Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 27 November 2010.

Foto: Michiel van 't Einde

Haren (Groningen), Nederland (Groningen) - Dorpskerk
Gemeente: Groningen
Streek:Gorecht
Adres: Kerkstraat 2, 9751 WC, Haren (Groningen)
Website: http://www.pkn-haren.nl/

Beschrijving nr.: 1000925.
Groningen Orgelland nummer: 280. Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR1222.

Gebouwd door: Albertus Anthonie Hinsz (1771)
Het orgel bevat ouder materiaal: pijpwerk uit 1675 van Johannes Helman

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1675	Johannes Helman		nieuwbouw
1771	Albertus Anthonie Hinsz		nieuwbouw
1817	Dirk Lohman		diverse werkzaamheden
1937	Klaas Doornbos		ombouw
1958	Willem van Leeuwen		ombouw
2002	Orgelmakerij Reil		reconstructie

In 1770 en 1771 bouwde Hinsz een éénklaviers orgel met aangehangen pedaal voor de Hervormde Dorpskerk in Haren in Groningen. Hij gebruikte hierbij pijpwerk uit het vorige orgel, dat zich in een slechte conditie bevond, gebouwd in 1675 door Johannes Helman met acht stemmen. Het nieuwe orgel had bij oplevering 11 stemmen. Dirk Lohman werkte in 1817 aan het instrument, o.a. om de windvoorziening weer gelijkmatig te krijgen. Later in de negentiende eeuw plaatste vermoedelijk Van Oeckelen een Viola di Gamba 8' op de plek van de Sexquialter. Klaas Doornbos maakte in 1937 een pneumatische lade met twee registers (Bourdon 16' en Octaaf 4'). Tevens maakte hij een transmissie voor de Bourdon 16' voor het pedaal. Op 20 februari 1937 werd het orgel weer in gebruik genomen. G. van Leeuwen haalde in 1957 de aparte lade weg. Hij maakte verder een Borstwerk en een echt vrij Pedaal. Op 10 januari 1958 werd het gereviseerde orgel in gebruik genomen. Later werd de Cornet 2' van het pedaal vervangen door een Schalmei 4'.
Voorjaar 2001 is Reil begonnen met een volledige reconstructie van het orgel naar de toestand van 1771. Het pijpwerk dat later is bijgeplaatst werd verkocht ten bate van het orgelfonds. Adviseur bij de werkzaamheden was Stef Tuinstra. De restauratie werd afgerond in augustus 2002, waarna het orgel op 30 augustus weer in gebruik is genomen.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Manuaal	10
- Pedaal	3
Totaal aantal stemmen	13
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	Koortoon (1/2 toon boven normaal)
Temperatuur	Neidhardt I
Winddruk	66,5 mm

Dispositie
Manuaal (C-c'''): Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Roorfleut 4', Quint 3', Octaaf 2', Sexquialt II-III sterk, Mixtuir III-IV sterk (B/D) - 2002, Trompett 8' (B/D) - 2002.
Pedaal (C-d'): Bordon 16', Octaaf 8', Basuin 16'.
Koppelingen: Pedaalkoppel.
Speelhulpen: Tremulandt, Windlossing, Afsluiting.

Vulstem	Samenstelling
Sexquialt II-III sterk	C: 1 1/3' - 4/5'. c°: 2 2/3' - 1 3/5'. c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Mixtuir III-IV sterk	C: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c°: 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'.

Overige dispositiegegevens
Hess (1774)	Het Orgel in de Gereformeerde-Kerk (Haren), is aldus in zyne stemmen gedisponeert: Praestant 8', Holpyp 8', Quintad. 8', Roerfluit 4', Octaav 2', Quint 3', Mixtuur gehalv., Sexquialtra, Trompet 8' gehalv., 1 Tremulant.
Verschillende disposities	Het orgel dat Hinsch aantrof had de volgende dispositie: Holpyp 8', Mixtuur 2-3 sterk, Roorfleut 4', Octaaf 2', Quint a dena 8', Quint 1 1/2', Sesqualter 2-3 sterk, Praestant 4', Tremulant. Hinsch gebruikte een deel van dit pijpwerk opnieuw. Bouwer onbekend, voor 1672. De dispositie in 1771: Praestant 8', Quintadena 8', Holpyp 8', Roorfleut 4', Quint 3', Octaaf 2', Sesquialter II-III sterk, Mixtuur III-IV sterk (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld). Voorts een tremulant, aangehangen pedaal. Na de verbouwing door Doornbos in 1937 luidde de dispositie: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Gamba 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8. Pedaal aangehangen middels een pedaalkoppel,, een Subbas 16' (transmissie). De dispositie na de werkzaamheden van Van Leeuwen in 1957/1958 luidde: Hoofdwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4' (1958), Roerfluit 4', Octaaf 2', Sexquialter II sterk (vanaf a. 1958), Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'. Borstwerk: Roerfluit 8', Fluit 4', Prestant 2', Sifflet 1', Cimbel III sterk, Regaal 8'. Pedaal: Subbas 16', Prestant 8', Fagot 16', Schalmei 4'. Koppelingen: Hoofdwerk - Borstwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Borstwerk.

Overige dispositiegegevens

Hess (1774)

Het Orgel in de Gereformeerde-Kerk (Haren), is aldus in zyne stemmen gedisponeert:
Praestant 8', Holpyp 8', Quintad. 8', Roerfluit 4', Octaav 2', Quint 3', Mixtuur gehalv., Sexquialtra, Trompet 8' gehalv., 1 Tremulant.

Verschillende disposities

Het orgel dat Hinsch aantrof had de volgende dispositie:
Holpyp 8', Mixtuur 2-3 sterk, Roorfleut 4', Octaaf 2', Quint a dena 8', Quint 1 1/2', Sesqualter 2-3 sterk, Praestant 4', Tremulant. Hinsch gebruikte een deel van dit pijpwerk opnieuw. Bouwer onbekend, voor 1672.

De dispositie in 1771:
Praestant 8', Quintadena 8', Holpyp 8', Roorfleut 4', Quint 3', Octaaf 2', Sesquialter II-III sterk, Mixtuur III-IV sterk (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld). Voorts een tremulant, aangehangen pedaal.

Na de verbouwing door Doornbos in 1937 luidde de dispositie:
Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Gamba 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8.
Pedaal aangehangen middels een pedaalkoppel,, een Subbas 16' (transmissie).

De dispositie na de werkzaamheden van Van Leeuwen in 1957/1958 luidde:
Hoofdwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4' (1958), Roerfluit 4', Octaaf 2', Sexquialter II sterk (vanaf a. 1958), Mixtuur IV-VI sterk, Trompet 8'.
Borstwerk: Roerfluit 8', Fluit 4', Prestant 2', Sifflet 1', Cimbel III sterk, Regaal 8'.
Pedaal: Subbas 16', Prestant 8', Fagot 16', Schalmei 4'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Borstwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Borstwerk.

Literatuur	Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI). Orgels in Drente / Rien Buijk. - In: De Orgelvriend, jrg. 11 nr. 3, maart 1969. Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 22, november 1979. Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek II / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 27, april 1982. Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985. Een konstkundig orgelmaker : Enkele bijdragen over het werk van de orgelmaker Albertus Anthoni Hinsz (1704-1785) / Jan Jongepier (red.). - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1994. Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel IV Stad Groningen/Gorecht / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1997. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 20). Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3). Berichten uit de orgelwereld : Hinsz-orgel Haren gerestaureerd. - In: De Orgelvriend, jrg. 44 nr. 7/8, juli/augustus 2002. Het Hinsz-orgel in de Dorpskerk te Haren / Dirk Molenaar. - Haren : Kerkvoogdij van de Hervormde Gemeente Haren/Onnen, 2002. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 27). Orgelbouwnieuws : Haren, Dorpskerk / Rogér van Dijk. - In: De Orgelkrant, jrg. 7 nr. 12, december 2002. Hinsz-orgel Haren terug in bescheiden grootsheid / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 45 nr. 4, april 2003. In Haren klinkt weer de echte barok / Willem Jan Cevaal. - In: Muziek & Liturgie, november 2003. Het Groninger Orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel VI Aanvullingen 1994-2009 / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Victor Timmer. - [S.l.] : Stichting Groningen Orgelland, 2009. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 29).
Opnamen	Anco Ezinga Jan Harryvan : Dorpskerk Haren (Gn) / Anco Ezinga, Jan Harryvan. - SGO 2023-C1 (CD). - 2023. Piet Wiersma & Albertus Anthoni Hinsz herdacht / Piet Wiersma. - SGO 030 (CD). - 2004.
Links	http://www.pkn-haren.nl/index.php?option=com_content&task=blogcategory&id=71&Itemid=137

Foto: Michiel van 't Einde