Orgeldatabase | Gedetailleerde beschrijving

Volledige beschrijving geselecteerd orgel

Foto: Piet Bron. Datering: 10 February 2007.

Foto: Piet Bron

Grave, Nederland (Noord-Brabant) - Sint Elisabethkerk
Gemeente: Land van Cuijk
Adres: Hoofdwagt 3, 5361 EW, Grave
Website: http://www.st-elisabethparochie.nl/

Beschrijving nr.: 1000896.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR2994.

Gebouwd door: Franciscus Cornelis Smits (1846)

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1846	Franciscus Cornelis Smits		nieuwbouw
1866	Gradus en Henricus Gradussen		restauratie
1981	Verschueren Orgelbouw		restauratie

Vermoedelijk plaatste men in 1804 in de opgeknapte Sint Elisabethkerk in Grave het orgel dat Nicolaas van Hirtum in 1797 in de schuilkerk had geplaatst. In 1841 leed de kerk in Grave ernstige stormschade. Na het herstel van het gebouw werden de restanten verkocht aan orgelbouwer Kuerten uit Huissen, die ze gebruikte voor de bouw van een nieuw orgel in Heumen. Franciscus Cornelis Smits kreeg de opdracht om in de Graafse kerk een nieuw orgel te bouwen. Dit werd een drieklaviers orgel met 30 stemmen en aangehangen pedaal, dat in 1846 in gebruik werd genomen. De kas is mogelijk gemaakt door J. Beuijssen uit Boxmeer. Op 4 augustus 1866 werd het rugpositief verwoest door het instorten van een vieringpijler, waarna de gebroeders Gradussen de rest van het orgel herstelden. Het kon in 1868 al weer gebruikt worden.
De firma Smits herstelde het orgel in de jaren 1918/1919. Hierbij vervingen zij de Prestant 4' en de Sifflet 4' (discant) van het Echowerk door een Salicionaal 8' en een Vox Celeste 8' (discant). Vanaf mei 1974 was het orgel gedemonteerd en opgeslagen bij de firma Verschueren vanwege een restauratie van het kerkgebouw.
In 1980/1981 werd het instrument door hen gerestaureerd en herplaatst. Adviseur bij de werkzaamheden was Hans van der Harst. Er werd een nieuwe balustrade ontworpen met een schijnrugwerk, en de klaviatuur werd wederom uitgebreid tot drie manualen. Voorlopig is het derde manuaal echter nog altijd loos. Verschueren plaatste weer een Prestant 4' op de plaats van de Salicionaal, maar verving de Vox Celeste door een Fluit 2'. Op 19 november 1981 werd het orgel weer in gebruik genomen.
In 2016 is gestart met fondswerving met als doel het rugpositief van 1846 weer in de oude glorie te reconstrueren. De hoop is dat de werkaamheden in 2018 kunnen beginnen.

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	10
- Echowerk	8
- Pedaal	aangehangen
Totaal aantal stemmen	18
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Toonhoogte	a' = 415,3 Hz
Temperatuur	Equal temperament
Winddruk	85 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' (B/D), Prestant 8', Holpijp 8', Viola 8', Prestant 4', Dulcena 4', Octaaf 2', Mixtuur II-III sterk, Bombarde 16', Trompet 8' (B/D).
Echowerk (C-f'''): Veldfluit-Baarpijp 8' (B/D), Holpijp 8', Echo 8' (discant), Prestant 4' - 1981, Salicet 4', Fluit 2' - 1981, Hobo-Dulciaan 8' (B/D), Vox Humana 8'.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Koppelingen: Manuaalkoppel, Pedaal - Hoofdwerk.

Vulstem	Samenstelling
Mixtuur III sterk (Hoofdwerk)	C: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 2' - 1 1/3' - 1'. c'': 4' - 2 2/3' - 2'.

Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885)	Het Orgel in de St. Elizabethskerk te Grave heeft 18 sprekende stemmen met twee klavieren en is in 1840 door Smits, uit Reel, geleverd. Organist de Heer J. Peek. Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Viola 8', Prestant 4', Dulcena 4', Octaaf 2', Mixtuur 2, 3 st., Bombarde 16', Trompet 8'. Bovenmanuaal: Prestant 4', Veldfluit-Baarpijp 8', Holpijp 8', Echo (disc.) 8', Salicet 4', Sifflet 4', Hobo-Dulciaan 8', Vox-Humana 8'.
Verschillende disposities	De door Smits ontworpen dispositie luidde: Hoofdwerk: Bourdon 16' (gedeeld), Prestant 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Open Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur III sterk, Bombarde 16' (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld). Rugwerk: Bourdon of Quintadeen 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Flagelet 1', Trompet 8', Klairon 4'. Echowerk: Holpijp 8', Flûte Travers 8' (discant), Prestantfluit 8', Open Fluit 4', Quint 2 2/3', Gemshoorn 2', Kromhoorn 8' (gedeeld), Vox Humana 8', Dulciaan 4' (bas). Pedaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Pastorelle 2', Trompet 16', Fagot 16', Serpent 8'. 4 koppels, 4 afsluitingen, ventil, tremulant. De oorspronkelijke dispositie luidde waarschijnlijk (volgens J. Boogaarts): Hoofdwerk: Bourdon 16' (gedeeld), Prestant 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Open Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur III sterk, Bombarde 16', Trompet 8' (gedeeld). Rugwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Flûte Travers 8' (discant), Octaaf 4', Fluit 4' (gedeeld), Octaaf 2', Flagelet 1', Trompet 8' (gedeeld), Klairon 4'. Echowerk: Baarpijp 8' (bas), Veldfluit 8' (discant), Roerfluit 8', Echo Holpijp 8' (discant), Prestant 4', Salicet 4', Sifflet 4' (discant), Dulciaan 8' (bas), Oboë 8' (discant), Vox Humana 8'. Pedaal: aangehangen.

Overige dispositiegegevens

Van 't Kruijs (1885)

Het Orgel in de St. Elizabethskerk te Grave heeft 18 sprekende stemmen met twee klavieren en is in 1840 door Smits, uit Reel, geleverd.
Organist de Heer J. Peek.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Viola 8', Prestant 4', Dulcena 4', Octaaf 2', Mixtuur 2, 3 st., Bombarde 16', Trompet 8'.
Bovenmanuaal: Prestant 4', Veldfluit-Baarpijp 8', Holpijp 8', Echo (disc.) 8', Salicet 4', Sifflet 4', Hobo-Dulciaan 8', Vox-Humana 8'.

Verschillende disposities

De door Smits ontworpen dispositie luidde:
Hoofdwerk: Bourdon 16' (gedeeld), Prestant 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Open Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur III sterk, Bombarde 16' (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld).
Rugwerk: Bourdon of Quintadeen 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Flagelet 1', Trompet 8', Klairon 4'.
Echowerk: Holpijp 8', Flûte Travers 8' (discant), Prestantfluit 8', Open Fluit 4', Quint 2 2/3', Gemshoorn 2', Kromhoorn 8' (gedeeld), Vox Humana 8', Dulciaan 4' (bas).
Pedaal: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Pastorelle 2', Trompet 16', Fagot 16', Serpent 8'.
4 koppels, 4 afsluitingen, ventil, tremulant.

De oorspronkelijke dispositie luidde waarschijnlijk (volgens J. Boogaarts):
Hoofdwerk: Bourdon 16' (gedeeld), Prestant 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Open Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur III sterk, Bombarde 16', Trompet 8' (gedeeld).
Rugwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Flûte Travers 8' (discant), Octaaf 4', Fluit 4' (gedeeld), Octaaf 2', Flagelet 1', Trompet 8' (gedeeld), Klairon 4'.
Echowerk: Baarpijp 8' (bas), Veldfluit 8' (discant), Roerfluit 8', Echo Holpijp 8' (discant), Prestant 4', Salicet 4', Sifflet 4' (discant), Dulciaan 8' (bas), Oboë 8' (discant), Vox Humana 8'.
Pedaal: aangehangen.

Literatuur

Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
Gegevens behorende bij de Orgelkalender 1965. - In: Het Orgelblad, jrg. 7 nr. 11, november 1964.
Oude orgels in Brabant / Hans van der Harst. - In: Het Orgel, jrg. 64 nr. 3, maart 1968.
Kort orgelbouwnieuws. - In: Het Orgel, jrg. 70 nr. 6, juni 1974.
Het orgel in de St. Elisabethkerk te Grave / Hans van der Harst. - In: Het Orgel, jrg. 77 nr. 11, november 1981.
Kroniek : 19 november 1981. - In: De Mixtuur, nr. 38, maart 1982.
Repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks 1900 / Frans Jespers. - 's-Hertogenbosch : Het Noordbrabants Genootschap, 1983.
De orgelbouwers Smits : enkele aspecten van hun leven en werk / Angeline Augustus, Johan Zoutendijk [red.]. - [S.l.] : Het Brabantse Orgel, [1994].
Het historische orgel in Nederland 1840 - 1849 / Peter van Dijk (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2002. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 6).
Grave bijna zes eeuwen orgelstad / Wout van Kuilenburg. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 2002. - (Publicatie ; 57).
17 mei: voorjaarsexcursie naar noordoosten van Brabant / Wim van der Ros. - In: De Orgelvriend, jrg. 56 nr. 5, mei 2014.
Voorjaarsexcursie Noordoost-Brabant zaterdag 17 mei / Wim van der Ros. - In: Brabants Orgelrijkdom 2014.
De orgelmakers Smits te Reek (bij Grave) / J.G.P.G. Boogaarts. - Zutphen : WalburgPers, 2017.
Najaarsexcursie op 7 oktober naar Grave, Escharen en Cuijk / Wim van der Ros. - In: De Orgelvriend, jrg. 59 nr. 8, oktober 2017.

Opnamen

Brabants Orgelrijkdom XXV : Grave - Escharen - Cuijk / Tommy van Doorn, Henk Kooiker, Pieter Dirksen. - Brabantse Orgelfederatie BOF 201704 (CD). - 2017.

Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Foto: Piet Bron	Bron: Stichting Orgelcentrum	Bron: Calendar augustus 1965 (Stichting Orgelcentrum)
Foto: Piet Bron