Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Otto Kalkhoven. Date: 4 April 2011.

Photo: Otto Kalkhoven

Uithuizen, Nederland (Groningen) - Menkemaborg, kabinetorgel
Municipal: Het Hogeland
Region:Hunsingo
Address: Menkemaweg 2, 9981 CV, Uithuizen
Website: http://www.menkemaborg.nl/

Description nr.: 1002691.

Built by: Jan Jacob Vool and Hermanus Adolphus Groet (1777)

YearBuilderOpusActivity
1777 Jan Jacob Vool  new organ
1844 Hermann Eberhard Freytag  restoration and enlargement
1915 Wolter Klaassens Beukema  transfer/relocate
2011 Mense Ruiter Orgelmakers  restoration

  • Het kabinetorgel in de Menkemaborg is gebouwd in 1777 voor het buitenhuis van de familie Van Houten (oorspronkelijk Hindriks) te Nieuwolda door J.J. Vool en H.A. Groet. In 1811 nam Sebo Hindriks de naam Van Houten aan. Het orgel is in 1844 gerestaureerd en uitgebreid door Hermann Eberhard Freytag. Freytag wijzigde de dispositie op verschillende punten, en maakte het klavier uitschuifbaar, zodat er beter achter gezeten kon worden tijdens het spelen. De Quint 1 1/2' en de Terts vervielen, de Fluit Travers werd opgeschoven naar een 16-voets discantregister, er werd een nieuwe Fluit Travers 8' (discant) geplaatst, er werd een nieuw registers met de naam Ligtfluit geplaatst (waarschijnlijk een tweevoets basregister) en tenslotte is de bas van de Prestant 8' geplaatst in hout tegen de achterwand van het orgel.
  • In 1914 is het orgel door de familie verkocht. Het werd in 1915 geplaatst in de Doopsgezinde kerk te Zijldijk door Wolter Beukema. Op 15 mei 1915 nam men het orgel in Zijldijk in gebruik. Het orgel kwam op de kerkvloer te staan, maar is in 1916 op een orgelgalerij gezet door Marten Eertman. Daarbij is de windvoorziening gewijzigd door het plaatsen van een handpomp. Eertman verving de Ligtfluit 2' door een Octaaf 4' (bas), en plaatste de Ligtfluit als 8-voet op de discant, waarvoor de Fluit Travers werd verwijderd.
  • Het orgel is in 1935 vervangen en werd door de kerk geschonken aan het Groninger Museum. Het kreeg een plek in de Menkemaborg. Het orgel verkeerde in slechte staat, en raakte steeds meer in verval. In 1965 zijn het pijpwerk en de windvoorziening uit de kas gehaald en opgeslagen.
  • Jarenlang stond het instrument in deze onbespeelbare staat in het museum. In juli 2010 is Mense Ruiter gestart met de restauratie van het orgel, dat in de oorspronkelijke staat is teruggebracht. De restauratie werd in het voorjaar van 2011 afgerond. Adviseur bij de restauratie was Stef Tuinstra.

Short list of all locations the organ has been
1777Nieuwoldafam. Van Houten
1915ZijldijkDoopsgezinde Kerk
1935UithuizenMenkemaborg

Technical data
Number of stops per division
- Manuaal9
Total number of stops9
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests
Pitcha' = 415 Hz
TemperamentYoung
Wind pressure56 mm

Specification
Manuaal (C-f'''): Fluit Traver 16' (discant) - 1777/1844, Praestant 8' (discant), Octaaf 8' (bas) - 1844, Gedact 8' (B/D), Fluit Traver 8' (discant) - 1844, Praestant 4' (B/D), Fluit 4' (discant), Gedact 4' (bas), Quint 3' (B/D), Octaaf 2' (B/D), Ligtfluit 2' (bas) - 1844.
Accessories: Tremulant, Ventiel, Nihil.

Other specifications
Different specifications De oorspronkelijke dispositie luidde waarschijnlijk:
Manuaal: Prestant 8' (discant), Gedakt 8', Fluit Travers 8' (C-H uit Gedakt), Prestant 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Quint 1 1/2' (bas), Terts.
Literature
  • Het Nederlandse huisorgel in de 17de en 18de eeuw / Arend Jan Gierveld. - [Utrecht] : Vereniging voor Nederlandse muziekgeschiedenis, 1977. - (Muziekhistorische monografieën; 6).
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek II : Oude kerkorgels in de provincie Groningen, geplaatst na 1840 / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 27, april 1982.
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel I Hunsingo / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1994. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 15).
  • Orgelroute Gemeente Eemsmond. - Gemeente Eemsmond : Gezamenlijke Orgelcommissies, 1997. - (Publikatie van de Stichting Groningen Orgelland ; nr. 19).
  • Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3).
  • Het kabinetorgel van H.A. Groet & J.J. Vool op de Menkemaborg te Uithuizen / Ida Stamhuis, Stef Tuinstra. - Uithuizen : Stichting Menkemaborg, 2011.
  • Kabinetorgel van de Menkemaborg te Uithuizen gerestaureerd / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 55 nr. 3, maart 2013.
  • Kerk en borg Uithuizen: onlosmakelijk verbonden / Albert Buursma. - In: Klankjuwelen, Orgelzomer 2024, Jaargang 6, april 2024.
Other sources
  • Hans Nomen

Photo: Tjalling Roosjen. Date: 20 September 2011.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Henri Rengers. Date: 17 April 2011.
Photo: Henri Rengers
Photo: Henri Rengers. Date: 17 April 2011.
Photo: Henri Rengers
Photo: Tjalling Roosjen. Date: 20 September 2011.
Photo: Tjalling Roosjen
Photo: Tjalling Roosjen. Date: 20 September 2011.
Photo: Tjalling Roosjen
Situatie in Zijldijk. Photo: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Date: before 1935.
Photo: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Situatie in Zijldijk. Photo: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Date: before 1935.
Photo: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed