (1774) |
On the last page of his book, Hess wrote: Heusden: In the French Church a Work of 9 stops, manufactued by J.H.H. Baitz. In his supplement he mentioned the organ with stop list: Manuaal: Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 3', Super Octaaf 2', Waltfluit 2', Cornet IV sterk (discant), Mixtuur III-IV sterk en Tremblant. Voorts aangehangen pedaal en een gereserveerde sleep. |
| Verschillende disposities |
|
| Literatuur |
|
| Opnamen |
|
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |