Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Piet Bron. Date: 2 June 2019.

Photo: Piet Bron

Middelburg, Nederland (Zeeland) - Koorkerk

Forwarded from: Amsterdam - Rijksmuseum, Nicolaï-orgel (1885 - 1956)

Municipal: Middelburg
Region:Walcheren
Address: Koorkerkhof 2, 4331 BB, Middelburg
Website: http://www.middelburgsekerken.nl/koorkerk

Description nr.: 1001065.
Stichting Orgelcentrum card number: A0005.

Built by: Peter Gerritsz (1479)
The organ contains older material: Organ case from 1479 by Peter Gerritsz, from 1547 by Cornelis Gerritsz

YearBuilderOpusActivity
1479 Peter Gerritsz  new organ
1547 Cornelis Gerritsz  enlargement
1733 Christian Müller  rebuild
1787 Gideon Thomas Bätz  restoration

  • De lege orgelkas die de Koorkerk in Middelburg siert is afkomstig uit de Nicolaikerk te Utrecht. Het binnenwerk ligt grotendeels opgeslagen in het Rijksmuseum te Amsterdam. Het orgel werd in 1885 uit de kerk verwijderd, en opgesteld in het Rijksmuseum. Na de wederopbouw van de Koorkerk werd het hier geplaatst. Het orgel behoort tot de oudste van ons land. De hoofdkas dateert uit 1479, het rugwerk uit 1580. Er zijn plannen om het oude binnenwerk weer te herplaatsen. In 2009 is besloten dat de kas weer in de Nicolaikerk in Utrecht geplaatst zal worden. Een reconstructie van het orgel komt daarmee dichterbij. In Middelburg zal een andere historische orgelkas uit de collectie van het Rijksmuseum worden geplaatst.
  • In 1479-1480 bouwde Peter Gerritsz een nieuw orgel in de Utrechtse Nicolaikerk met één manuaal, uitgevoerd als blokwerk. Cornelis Gerritsz breidde het uit in 1547 met een bovenwerk met een springlade. In 1580 werd het orgel uitgebreid met een rugpositief. Rond 1600 is een Trompet 8' op het pedaal geplaatst. In 1733 restaureerde Christian Müller het orgel. De klavieren werden vernieuwd, en het orgel kreeg nu twee manualen. Het bovenwerk werd bespeelbaar gemaakt vanaf het hoofdmanuaal, terwijl Müller een afsluiter voor het blokwerk maakte. Het pedaal werd aangehangen aan het bovenwerk. Op 31 december 1733 werd het orgel weer in gebruik genomen. In 1787 voerde Gideon Thomas Bätz een uitgebreide restauratie van het pijpwerk uit. Dit werk duurde tot 13 april 1788. In 1818 stelde Abraham Meere voor een nieuw orgel in de oude kas te bouwen. Hij stelde een dispositie voor voor een tweeklaviers orgel met aangehangen pedaal en 22 stemmen. Dit plan vond geen doorgang. Meere sr. en jr. onderhielden het orgel. De toestand van het instrument was echter erg slecht, zodat het op het laatst onbespeelbaar was geworden.
  • Het oude instrument is in 1880 vervangen door een orgel van Witte. De kas werd in 1887 in het Rijksmuseum opgehangen. Na de watersnoodramp is het instrument in de koorkerk te Middelburg geplaatst. Er is echter geen binnenwerk in geplaatst. Het is een grote wens voor veel orgelliefhebbers om een reconstructie van het oorspronkelijke orgel in de kas uit te voeren. Een groot deel van het oorspronkelijke binnenwerk ligt opgeslagen in een bunker in de buurt van Appingedam. Er zijn plannen het orgel te reconstrueren en weer te plaatsen in de Nicolaikerk in Utrecht.

Short list of all locations the organ has been
1479UtrechtNicolaïkerk
1885AmsterdamRijksmuseum
1956MiddelburgKoorkerk

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk (Blokwerk)3
- Rugwerk6
- Bovenwerk6
- Pedaal1
Total number of stops16

Specification
Hoofdwerk (Blokwerk) (FGA-c'''): Prestant 16', Octaaf 8', Octaaf 4'.
Rugwerk (FGA-g''a''): Prestant 8' - discant dubbelkorig, Quintadeen 8', Octaaf 4' - discant dubbelkorig, Fluit 4', Mixtuur II-IV sterk, Sexquialter II sterk (discant).
Bovenwerk (FGA-g''a''): Holpijp 8', Prestant 4' - discant dubbelkorig, Openfluit 4', Nasard 3', Gemshoorn 2', Sifflet 1' - discant dubbelkorig.
Pedaal (C-d'): Trompet 8'.
Couplers: Hoofdwerk - Rugwerk.
Accessories: 4 Afsluiters.

Compound stopComposition
Mixtuur II-IV sterk (Rugwerk) F: 1' - 2/3'. c': 1 1/3' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Sexquialter II sterk discant (Rugwerk) gis': 2 2/3' - 1 3/5'.
Other specifications
Hess (1774) Het Orgel in de St. Nicolaas-Kerk (Utrecht), met twee Hand-Clavieren en een aangehangen Pedaal van een Trompet-Registers, heeft 13 stemmen.
Manuaal, 7 stemmen: Holpyp 8', Praestant 4', Fluit 4', Gemshoorn 2', Siflet 1', Quintfluit 1 1/2' en Blokwerk.
Rugpositief, 6 stemmen: Praestant 8', Fluit 4', Octaav 2', Quintadeena, Sexquialtra en Mixtuur.
Pedaal, eene stem: Trompet 8' aan het Manuaal aangehangen.
De Clavieren beginnen met groot F, en gaan tot 3 gestreept c.
Different specifications De dispositie die Müller noteerde in 1733 luidde:
Bovenwerk: Holpijp 8', Fluyt 4', Prestant 4', Quintfluyt 3', Gemshoorn 2', Tertiaen, Sifflet.
Hoofdwerk: Blokwerk, bestaande uit Prestant 16', Octaaf 8', Octaaf 4', Octaaf 2'.
Rugwerk: Prestant 8', Quintadeen 8', Fluyt 4', Octaaf 2', Fluyt 2', Sexquialter (discant).
Pedaal: Trompet 8'.
Literature
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Dispositie van het orgel in de St. Nicolaikerk te Utrecht / F.C. Kist. - In: Nederlandsch Muzikaal Tijdschrift, jrg. 4, 1842.
  • Binnenland. - In: Het Orgel Maandblad voor Organisten, 1ste Jaargang, No. 1, 1 maart 1886.
  • Bij de foto's. - In: Het Orgel : Nederlandse Organisten Vereniging 1890-1960. - (Jubileumnummer van Het Orgel).
  • Die Brabanter Orgel : Zur geschichte der Orgelkunst in Belgien und Holland im Zeitalter der Gotik und der Renaissance / dr. Maarten A. Vente. - Amsterdam : H.J. Paris, 1963.
  • Nederland... orgelland / mr. A. Bouman. - 3e geh.omgew.druk. - Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does, 1964.
  • De Middelburgse Abdijkerken : "Hymne in steen" / Tina Keller. - Vijfde bijgewerkte druk. - Middelburg : Kerkvoogdij der Hervormde Gemeente, 1969.
  • Nicolaikerk te Utrecht. - In: Het Orgelblad, jrg. 13 nr. 5, mei 1970.
  • 'Koorkerk' te Middelburg. - In: Het Orgelblad, jrg. 13 nr. 5, mei 1970.
  • De Middelburgse Abdijkerken : "Hymne in steen" / Tina Keller. - Zesde bijgewerkte druk. - Middelburg : Kerkvoogdij der Hervormde Gemeente, 1975.
  • Reizend door het Nederlandse orgellandschap : 4 - de provincie Zeeland / G.A. Schaap en B.J. Dikken. - In: De Orgelvriend, jrg. 18 nr. 4, april 1976.
  • Utrechts orgellandschap / Bert Wisgerhof. - Amersfoort: J.C. Willemsen, 1979.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Reconstructie of copiëren : Criteria met betrekking tot de overbrenging, "restauratie" en plaatsing van het voormalige orgel van de Nicolaikerk te Utrecht / Hans Brink, Rob van der Hilst, Paul Peeters. - In: Het Orgel, jrg. 78 nr. 4, april 1982.
  • Orgelcultuur op de scheidslijn van kerk en staat : het orgel in de 17de en de 20ste eeuw: Congresboek / NOV. - Amsterdam: Nederlandse Organisten Vereniging, 1990.
  • Orgels in de stad Utrecht : Zes eeuwen geschiedenis en een inventarisatie / Peter van Dijk, Ronald Doornekamp. - Utrecht: Stichting Organisatie Oude Muziek, 1992.
  • De Orgels en Beiaarden van de Nicolaïkerk Utrecht / B. v.d. Wal, St. Taylor. - Utrecht : Stichting Culturele Evenementen Nicolaïkerk, [1992].
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • Orgelrijk / Carel van Gestel. - Zaltbommel : Aprilis, 2003.
  • Getouwtrek om uniek monument : Koorkerk Middelburg dreigt kas Gerritszorgel te verliezen / A.M. Alblas. - In: Reformatorisch Dagblad, jrg. 36 nr. 270, maandag 12 maart 2007.
  • Oudstre Nederlandse orgel in Lelystad te bezichtigen. - In: De Orgelkrant, jrg. 13 nr. 5, mei 2008.
  • Nederlands oudste orgel, terug naar Utrecht : Het grote historische belang van het Peter Gerritz-orgel / Wim S. Ros. - In: Organist & Eredienst, jrg. 58 nr. 1, januari/februari 2009.
  • Nieuws en berichten uit de orgelwereld : Historische orgelkas weg uit Middelburg / Gerco Schaap [red.]. - In: De Orgelvriend, jrg. 51 no.9, september 2009.
  • Onduidelijkheid over orgelkas Koorkerk : Gemeente Middelburg geeft vergunning voor verplaatsing naar Utrecht / A.M. Alblas. - In: Reformatorisch Dagblad, 21 september 2009.
  • Peter Gerritsz-orgel naar Utrechtse Nicolaïkerk. - In: NotaBene, jaargang 2, nummer 9, september 2009.
  • Het oude orgel van de Nicolaïkerk te Utrecht : Kroongetuige van de Nederlandse Muziekgeschiedenis / Bini Biemans-van der Wal, Wim Diepenhorst, Rogér van Dijk [... et al.]. - Zutphen : Walburgpers, 2009. - (Nederlandse orgelmonografieën ;10).
  • Peter Gerritsz-orgel: Middelburg of Utrecht? / Jan Smelik. - In: NotaBene, jaargang 3, nummer 3, maart 2010.
  • Oorlog om orgel : Zeeuws-Utrechtse twist om teruggave / Raymond Sakkers. - Dé Weekkrant Stadsblad, woensdag 10 maart 2010.
  • Het oude orgel van de Nicolaikerk te Utrecht : Kroongetuige van de Nederlandse muziekgeschiedenis / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 52 nr. 7/8, juli/augustus 2010.
  • Een kopie van Neerlands oudste orgel / Dirk Molenaar, Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 52 nr. 7/8, juli/augustus 2010.
  • Nieuws en berichten uit de orgelwereld : Orgelkas Middelburg mag verplaatst / Gerco Schaap [red.]. - In: De Orgelvriend, jrg. 54 nr. 3, maart 2012.
  • Christian Müller Orgelmaker in Amsterdam : Proefschrift [...] / Geert Hermen (Gerben) Gritter. - Utrecht : Universiteit Utrecht, 2014.
  • "Dartlend in het glas" : Papierfragmenten familie Bätz / Jaap Jan Steensma. - Elburg : Stichting tot Behoud van het Nederlandse Orgel, 2020. - (Publicatie nr. 90).
  • Uit de orgelwereld : Verhuizing Gerritsz-orgel. - In: De Orgelvriend, jrg. 64 nr. 6, juli/augustus 2022.
Links http://www.oudsteorgel.nl/
https://www.orgelnieuws.nl/wcms/modules/news/article.php?storyid=3630

Photo: Janco Schout. Date: 14 May 2005.
Photo: Janco Schout
Photo: Janco Schout. Date: 14 May 2005.
Photo: Janco Schout
Photo: Janco Schout. Date: 14 May 2005.
Photo: Janco Schout
Photo: Janco Schout. Date: 14 May 2005.
Photo: Janco Schout
Photo: Wieger van Asperen.
Photo: Wieger van Asperen
Photo: Wieger van Asperen.
Photo: Wieger van Asperen
Photo: Wieger van Asperen.
Photo: Wieger van Asperen
Photo: Wieger van Asperen.
Photo: Wieger van Asperen
Photo: Janco Schout. Date: 14 May 2005.
Photo: Janco Schout
Photo: Janco Schout. Date: 14 May 2005.
Photo: Janco Schout
Photo: Jan van der Male. Date: 13 August 2009.
Photo: Jan van der Male
Photo: Jan van der Male. Date: 13 August 2009.
Photo: Jan van der Male
Photo: Jan van der Male. Date: 13 August 2009.
Photo: Jan van der Male
Photo: Jan van der Male. Date: 13 August 2009.
Photo: Jan van der Male
Photo: Jan van der Male. Date: 13 August 2009.
Photo: Jan van der Male
Photo: Janco Schout. Date: 14 May 2005.
Photo: Janco Schout
Situatie in Utrecht.
Situatie in Amsterdam, Rijksmuseum. Source: Het Utrechts Archief. Date: 1953.
Source: Het Utrechts Archief
Situatie in Amsterdam, Rijksmuseum. Source: Het Utrechts Archief. Date: 1953.
Source: Het Utrechts Archief