Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron
Den Haag, Nederland (Zuid-Holland) - Nieuwe Kerk
Gemeente: Den Haag
Adres: Spui 175, 2511 BM, Den Haag
Website: https://www.nieuwekerkdenhaag.nl/
https://www.amare.nl/
Beschrijving nr.: 1000802.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR0047.
Gebouwd door: Johannes Duyschot (1702)
Technische gegevens
Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 16', Prestant 8', Baarpijp 8', Bourdon 8', Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (from gis) - 1867, Mixtuur IV-V sterk - 1867, Trompet 16' - 1867, Trompet 8' - 1867.
Rugwerk (C-f'''): Prestant 8', Holfluit 8', Quintadena 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant) - 1867, Mixtuur III-IV sterk - 1867, Trompet 8' - 1867, Tremulant - 1977.
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8' - 1702, Roerfluit 8' - 1867, Gamba 8' - 1867, Octaaf 4' - 1702, Fluit 4' - 1702, Fluit 2' - 1867, Clarinet 8' - 1867, Tremulant - 1977.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - 1882, Octaafbas 8' - 1977, Violon 8' - 1977, Octaaf 4' - 1977, Bazuin 16' - 1977, Trombone 8' - 1977, Trompet 4' - 1977.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.
Foto: Piet Bron
Den Haag, Nederland (Zuid-Holland) - Nieuwe Kerk
Gemeente: Den Haag
Adres: Spui 175, 2511 BM, Den Haag
Website: https://www.nieuwekerkdenhaag.nl/
https://www.amare.nl/
Beschrijving nr.: 1000802.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR0047.
Gebouwd door: Johannes Duyschot (1702)
| Jaar | Orgelbouwer | Opus | Activiteit | 1702 | Johannes Duyschot | nieuwbouw | 1867 | Christian Gottlieb Friedrich Witte | ombouw | 1977 | firma D.A. Flentrop | restauratie en uitbreiding | 2023 | Orgelmakerij Reil | restauratie |
- De Nieuwe Kerk in Den Haag is gebouwd van 1649 tot 1656 naar een ontwerp van de Haagse architect Pieter Arentz Noorwits. Het gebouw werd op 5 mei 1656 in gebruik genomen. In de eerste jaren was er geen orgel aanwezig. Februari 1699 nam men het besluit om een orgel te laten bouwen voor de kerk. Johannes Duyschot kreeg de opdracht. De orgelkas is waarschijnlijk een ontwerp van Johannes Hanart en de luiken zijn beschilderd door Theodorus van der Schuer. Op 12 december 1702 kon het orgel voor het eerst in de kerk worden gebruikt. In de loop van 1703 is het voltooid. Het had bij oplevering drie manualen en aangehangen pedaal. Rudolph Garrels kreeg enige tijd later het orgel in onderhoud.
- In 1741 werd een boog van Bentheimer steen onder het orgel aangebracht omdat de bestaande constructie niet sterk genoeg bleek te zijn. Deze boog is versierd met een barokke houten versiering van de hand van Jacob van Groenevelt. Gerard Steevens volgde Garrels in 1750 op. Hij maakte in 1753 een nieuw pedaalklavier. Na hem kwam het onderhoud in handen van Joachim Reichner. Er is in deze periode niet veel meer aan het orgel veranderd, evenmin als onder Friederichs, Meere, Van Dam en Gabry, die na Reichner onderhoudswerkzaamheden uitvoerden. In 1857 maakte Willem Hendrik Kam een inspectierapport. Het orgel had veel gebreken, en was hard aan restauratie toe. Ook de dispositie was volgens hem uit de tijd. Tenslotte was het nodig om een vrij pedaal te maken.
- C.G.F. Witte kreeg het orgel in 1865 in onderhoud. Hij maakte een rapport met vrijwel dezelfde bevindingen als Kam. In 1866 kreeg hij de opdracht het orgel te verbouwen. Er werden nieuwe klavieren gemaakt, nieuwe windladen, blaasbalgen, mechanieken en ook veel nieuwe registers. Veel registers zijn vervangen door andere. Wegens geldgebrek bleef een vrij pedaal nog altijd buiten het bestek, maar het was wel voorbereid, inclusief de registertrekkers. De orgelkas en het oxaal bleven ongewijzigd. De kas is enkel dieper gemaakt. De oorspronkelijke frontpijpen zijn weer gebruikt. Op 31 oktober 1867 is het instrument weer in gebruik genomen.
- In 1967 werd de Nieuwe Kerk gesloten voor de eredienst. Dit was mede een gevolg van de bouwvalligheid van het gebouw. Een grote restauratie onder leiding van architect Philip Bolt ging toen van start. Al in 1960 was een rapport verschenen van de Hervormde Orgelcommissie. De negentiende eeuwse veranderingen werden aan de kaak gesteld, en er werd geconstateerd dat de kas vol houtworm zat en de mechanieken en windlades gereviseerd moesten worden. Het besluit werd genomen om het Duyschot-concept te herstellen. Organist Gerard Akkerhuis stelde in 1963 een dispositievoorstel op. Klaas Bolt is hierna als adviseur aangetrokken. Hij adviseerde om het orgel in de huidige staat te restaureren, en uit te breiden met het al door Witte ontworpen vrije pedaal. Uiteindelijk is dit plan door de Hervormde Orgelcommissie overgenomen. De firma Flentrop kreeg in 1974 de opdracht de restauratie uit te voeren. Voor de bouw van het vrije pedaal is het pijpwerk nieuw gemaakt, met uitzondering van de grenenhouten Subbas 16', die afkomstig is uit het J.F. Witte-orgel van de Grote Kerk in Den Haag uit 1882. Voor de mensurering van het nieuwe pijpwerk is uitgegaan van het pijpwerk uit de Oude Kerk in Delft. Aan het Witte-concept is enkel een Trompet 4' toegevoegd. Op 15 december 1976 werd het geheel gerestaureerde gebouw in gebruik genomen als concertzaal, beheerd door de Stichting Nieuwe Kerk. Op 26 oktober 1977 kon ook het orgel weer in gebruik worden genomen met een bespeling door Klaas Bolt en Elly Kooiman.
- Het orgel is in 2018-2021 gerestaureerd door de firma Reil Orgelbouw. Adviseur was Henk Verhoef. Op 3 november 2023 werd het instrument weer in gebruik genomen. Het werd bespeeld door Henk Verhoef en Geerten van de Wetering, in samenwerking met het SoundWave Collective. Het plexiglas scherm dat voor het orgel was geplaatst om de akoestiek in de kerkzaal te verbeteren is aangepast, zodat het bij orgelbespelingen kan worden verplaatst.
Technische gegevens
| Aantal registers per werk | |
| - Hoofdwerk | 11 |
| - Rugwerk | 9 |
| - Bovenwerk | 7 |
| - Pedaal | 7 |
| Totaal aantal stemmen | 34 |
| Toetstractuur | Mechanisch |
| Registertractuur | Mechanisch |
| Windlade(n) | Sleepladen |
| Toonhoogte | a' = 440 Hz |
| Temperatuur | Equal temperament |
| Winddruk | 94 mm (Hoofdwerk, Bovenwerk en Pedaal) en 88 mm (Rugwerk) |
Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 16', Prestant 8', Baarpijp 8', Bourdon 8', Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk (from gis) - 1867, Mixtuur IV-V sterk - 1867, Trompet 16' - 1867, Trompet 8' - 1867.
Rugwerk (C-f'''): Prestant 8', Holfluit 8', Quintadena 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Cornet V sterk (discant) - 1867, Mixtuur III-IV sterk - 1867, Trompet 8' - 1867, Tremulant - 1977.
