Spring naar content
Complete description of the selected organ
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 27 July 2013.

Photo: Michiel van 't Einde

Breda, Nederland (Noord-Brabant) - Waalse Kerk
Municipal: Breda
Address: Catharinastraat 83 B15, 4811 XG, Breda
Website: http://www.waalsekerkbreda.nl/

Description nr.: 1000759.

Built by: Ludwig König (1763)

YearBuilderOpusActivity
1763 Ludwig König  new organ
1885 Jacobus Johannus van den Bijlaardt  enlargement
1900 Jacobus Johannus van den Bijlaardt  modify stoplist
1992 Verschueren Orgelbouw1045 restoration
2017 Verschueren Orgelbouw  restoration

  • De Waalse Kerk in Breda is vanaf 1649 gevestigd in de oude Sint Wendelinuskapel. In de kapel werd een orgelpositief geplaatst, dat geschonken was door burgemeester Noiret. In 1673 werd het ingeruild voor een groter positief van de hand van Hendrik van der Locht, afkomstig uit de kapel van de Zusters van St. Catharinadal. Dit orgel is in 1762 verkocht aan de protestantse kerk te Roosendaal. In de jaren 1761-1763 is het huidige instrument gebouwd door Ludwig König uit Keulen, samen met zijn zoon Carl Phillip. Cornelis van Oeckelen onderhield het instrument van 1816 tot 1859. In deze periode verving hij de Quint 3' door een Quintadeen 8'. In 1884/1885 is het orgel met een tweede manuaal uitgebreid door Van den Bijlaardt uit Dordrecht. Ook werd de klavieromvang vergroot, en enkele registers van het bestaande werk werden vervangen. Ook in 1900 voerde Van den Bijlaardt enkele wijzigingen uit. De discant van de Prestant 8' verving hij door een Vioolprestant, de Sesquialter, Mixtuur en Quintfluit 1 1/2' werden verwijderd, terwijl een nieuwe Salicionaal 8' en een Violine 4' op de lege plaatsen kwamen te staan. Een Salicionaal 4' werd gemaakt van de oude Viola di Gamba 8', en een nieuwe Viola di Gamba kwam op het hoofdwerk terecht. Tenslotte sneuvelde de oude Vox Humana ten gunste van een Salicionaal 8'. De Violine 4' is niet veel later al weer vervangen door een Gamba 8'.
  • Na de Tweede Wereldoorlog raakte het orgel steeds meer in verval. Ter voorbereiding van een restauratie is het in 1989 gedemonteerd en opgeslagen bij de firma Verschueren. In de jaren 1991 en 1992 restaureerden zij het werk onder advies van Onno Wiersma en Aart van Beek. De toestand van 1773 is hierbij hersteld. Wel is het tweede manuaal met de klaviatuur uit 1885 behouden gebleven. Het orgel heeft geen zelfstandig pedaal. Op 25 september 1992 is het instrument weer in gebruik genomen met een bespeling door Aart van Beek.
  • Onder advies van Aart van Beek voerde de firma Verschueren in 2017 een nieuwe restauratie uit, waarbij het orgel met name is schoongemaakt.

Technical data
Number of stops per division
- Hoofdwerk12
- Onderpositief7
- Pedaalaangehangen
Total number of stops19
Key actionMechanical
Stop actionMechanical
Windchest(s)Slider chests
Pitcha' = 406 Hz

Specification
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16' (B/D), Prestant 8' - 1763/1992, Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Quint 3', Superoctaaf 2', Quintfluit 1 1/2', Sesquialter III sterk (discant) - 1992, Mixtuur IV sterk, Trompet 8' (B/D), Vox Humana 8' (B/D) - 1992.
Onderpositief (C-f'''): Salicionaal 8', Roerfluit 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8' (discant) - 1885, Prestant 4' - 1885, Octaaffluit 4' - 1885, Piccolo 2' - 1885.
Pedaal (C-d'): Aangehangen.
Couplers: Manuaalkoppel.

Compound stopComposition
Sesquialter III sterk (discant) (Hoofdwerk) c': 8' - 3' - 1 3/5'.
Mixtuur IV sterk (Hoofdwerk) C: 1' - 2/3' - 1/2' - 2/5'. c°: 1' - 4/5' - 2/3' - 1/2'. c': 1 3/5' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 3 1/5' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Other specifications
Hess (1774) Het Orgel in de Fransche-Kerk heeft 13 stemmen.
Praestant 8', Bourdon 16', Holpyp 8', Viola di Gamba 8', Octaav 4', Fluitdouce 4', Super Oct. 2', Quint 3', Quint fluit 1 1/2', Mixtuur 4 st., Sexquialtr. 3 st., Trompet 8' en Voxhum. 8'.
Het Clavier gaat van groot C. tot 3 gestreept d. By dit werk zyn 3 Blaasbalgen 7 1/2 voeten lang 4 1/2 vt. breet, een Tremulant en Ventiel.
Different specifications
  • Oorspronkelijke dispositie:
    Manuaal (C-d'''): Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Quint 3', Superoctaaf 2', Quintfluit 1 1/2', Sesquialter III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld), Vox Humana 8' (gedeeld).
    Aangehangen pedaal (C-f). Tremulant, ventiel.

  • De dispositie na de uitbreiding van 1885 was waarschijnlijk:
    Hoofdanuaal (C-g'''): Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit Douce 4', Violine 4', Quint 3', Superoctaaf 2', Quintfluit 1 1/2', Sesquialter III sterk (discant), Trompet 8' (gedeeld).
    Bovenmanuaal (C-g'''): Viola di Gamba 8', Vox Céleste 8' (discant), Roerfluit 8', Octaaffluit 4', Prestant 4', Piccolo 2', Vox Humana 8'.
    Aangehangen pedaal. Tremulant, ventiel.

  • In 1900 was de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16' (gedeeld), Vioolprestant 8' (discant), Prestant 8' (bas), Holpijp 8', Quintadeen 8', Gamba 8', Octaaf 4', Salicionaal 4', Fluit Douce 4', Octaaf 2', Trompet 8' (gedeeld).
    Onderwerk: Viola di Gamba 8', Vox Céleste 8' (discant), Salicionaal 8', Roerfluit 8', Octaaffluit 4', Prestant 4', Piccolo 2'.
    Aangehangen pedaal. Tremulant.

Literature
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Reizend door het Nederlandse Orgellandschap : aflevering 22: Orgels in en om de stad Breda (2) / G.A. Schaap en B.J. Dikken. - In: De Orgelvriend, jrg. 20 nr. 7/8, juli/augustus 1978.
  • Repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks 1900 / Frans Jespers. - 's-Hertogenbosch : Het Noordbrabants Genootschap, 1983.
  • Breda, Waalse Kerk. - In: Orgelkalender 1990 : De Rijnlandse orgelbouwersfamilie König. - Zeist : Jacques Stinkens Orgelpijpenmakers B.V., 1989.
  • Continuïteit en ontwikkeling : Recent werk van Verschueren Orgelbouw / Peter van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 91 nr. 4, april 1995.
  • Kroniek : September 1992. - In: De Mixtuur, nr. 84, november 1996.
  • De geschiedenis van de Waalse Kerk en haar orgels / Jan de Bloeme. - Alphen aan den Rijn: Canaletto / Repro-Holland, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1726 - 1769 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 2).
  • Het König-orgel in de Waalse Kerk te Breda. - In: Brabants Orgelrijkdom 2019.
Links http://www.waalsekerkbreda.nl/orgel.htm

Photo: Michiel van 't Einde. Date: 27 July 2013.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 27 July 2013.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 27 July 2013.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 27 July 2013.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 27 July 2013.
Photo: Michiel van 't Einde
Photo: Michiel van 't Einde. Date: 27 July 2013.
Photo: Michiel van 't Einde