Organ database | Complete description

Complete description of the selected organ

Photo: Willem IJdo

Stralsund, Deutschland (Mecklenburg-Vorpommern) - Sankt Marien-Kirche
Municipal: Stralsund
Region:Vorpommern
Address: Marienstraße 16, 18439, Stralsund
Website: http://www.st-mariengemeinde-stralsund.de/

Description nr.: 2000899.

Built by: Friedrich Stellwagen (1659)

Year	Builder	Opus	Activity
1659	Friedrich Stellwagen		new organ
1778	Ernst Julius Marx		restoration
1828	Carl August Buchholz		restoration
1959	Alexander Schuke	R2	reconstruction
1972	Carl Giesecke		maintenance/reparations
2008	Kristian Wegscheider		restoration
2008	Van Rossum Orgelbouw		restoration
2008	Gunter Böhme		restoration

Het orgel in de Marienkirche te Stralsund is gebouwd van 1653 tot 1659 door Friedrich Stellwagen. Tijdens de bouw werd Stellwagen ernstig ziek, en hij overleed een jaar na de voltooiing, in 1660. Het orgel is in 1770 beschadigd door een explosie in een kruittoren. Pas in 1778 is het door Ernst Marx hersteld in oude staat, ondanks toezeggingen van Marx om het in Silbermann-stijl te verbouwen.
Het orgel raakte andermaal beschadigd tijdens de oorlog tegen de Fransen in 1807. Pas in 1828 kon het nu worden hersteld, en wel door Carl August Buchholz. Hij wijzigde ook weinig, maar herstelde het orgel in oude staat. Het bleef nu behouden tot 1945.
Om het historische en unieke instrument te redden was het gedemonteerd en opgeslagen. Maar juist de opslagplaats werd getroffen door bommen. Een deel van het orgel is hierdoor verloren gegaan. Na de oorlog werd het orgel door de firma A. Schuke te Potsdam in de jaren 1951-1959 gerestaureerd en herbouwd. De oude opbouw werd geheel gerespecteerd, waardoor het orgel nu nog grotendeels verkeerde in dezelfde toestand als het in 1659 was opgeleverd. Adviseur bij het werk was Dietrich W. Prost, organist van de kerk van 1951 tot 1993.
In 1972 reconstrueerde Carl Giesecke de tongwerken in opdracht van Alexander Schuke. Het orgel is in de jaren 2004-2008 grondig gerestaureerd door Kristian Wegscheider in samenwerking met Hans van Rossum en Gunter Böhme. Op 28 september 2008 nam men het orgel weer in gebruik.

Technical data

Number of stops per division
- Hauptwerk	12
- Rückpositiv	14
- Oberpositiv	11
- Pedalwerk	14
Total number of stops	51
Manual compass	CD-c'''
Pedal compass	CD-f'
Key action	Mechanical
Stop action	Mechanical
Windchest(s)	Slider chests
Pitch	a' = 462 Hz
Temperament	Meantone
Wind pressure	Oberwerk 55 mm, Hauptwerk and Rückpositiv 65 mm, Pedal 85 mm.

Specification
Hauptwerk (CD-c'''): Principall 16', Bordun 16', Octava 8', Spitz Flött 8', Hollquinta 5 1/3', Super Octav 4', Holl Flöt 4', Flachflött 2', Rauschpfeiffe 2-4 fach, Mixtur 6-10 fach, Scharffs 4-6 fach, Gross Trommet 16'.
Rückpositiv (CD-c'''): Gross Quintadeen 16', Principall 8', Gedact 8', Quintadeen 8', Octava 4', Dultz Flött 4', Feltpfeiffe 2', Sifflitt 1 1/3', Sesquialtra 2 fach, Scharffs 6-10 fach, Zimbell 3 fach, Dulcian 16', Trechter Regal 8', Super Regal 4'.
Oberpositiv (CD-c'''): Principall 8', Holflött 8', Gross Plockflött 8', Octava 4', Klein Quintadeen 4', Nasatt 2 2/3', Gemshoren 2', Scharffs 4-7 fach, Trommet 8', Krumhoren 8', Schalmey 4'.
Pedalwerk: Grossprincipall 32' (from F), Principall 16', Gedact Untersatz 16', Octaven 8', Spitzflött 8', Superoctav 4', Nachthoren 4', Feltpfeiffe 2', Mixtur 4 fach, Posaune 16', Trommet 8', Dulcian 8', Schallmey 4', Cornet 2'.
Other stops: Tromell, Vogelgeschrei, Zimbelstern, Glocklein.
Couplers: Hauptwerk - Oberpositiv - schuifkoppel.
Accessories: Tremulant.

Other specifications
Different specifications	De dispositie luidde mogelijk voor de restauratie door Schuke: Hauptwerk: Prinzipal 16', Bordun 16', Oktave 8', Spitzflöte 8', Hohlquinte 5 1/3', Oktave 4', Hohlflöte 4', Superoktave 2', Flachflöte 2', Mixtur 6-10 fach, Rauschpfeife 2-4 fach, Scharf 4-6 fach, Trompete 8'. Rückpositiv: Quintaden 16', Prinzipal 8', Gedeckt 8', Quintaden 8', Oktave 4', Flûte Douce 4', Feldpfeife 2', Sifflet 1 1/3', Sesquialter 2 fach, Scharf 6-8 fach, Klingend Zimbel 3 fach, Dulzian 16', Trichterregal 8', Regal 4'. Oberwerk: Prinzipal 8', Hohlflöte 8', Oktave 4', Blockflöte 4', Quintadena 4', Nasard 2 2/3', Gemshorn 2', Scharf 4-6 fach, Trompete 8', Krummhorn 8', Schalmey 4'. Pedaal: Prinzipal 32' (vanaf F), Prinzipal 16', Untersatz 16', Oktave 8', Spillpfeife 8', Superoktave 4', Nachthorn 4', Feldpfeife 2', Mixtur 4-6 fach, Posaune 16', Trompete 8', Dulzian 8', Schalmei 4', Kornett 2'. De dispositie luidde voor 2004: Hauptwerk: Prinzipal 16', Bordun 16', Oktave 8', Hohlflöte 8', Oktave 4', Hohlflöte 4', Quintaden 4', Quinte 2 2/3', Superoktave 2', Mixtur 6-10 fach, Scharf 4-6 fach, Trompete 8'. Rückpositiv: Quintaden 16', Prinzipal 8', Gedeckt 8', Quintaden 8', Oktave 4', Flûte Douce 4', Feldpfeife 2', Sifflet 1 1/3', Sesquialter 2 fach, Scharf 6-10 fach, Klingend Zimbel 3 fach, Dulzian 16', Trichterregal 8', Knopfregal 8'. Oberwerk: Prinzipal 8', Spitzflöte 8', Oktave 4', Blockflöte 4', Nasard 2 2/3', Gemshorn 2', Setor 1', Scharf 4-6 fach, Trompete 8', Krummhorn 8', Schalmey 4'. Pedalwerk: Prinzipal 32', Prinzipal 16', Untersatz 16', Oktave 8', Spillpfeife 8', Superoktave 4', Nachthorn 4', Feldpfeife 2', Mixtur 4-6 fach, Posaune 16', Trompete 8', Dulzian 8', Schalmei 4', Kornett 2'. Koppelingen: Hauptwerk - Rückpositiv, Hauptwerk - Oberwerk, Pedal - Hauptwerk. Speelhulpen: Tremulant, Trommel, Vogelgeschrei, Zimbelstern.

Other specifications

Different specifications

De dispositie luidde mogelijk voor de restauratie door Schuke:
Hauptwerk: Prinzipal 16', Bordun 16', Oktave 8', Spitzflöte 8', Hohlquinte 5 1/3', Oktave 4', Hohlflöte 4', Superoktave 2', Flachflöte 2', Mixtur 6-10 fach, Rauschpfeife 2-4 fach, Scharf 4-6 fach, Trompete 8'.
Rückpositiv: Quintaden 16', Prinzipal 8', Gedeckt 8', Quintaden 8', Oktave 4', Flûte Douce 4', Feldpfeife 2', Sifflet 1 1/3', Sesquialter 2 fach, Scharf 6-8 fach, Klingend Zimbel 3 fach, Dulzian 16', Trichterregal 8', Regal 4'.
Oberwerk: Prinzipal 8', Hohlflöte 8', Oktave 4', Blockflöte 4', Quintadena 4', Nasard 2 2/3', Gemshorn 2', Scharf 4-6 fach, Trompete 8', Krummhorn 8', Schalmey 4'.
Pedaal: Prinzipal 32' (vanaf F), Prinzipal 16', Untersatz 16', Oktave 8', Spillpfeife 8', Superoktave 4', Nachthorn 4', Feldpfeife 2', Mixtur 4-6 fach, Posaune 16', Trompete 8', Dulzian 8', Schalmei 4', Kornett 2'.

De dispositie luidde voor 2004:
Hauptwerk: Prinzipal 16', Bordun 16', Oktave 8', Hohlflöte 8', Oktave 4', Hohlflöte 4', Quintaden 4', Quinte 2 2/3', Superoktave 2', Mixtur 6-10 fach, Scharf 4-6 fach, Trompete 8'.
Rückpositiv: Quintaden 16', Prinzipal 8', Gedeckt 8', Quintaden 8', Oktave 4', Flûte Douce 4', Feldpfeife 2', Sifflet 1 1/3', Sesquialter 2 fach, Scharf 6-10 fach, Klingend Zimbel 3 fach, Dulzian 16', Trichterregal 8', Knopfregal 8'.
Oberwerk: Prinzipal 8', Spitzflöte 8', Oktave 4', Blockflöte 4', Nasard 2 2/3', Gemshorn 2', Setor 1', Scharf 4-6 fach, Trompete 8', Krummhorn 8', Schalmey 4'.
Pedalwerk: Prinzipal 32', Prinzipal 16', Untersatz 16', Oktave 8', Spillpfeife 8', Superoktave 4', Nachthorn 4', Feldpfeife 2', Mixtur 4-6 fach, Posaune 16', Trompete 8', Dulzian 8', Schalmei 4', Kornett 2'.
Koppelingen: Hauptwerk - Rückpositiv, Hauptwerk - Oberwerk, Pedal - Hauptwerk.
Speelhulpen: Tremulant, Trommel, Vogelgeschrei, Zimbelstern.

Literature	Musik und Kirche 4/1960. Die Denkmalorgel in Stralsund, St. Marien / H.-J. Schuke. - In: Der Kirchenmusiker, jrg. 8, 1962. Die Stellwagen-Orgel in der Marienkirche zu Stralsund : Beschreibung und Geschichte / Dietrich W. Prost. - In: Greifswald-Stralsunder Jahrbuch VI, VII en VIII (3 delen). - 1966/1967/1969. Bach, the North German Masters, and Chorus reeds / Peter Swift. - In: Organists' Review, vol. 68 no. 1, February 1983. Het Stellwagen-orgel in de Marienkirche te Stralsund / Dietrich W. Prost, C.J.J. van Heijkoop (vertaling). - In: De Orgelvriend, jrg. 32 nr. 9, september 1990. Berühmte Orgeln : Meisterwerke europäischer Orgelbauer / Ursula und Ulrich Rüge. - Hamburg : Nikol Verlagsgesellschaft mbH, 1994. Die Stellwagen-Orgel von 1659 : St. Marien Stralsund. - Stralsund : Gemeindekirchenrat St. Marien, 1995. Orgelführer Deutschland / Karl-Heinz Göttert, Eckhard Isenberg. - Kassel [et al...] : Bärenreiter, 1998. Orgelcultuur in Stralsund en Tallinn / Peter van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 96 nr. 2, maart 2000. Orgel International 3/2000. Orgel International 5/2000. Stellwagen-orgel Stralsund wordt gerestaureerd. - In: De Orgelkrant, jrg. 7 nr. 7/8, juli/augustus 2002. Orgeln in Mecklenburg-Vorpommern für die Zukunft gerettet : Ein Reiseführer / Matthias Gretzschel. - Hamburg : Hamburger Abendblatt, 2003. Stralsunder Kirchenmusik 2006 / Martin Rost, Matthias Pech. - Stralsund : Ev. Kirchengemeinden St. Marien und St. Nikolai, 2006. Die Stellwagen-Orgel in Sankt Marien zu Stralsund : Eine Bestandsaufnahme, Chronik und Dokumentation. - Öhringen : Verlag Organum Buch, 2006. Die Stellwagen-Orgel in der Marienkirche zu Stralsund : Festschrift zur Wiederweihe der restaurierten Orgel. - Stralsund : Evang. Kirchengemeinde Sankt Marien, 2008. Schakel tussen Scherer & Schnitger : Het Stellwagen-orgel in de St.-Marien te Stralsund gerestaureerd / Jaap Jan Steensma. - In: Het Orgel, jrg. 105 nr. 1, januari 2009. De kroning van een koningin : Stellwagen-orgel in Stralsund gerestaureerd / Hans Koenders. - In: De Orgelvriend, jrg. 51 nr. 2, februari 2009.
Recordings	Die Stellwagen-Orgel zu St. Marien, Stralsund / Martin Rost. - Dabringhaus & Grimm MDG 320 1697-2 (CD). - 2011. - (Die Norddeutsche Orgelkunst ; 2). Norddeutsche Orgelmeister / Martin Hofmann. - Motette Ursina (CD). - 1995. Die Stellwagenorgel der Marienkirche zu Stralsund / Werner Jakob. - EMI His Masters Voice 1C 063-30768 (LP). - 1978. - (Berühmte Orgeln Europas). Norddeutsche Orgelmusik / Dietrich W. Prost. - Eterna 8 27 219 (LP). - 1977. Die Stellwagenorgel der Marienkirche zu Stralsund / Werner Jakob. - Eterna 8 26 925 (LP). - 1975. Meisterwerke der Norddeutschen Orgelschule / Robert Köhler. - Eterna 8 20 503 (LP). - 1975. Weihnachtliche Orgelmusik alter Meister / Dietrich W. Prost. - D.G.G. 136497 (LP). - 1969. - Heruitgave van Eterna 8 20 497 (1964), als CD verschenen onder nummer 01 20 009. Robert Köhler spielt Lübeck, Bruhns, Böhm, Weckmann und Buxtehude / Robert Köhler. - Archiv 198372 (LP). - 1967.
Links	http://www.stellwagen.de/ http://www.wamsiedler.de/wp-content/uploads/2012/01/Orgel_Stralsund_StMarien.pdf https://rossumorgelbouw.nl/projects/stralsund-restauratie-stellwagenorgel-2008/ https://pipeorgantaxonomy.wordpress.com/2014/08/01/friedrich-stellwagen-marienkirche-stralsund-germany/

Photo: Willem IJdo	Photo: Willem IJdo	Photo: Piet Bron sr.	Photo: Willem IJdo	Photo: Evert-Jan van der Leij	Photo: Henk Terwal
Photo: Henk Terwal	Photo: Henk Terwal	Photo: Henk Terwal	Photo: Evert-Jan van der Leij	Photo: Evert-Jan van der Leij	Photo: Willem IJdo
Photo: Piet Bron