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8' - 1702, Roerfluit 8' - 1867, Gamba 8' - 1867, Octaaf 4' - 1702, Fluit 4' - 1702, Fluit 2' - 1867, Clarinet 8' - 1867, Tremulant - 1977.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - 1882, Octaafbas 8' - 1977, Violon 8' - 1977, Octaaf 4' - 1977, Bazuin 16' - 1977, Trombone 8' - 1977, Trompet 4' - 1977.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk, Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.
| Vulstem | Samenstelling |
| Mixtuur IV-V sterk (Hoofdwerk) | C: 2' - 1 1/3' - 1'. Fìs°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fìs°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fis': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. fis'': 8' - 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'. |
| Cornet V sterk (Hoofdwerk) | gìs°: 4' - 2 2/3' - 2'. aìs°: 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. c': 8' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'. |
| Mixtuur III-IV sterk (Rugwerk) | C: 1 1/3' - 1'. E: 2' - 1 1/3' - 1'. fìs°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fis': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. fis'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'. |
| Cornet V sterk (Rugwerk) | c': 8' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. |
| Overige dispositiegegevens | |
|---|---|
| Hess (1774) |
Het Orgel in de Nieuwe-Kerk, met drie Hand-Clavieren en een aangehangen Pedaal, heeft 35 stemmen. Manuaal, 12 stemmen: Praestant 16', Praestant 8', Holpyp 8', Octaav 4', Super Oct. 2', Gemshoorn 1 1/2', Quintfluit 3', Mixtuur (gehalveert), Cornet, Scharp (gehalveert), Bazuin 16' (gehalveert) en Trompet 8' (gehalveert). BovenManuaal, 11 stemmen: Praestant 8', Baarpyp 8', Quintadeena 8', Octaav 4', Fluit 4', Octaav 2', Fluit 2', Cimbel 1', Nazat 1 1/2', Sexquialtra en Voxhum. 8'. Rugpositief, 12 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Quintadeena 8', Octaav 4', Holfluit 4', Super Oct. 2', Flajeolet 2', Siflet 1', Sexquialtra, Mixtuur 4-6 st., Cornet D en Voxhumana 8'. 6 blaasbalgen, 3 tremulanten en 2 coppelingen. Dit Werk, het welk het fraaiste Orgel is (zo my toescheen) dat ik in 's Hage bespeeld hebbe, werd mede tot een der Modellen verkoozen toen met het bestek van ons Groote-Kerks-Orgel in Gouda zoude vervaardigen. Ao. 1702 wierd het zelve door J. Duyschot vervaardigt, en geëxamineert door Schol, Org. te delft, Sombag, Org. te Leyden, Cousin, Org. in de Groote, en Blankenburg, Org. in deeze kerk in 's Hage. |
| Van 't Kruijs (1885) |
Het Orgel in de Nieuwe Kerk te 's Gravenhage heeft drie klavieren, aangehangen pedaal, 28 sprekende stemmen en is in 1867 door C.G.F. Witte te Utrecht, afgeleverd. Organist de Heer G.F. Wagener. Hoofdmanuaal: Prestant 16', Prestant 8', Bourdon 8', Baarpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur 4, 5 st., Cornet 5 st., Trompet 16', Trompet 8'. Bovenmanuaal: Prestant 8', Gamba 8', Roerlfuit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Fluit 2', Clarinet 8'. Rugwerk: Prestant 8', Holfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Cornet 5 st., Mixtuur 3, 4 st., Trompet 8'. Aangehangen Pedaal. Stomme Registers: Subbas 16', Violon 8', Bazuin 16', Koppel Ped., Trombone 8', Octaaf 4' en 8 voet. |
| Verschillende disposities |
De dispositie van C.G.F. Witte in 1866/1867 luidde: Hoofdwerk: Prestant 16', Prestant 8', Baarpijp 8', Bourdon 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk, Cornet V sterk, Trompet 16', Trompet 8'. Rugpositief: Prestant 8', Holfluit 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk, Cornet V sterk, Trompet 8'. Bovenwerk: Prestant 8', Roerfluit 8', Gamba 8', Octaaf 4', Fluit 4', Fluit 2', Clarinet 8'. Pedaal aangehangen. Koppelingen Hoofdwerk-Rugpositief, Hoofdwerk-Bovenwerk. |
| Literatuur |
|
| Links |
https://www.haagsorgelkontakt.nl/locatie/id/10/nieuwe-kerk/ https://www.orgelnieuws.nl/duyschot-witte-orgel-nieuwe-kerk-den-haag-wordt-opnieuw-in-gebruik-genomen/ |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |