Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: © Dennis Wubs
Groningen, Nederland (Groningen) - Pelster- of Heilige Geest Gasthuiskerk
Gemeente: Groningen
Adres: Pelsterstraat 43, 9711 KJ, Groningen
Website: http://www.protestantsegemeentegroningen.nl/
Beschrijving nr.: 1000908.
Groningen Orgelland nummer: 296.
Gebouwd door: Anthonie Verbeeck (1627)
De bouwer van het oorspronkelijke instrument uit 1627 is niet bekend, maar vermoedelijk was het Anthony Verbeeck. In 1692/1693 is het orgel uitgebreid met een nieuw rugpositief door Arp Schnitger. Ook de rest van het binnenwerk werd grotendeels vernieuwd. Schnitger maakte in 1712 nieuwe windladen, en hief het kort octaaf op. In 1773 voerde Hinsz een uitbreiding uit. Het front werd aangepast. Het orgel werd tevens verplaatst van het midden van de kerk naar de westmuur. Hinsz had het al sinds 1735 in onderhoud. In de negentiende en twintigste eeuw werden wel reparaties uitgevoerd, o.a. door Schnitger jr., Freytag, Van Oeckelen en Doornbos. Maar er werd niet veel gewijzigd. Wel heeft Van Oeckelen nieuwe frontpijpen geplaatst. Ook verving hij de vulstemmen van het hoofdwerk door romantische stemmen. In het begin van de twintigste eeuw dreigde het orgel gesloopt te worden, maar dat is door organist Carel Opten tegengehouden. In 1931 verving Doornbos de Octaaf 2' door een Voix Celeste 8', en de Dulciaan door een Clarinet. In 1993 is het instrument door Bakker & Timmenga gerestaureerd, waarbij de dispositie van 1774 is hersteld. De Salicionaal van Van Oeckelen werd vervangen door een Mixtuur. Ook de vulstemmen van het Rugwerk werden gereconstueerd. Adviseurs bij de werkzaamheden waren Aart van Beek en Onno Wiersma.
Technische gegevens
Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Quintadeen 16' (B/D) - 1693, Praestant 8' - 1693, front Van Oeckelen, Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Superoctaaf 2', Fluit 2', Cornet III sterk (discant) - 1773, Mixtuur IV sterk (B/D) - 1993, Fagot 16' (B/D) - 1773, Trompet 8' - 1993.
Rugwerk (C-c'''): Gedakt 8', Praestant 4' - 1693, front Van Oeckelen, Fluit 4' - 1627, Quintfluit 2 2/3' - 1773, Octaaf 2' - 1993, Sesquialter II-III sterk - 1993, Scherp III sterk - 1993, Dulciaan 8' - 1993, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Koppelingen: Schuifkoppel manualen.
Speelhulpen: Afsluiter Hoofdwerk, Afsluiter Rugwerk, Windlosser, Calcant.
Foto: © Dennis Wubs
Groningen, Nederland (Groningen) - Pelster- of Heilige Geest Gasthuiskerk
Gemeente: Groningen
Adres: Pelsterstraat 43, 9711 KJ, Groningen
Website: http://www.protestantsegemeentegroningen.nl/
Beschrijving nr.: 1000908.
Groningen Orgelland nummer: 296.
Gebouwd door: Anthonie Verbeeck (1627)
Jaar | Orgelbouwer | Opus | Activiteit | 1627 | Anthonie Verbeeck | nieuwbouw | 1693 | Arp Schnitger | ombouw | 1727 | Matthias Amoor | diverse werkzaamheden | 1735 | Albertus Anthonie Hinsz | diverse werkzaamheden | 1774 | Albertus Anthonie Hinsz | uitbreiding | 1803 | Heinrich Hermann Freytag | diverse werkzaamheden | 1820 | Hermann Eberhard Freytag | diverse werkzaamheden | 1853 | Petrus van Oeckelen | diverse werkzaamheden | 1875 | firma Van Oeckelen & Zn. | wijzigen dispositie | 1900 | L. van Dam & Zonen | diverse werkzaamheden | 1915 | firma Van Oeckelen & Zn. | diverse werkzaamheden | 1916 | Jan Doornbos | diverse werkzaamheden | 1931 | Klaas Doornbos | wijzigen dispositie | 1993 | Bakker & Timmenga | restauratie |
De bouwer van het oorspronkelijke instrument uit 1627 is niet bekend, maar vermoedelijk was het Anthony Verbeeck. In 1692/1693 is het orgel uitgebreid met een nieuw rugpositief door Arp Schnitger. Ook de rest van het binnenwerk werd grotendeels vernieuwd. Schnitger maakte in 1712 nieuwe windladen, en hief het kort octaaf op. In 1773 voerde Hinsz een uitbreiding uit. Het front werd aangepast. Het orgel werd tevens verplaatst van het midden van de kerk naar de westmuur. Hinsz had het al sinds 1735 in onderhoud. In de negentiende en twintigste eeuw werden wel reparaties uitgevoerd, o.a. door Schnitger jr., Freytag, Van Oeckelen en Doornbos. Maar er werd niet veel gewijzigd. Wel heeft Van Oeckelen nieuwe frontpijpen geplaatst. Ook verving hij de vulstemmen van het hoofdwerk door romantische stemmen. In het begin van de twintigste eeuw dreigde het orgel gesloopt te worden, maar dat is door organist Carel Opten tegengehouden. In 1931 verving Doornbos de Octaaf 2' door een Voix Celeste 8', en de Dulciaan door een Clarinet. In 1993 is het instrument door Bakker & Timmenga gerestaureerd, waarbij de dispositie van 1774 is hersteld. De Salicionaal van Van Oeckelen werd vervangen door een Mixtuur. Ook de vulstemmen van het Rugwerk werden gereconstueerd. Adviseurs bij de werkzaamheden waren Aart van Beek en Onno Wiersma.
Technische gegevens
Aantal registers per werk | |
- Hoofdwerk | 12 |
- Rugwerk | 7 |
- Pedaal | aangehangen |
Totaal aantal stemmen | 19 |
Toetstractuur | Mechanisch |
Registertractuur | Mechanisch |
Windlade(n) | Sleepladen |
Toonhoogte | a' = 466 Hz |
Temperatuur | Gemodificeerde middentoonstemming met 6 reine en 6 getempereerde quinten. |
Winddruk | 70 mm |
Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Quintadeen 16' (B/D) - 1693, Praestant 8' - 1693, front Van Oeckelen, Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Superoctaaf 2', Fluit 2', Cornet III sterk (discant) - 1773, Mixtuur IV sterk (B/D) - 1993, Fagot 16' (B/D) - 1773, Trompet 8' - 1993.
Rugwerk (C-c'''): Gedakt 8', Praestant 4' - 1693, front Van Oeckelen, Fluit 4' - 1627, Quintfluit 2 2/3' - 1773, Octaaf 2' - 1993, Sesquialter II-III sterk - 1993, Scherp III sterk - 1993, Dulciaan 8' - 1993, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Koppelingen: Schuifkoppel manualen.
Speelhulpen: Afsluiter Hoofdwerk, Afsluiter Rugwerk, Windlosser, Calcant.
Vulstem | Samenstelling |
Cornet III sterk discant (Hoofdwerk) | c': 4' - 2 2/3' - 2'. |
Mixtuur IV sterk gedeeld (Hoofdwerk) | C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/2'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. f°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. f'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'. |
Sesquialter II-III sterk (Rugwerk) | C: 2/3' - 2/5'. c°: 1 1/3' - 4/5'. c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. |
Scherp III sterk (Rugwerk) | C: 1/2' - 1/3' - 1/4'. c°: 2/3' - 1/2' - 1/4'. f°: 1' - 2/3' - 1/2'. c': 1 1/3' - 1' - 2/3'. f': 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. |
Overige dispositiegegevens | |
---|---|
Knock (1788) |
Manuaal: Quintadeen 16', Praestant 8', Holpyp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Fluit 2', Mixtuur IV sterk (gedeeld), Cornet III sterk, Fagot 16', Trompet 8' en Tremulant. Rugwerk: Gedakt 8', Praestant 4', Fluit 4', Gedakte Quint 3', Octaaf 2', Scherp III sterk, Sexquialter II-III sterk en Dulciaan 8'. Pedaal: aangehangen. Verder twee afsluiters. |
Van 't Kruijs (1885) |
Het Orgel in de Pelstergasthuiskerk te Groningen heeft twee klavieren, aangehangen pedaal en 20 sprekende stemmen. De naam van den orgelmaker is niet bewaard gebleven, het werk dateert van 1774 en is in 1852 verbeterd door Van Oeckelen. Organiist de Heer R.W. Keizer. Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Fluit 2', Mixtuur 4, 5 st., Cornet, Fagot 16', Trompet 8'. Rugwerk: Prestant 4', Holpijp 8', Holfluit 8', Viola di Gamba 8', Fluit 4', Octaaf 2', Fluit 2', Dulciaan 8'. Aangehangen Pedaal. Stomme Registers: 2 Afsluitingen, Windlosser, Calcantenklok. De Koppeling geschiedt door achteruitschuiving van het Bovenklavier (Rugwerk). |
Literatuur |
|
Opnamen |
|
Links |
https://www.arpschnitger.nl/shamb01.html https://orgel.edskes.net/kerk_groningen_pelstergasthuiskerk.htm |