Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.

Foto: Piet Bron

Barneveld, Nederland (Gelderland) - Oude Kerk
Gemeente: Barneveld
Streek:Veluwe
Adres: Torenplein 1, 3772 CX, Barneveld
Website: http://www.hervormdbarneveld.nl/

Beschrijving nr.: 1000726.
Fotokaart De Mixtuur nummer: E12.

Gebouwd door: Johannes Andreas Paradijs (1765)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1765 Johannes Andreas Paradijs  nieuwbouw
1775 Johan Warner  uitbreiding
1782 Johannes Andreas van der Haar  wijzigen dispositie
1813 Abraham Meere  wijzigen dispositie
1841 Johann Heinrich Holtgräve  restauratie en uitbreiding
1909 Ludwig Schwartze  diverse werkzaamheden
1930 M.K. Koppejan  diverse werkzaamheden
1954 Ernst Leeflang  restauratie en uitbreiding
1983 Ernst Leeflang  restauratie
2010 Orgelmakerij Reil  restauratie
2012 Orgelmakerij Reil  restauratie
2018 Orgelmakerij Reil  diverse werkzaamheden

  • Het orgel in Barneveld is een geschenk van Baron Lucas W. van Essen van de Schaffelaar. In de oude kerk was al een tijd lang geen orgel meer aanwezig. Het werd in 1765 gebouwd door A.J. Paradijs, met slechts één klavier en aangehangen pedaal. Op 9 juni 1765 is het in gebruik genomen. Reeds tien jaar later werd een rugwerk gebouwd, mogelijk door Paradijs, maar waarschijnlijk door Johan Warner. Nadien is er door verscheidene bouwers aan gewerkt.
  • In 1782 verving Andreas Johannes van der Haar de Fluit 4' door een Gemshoorn 4'. Abraham Meere plaatste een Fluit 2' op de plaats van de Sexquialter van het rugpositief in 1813, Holtgräve bouwde in 1841 bij een restauratie een Bourdon 16' en een Fagot 16' op het hoofdwerk op een lege sleep. Enkele tientallen jaren later werd het instrument door Hofmeyer uit Amsterdam gerestaureerd. Deze verwijderde vermoedelijk de Mixtuur en de Tertiaan van het rugwerk. In 1909 plaatste Schwartze een Salicionaal 8' op de lege sleep van de Mixtuur. Hij onderhield het instrument tussen 1881 en 1923.
  • Het onderhoud ging daarna over in handen van Bik, en van 1930 tot 1954 was het Koppejan uit Ederveen die het orgel onderhield. Deze maakte een vrij pedaal, wijzigde de tongwerken en werkte verscheidene stemmen bij.
  • Uiteindelijk werd in 1954 een grote algehele restauratie opgedragen aan Leeflang. De originele witte kleur van de kas is hierbij ook teruggehaald. Op advies van dr. Vente is een nieuw vrij pedaal gemaakt, met twee eigen pedaaltorens. Deze werden in stijl gemaakt aan beide zijden van de hoofdkas. De restauratie was niet in de stijl van het oorspronkelijke werk uitgevoerd, maar meer in een barok klankidioom.
  • In 1983 volgde een nieuwe restauratie door Leeflang, waarbij de situatie van 1775 werd hersteld. Het pedaal uit 1954 is behouden gebleven. Adviseur bij de laatste restauratie was dr. M.A. Vente. De hierbij geplaatste Vox Humana is afkomstig uit het voormalige orgel van de Nederlands Hervormde Kerk te Oldebroek (thans in de Gereformeerde Kerk te Kornhorn). Op 24 maart 1983 nam men het orgel weer in gebruik met een bespeling door John Propitius.
  • De firma Reil voerde sinds 2009 een restauratie uit in twee fasen. In 2009-2010 is de windvoorziening vernieuwd. De capaciteit van de bestaande voorziening was te klein. Er zijn drie nieuwe spaanbalgen geplaatst, evenals een nieuwe windmotor. In 2012 is het orgel schoongemaakt, zijn alle mechanieken opnieuw afgesteld en is de intonatie van al het pijpwerk herzien. Ook kreeg het orgel een Neidhard-stemming. Op 12 april 2012 werd het orgel weer in gebruik genomen met een bespeling door Roelof van Middendorp en Ton Burgering. Adviseur bij de werkzaamheden was Wim Diepenhorst.
  • Het pedaal van het orgel is na de zomer van 2017 gewijzigd. Daarbij zijn registers vervangen en aangepast. Hierdoor heeft het pedaal van het orgel, dat een wat dunne klank had, nu een veel robuustere klank die meer in de stijl is met de rest van de registers. De wijzigingen zijn het veranderen van de Roerfluit 8' in een Roerquint 6', vervanging van de Gedekt 8' door een Gemshoorn 8', en van de Schalmei 4' door een Trompet 8'. Verder is er een Bazuin met volle bekerlengte gekomen. Omdat er in de kassen uit 1954 weinig ruimte was, is deze Bazuin op twee slepen geplaatst en zijn de langste bekers verkropt. Het vernieuwde pedaal is op zaterdag 17 februari 2018 in gebruik genomen.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk15
- Rugwerk12
- Pedaal7
Totaal aantal stemmen34
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen

Dispositie
Hoofdwerk (C-c''', deling tussen c'/cis'): Prestant 8' - discant dubbelkorig, Holpijp 8', Gemshoorn 4', Octaaf 4', Holpijp 4', Blokfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Waltfluit 2', Sesquialter II sterk (B/D), Cornet IV sterk (c'-c'''), Mixtuur II-IV sterk (B/D), Trompet 8' (B/D) - 1930, Vox Humana 8' (B/D) - 1754, Tremulant.
Rugwerk (C-c''', deling tussen b°/c'): Prestant 8' (D), Holpijp 8', Prestant 4' - discant dubbelkorig, Roerfluit 4', Quint 3', Quint 3' (D), Octaaf 2', Quint 1 1/2' (D) - 1954, Sexquialter II sterk, Tertiaan II sterk, Mixtuur II-IV sterk, Dulciaan 8' (B/D) - 1983, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16' - 1930, Prestant 8' - 1954, Gemshoorn 8' - 2018, Roerquint 6' - 1954/2018, Octaaf 4' - 1954, Bazuin 16' - 2018, Trompet 8' - 2018.
Koppelingen: Hoofdwerk - Rugwerk (gedeeld), Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk.

Overige dispositiegegevens
Knock (1788) Knock vermeldt nog de dispositie van vóór 1775:
Praestant 8' (discant dubbel), Holpyp 8', Octaaf 4', Blokfluit 4', Holpyp 4', Quint 3', Octaaf 2', Waldfluit 2', Sexquialter III sterk (gedeeld), Mixtuur IV sterk (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld) en Voxhumana 8' (gedeeld).
Afsluiting, Ventiel, Tremulant.
Verschillende disposities
  • De dispositie na de uitbreiding met rugwerk in 1775 was:
    Hoofdwerk: Prestant 8' (discant dubbel), Holpijp 8', Octaaf 4', Blockfluit 4', Holpijp 4', Quint 3', Octaaf 2', Waltfluit 2', Mixtuur IV sterk, Sexquialter II sterk, Cornet IV sterk, Trompet 8', Vox Humana 8'.
    Rugwerk: Prestant 8' (discant), Holpijp 8', Prestant 4' (discant dubbel), Roerfluit 4', Fluit 4', Quint 3', Quintprestant 3' (discant), Octaaf 2', Mixtuur II-IV sterk, Sexquialter II sterk, Tertiaan II sterk, Dulciaan 8'.
    Het pedaal was aangehangen.

  • Voorafgaande aan de restauratie van 1954 was de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8' (discant dubbelkorig), Holpijp 8', Octaaf 4', Blockfluit 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Waltfluit 2', Cornet IV sterk, Sexquialter II sterk, Mixtuur II-III sterk, Trompet 8', Schalmei 4'.
    Rugwerk: Holpijp 8', Viola 8', Voix Celeste 8', Prestant 4' (discant dubbelkorig), Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 3' (bas), Quintprestant 3' (discant), Octaaf 2', Fluit 2', Vox Humana 8'. Twee lege plaatsen op de lade.
    Pedaal: Subbas 16'.

  • Na de restauratie van 1954 was de dispositie:
    Hoofdwerk: Prestant 8' (Discant dubbelkorig), Holpijp 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Holpijp 4' (1954), Blokfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Waltfluit 2', Mixtuur II-IV sterk, Cornet IV sterk, Sesquialter II sterk, Dulciaan 16' (1954), Trompet 8' (1930).
    Rugwerk: Prestant 8' (Discant), Holpijp 8', Prestant 4' (Discant dubbelkorig), Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Fluit 2' (1820), Quint 1 1/2' (Vanaf f klein, 1954), Sifflet 1' (1954), Mixtuur II-IV sterk (1954), Scherp II-III sterk (1954), Tertiaan II sterk (1954), Vox Humana 8' (1754).
    Pedaal: Subbas 16' (1848), Prestant 8' (1954), Roerfluit 8' (1954), Octaaf 4' (1954), Nachthoorn 2' (1954), Ruispijp IV sterk (1954), Bazuin 16' (1954), Schalmey 4' (1930/1954).

Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de Provincie Friesland, Groningen en Elders aangetroffen worden / Nicolaas Arnoldi Knock. - Nieuwe uitgave. - Sneek: Boeijenga, 1968. - Herdruk van het boekje uit 1788.
  • Het orgel in de Ned. Herv. Kerk te Barneveld : Een veel bewogen geschiedenis en een opvallende restauratie / Paul v.d. Berg. - In: Het Orgelblad, jrg. 2 nr. 9/10, december 1959/januari 1960.
  • Orgels op de Veluwe / Maarten Seybel. - Sneek: Boeijenga, 1962.
  • Nederland... orgelland / mr. A. Bouman. - 3e geh.omgew.druk. - Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does, 1964.
  • Orgel in Oude Ned. Herv. Kerk 200 jaar in gebruik : Schenking van L.W. baron Van Essen van de Schaffelaar. - In: Barneveldse Courant, dinsdag 4 januari 1966.
  • Bij de foto's. - In: Het Orgel, jrg. 62 nr. 1, januari 1966.
  • Nederlandse orgelpracht : Het orgel in de Ned. Herv. Kerk te Barneveld / Wim van der Ros. - In: De Orgelvriend, jrg. 13 nr. 1, januari 1971.
  • Zes eeuwen Veluwse orgels / Maarten Seybel. - Zaltbommel : Europese Bibliotheek, 1975.
  • Orgel ABC : Orgelfoto-album. - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1976]. - Extra editie van "De Orgelvriend".
  • Langs kerken en kapellen : Orgeltocht door Nederland. - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1977].
  • Kroniek : 24 maart 1983. - In: De Mixtuur, nr. 41, april 1983.
  • Tweeslachtige visies en het "Heilig Kerkgezang" : Orgelrestauratie Hervormde kerk Barneveld / J. van 't Hul. - In: Reformatorisch Dagblad, zaterdag 16 april 1983.
  • Paradisiana (II) / Victor Timmer. - In: De Mixtuur, nr. 43, september 1983.
  • Vijfde orgeldag Barneveld weer groots van opzet. - In: De Orgelvriend, jrg. 29 nr. 8, augustus 1987.
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1726 - 1769 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 2).
  • Informatie over het grote orgel en het koor-positief in de Oude Kerk van de Hervormde Gemeente te Barneveld. - Barneveld : Hervormde Kerkvoogdij, [s.a.]. - Brochure.
  • Het orgel terug naar barokstijl / Dick van de Heg. - In: Barneveld Vandaag, woensdag 17 maart 2010.
  • Officiele ingebruikname orgel Oude Kerk Barneveld : 12 april 2012. - Programmafolder.
  • 250 jaar Paradijs-orgel Barneveld / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 57 nr. 7/8, juli/augustus 2015.
Opnamen Bach - Mendelssohn - Pierné - Bédard - Propitius e.a. : Oude Kerk Barneveld / Roelof van Middendorp. - STH Records 1418172 (CD). - 2018.
Links https://www.orgelnieuws.nl/wcms/modules/news/article.php?storyid=4875
Overige bronnen
  • Janco Schout
  • Roel Sikkema

Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 7 July 2007.
Foto: Piet Bron
Foto: Roel Sikkema. Datering: 22 August 2020.
Foto: Roel Sikkema
Foto: Roel Sikkema. Datering: 22 August 2020.
Foto: Roel Sikkema
Foto: Janco Schout. Datering: 1 April 2006.
Foto: Janco Schout
Foto: Janco Schout. Datering: 1 April 2006.
Foto: Janco Schout
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Foto: Janco Schout. Datering: 3 July 2007.
Foto: Janco Schout