Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Bron: Newspaper, ca. 1975.

Bron: Newspaper, ca. 1975

Den Haag, Nederland (Zuid-Holland) - Sint Jacobuskerk
Gemeente: Den Haag
Adres: Parkstraat 65a, 2514 JE, Den Haag
Website: http://www.stjacobus.nl/

Beschrijving nr.: 1005283.

Gebouwd door: firma Jos H. Vermeulen (1948)
Het orgel bevat ouder materiaal: pijpwerk uit 1797 van Johannes Josephus Mitterreither, pijpwerk uit 1904 van Maarschalkerweerd & Zoon
Afgebroken (1976)


  • De Sint Jacobuskerk aan de Parkstraat werd in 1878 in gebruik genomen. Het gebouw verving de oude schuilkerk Sint Jacobus aan de Oude Molstraat en de oude Hofkapel, die sinds 1807 in gebruik was door de katholieken. Het orgel in de nieuwe kerk was afkomstig uit de oude schuilkerk, waar het in 1797 gebouwd was door J. Mitterreither. Het was in 1807 in de Hofkapel geplaatst, en in de jaren 1854-1856 door Kam & Van der Meulen hersteld en gewijzigd. Het aanwezige positief is mogelijk door Van Dam gemaakt na overplaatsing naar de Hofkapel, omdat in de kleine Jacobusstatie een groot instrument geen plaats had gehad.
  • Het instrument is in 1878 in de nieuwe kerk aan de Parkstraat geplaatst. Maarschalkerweerd bouwde het orgel in 1904 om. Het kreeg een Barker-hefboom voor het hoofdwerk en een nieuwe registertractuur. Het bestaande Nevenwerk werd verwijderd en er kwam een nieuw Zwelwerk met negen registers voor in de plaats. Ook maakte Maarschalkerweerd een vrij pedaal met zes stemmen en een nieuwe Trompet 8' voor het Hoofdwerk. In 1929 maakte C.H. van Brussel een derde klavier met acht stemmen op een pneumatische kegellade in een zwelkast.
  • Een grote vernieuwing vond plaats in 1947 door Jos H. Vermeulen uit Alkmaar. De renovatieplannen waren al in 1939 gemaakt. In 1943 was besloten het front te vernieuwen en de kas van Mitterreither te vervangen. Vermeulen bouwde een groot electro-pneumatisch orgel met drie klavieren en pedaal, waarbij echter veel materiaal uit het oude instrument werd overgenomen. Ook het pijpwerk van Mitterreither en de Bourdon 16' van Kam bleven in het orgel behouden.
  • Sinds 1960 kwamen er echter steeds meer klachten over het functioneren van het orgel. Dit leidde in 1976 tot de aankoop van een ander instrument en afbraak van het bestaande. Het pijpwerk van Mitterreither en Kam is opgeslagen. De registers van Maarschalkerweerd zijn grotendeels opgenomen in het nieuwe orgel.
  • In 1989 werden er plannen gemaakt om met het Mitterreither-pijpwerk een koororgel in de kerk te bouwen. Hiertoe was een lege neogotische orgelkas aangekocht. De bedoeling was één en ander te realiseren samenvallend met het honderdjarig bestaan van het koor Cantemus Domino van de parochie.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal I10
- Manuaal II10
- Manuaal III14
- Rugpositief (ontworpen)7
- Pedaal9
Totaal aantal stemmen43 (50)
ToetstractuurElectro-pneumatisch
RegistertractuurElectro-pneumatisch
Windlade(n)Kegelladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Manuaal I (C-g'''): Prestant 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur IV-VI sterk, Cornet V sterk, Trompet 8'.
Manuaal II (C-g'''): Prestant 8', Fluit Harmoniek 8', Holpijp 8', Prestant 4', Gemshoorn 4', Nasard 2 2/3', Octaaf 2', Superquint 1 1/3', Scherp IV sterk, Echo Trompet 8'.
Manuaal III (C-g'''): Bourdon 16', Principale 8', Gamba 8', Vox Celeste 8', Holpijp 8', Zingend Prestant 4', Quintadeen 4', Flageolet 2', Nachthoorn 1', Sesquialter II sterk, Cymbel IV sterk, Dulciaan 16', Schalmei 8', Hobo 4', Tremolo.
Rugpositief (ontworpen) (C-g'''): Roergedekt 8', Kwintadeen 8', Prestant 4', Gemshoorn 4', Spitsquint 2 2/3', Fluit 2', Kromhoorn 8'.
Pedaal (C-f'): Resultantbas 32', Contrabas 16', Subbas 16', Octaafbas 8', Gedektbas 8', Fluit 4', Ruispijp V sterk, Bazuin 16', Trombone 8'.
Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Manuaal I - Manuaal III, Manuaal II - Manuaal III, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II, Pedaal - Manuaal III, Manuaal I - Manuaal II 16', Manuaal I - Manuaal II 4', Manuaal II - Manuaal III 16', Manuaal II - Manuaal III 4'.
Speelhulpen: Vrij instelbaar automatisch pedaal, Vier vaste combinaties, Twee vrije combinaties, Eén deelbare combinatie, Tongwerken af, Generaal Registercrescendo.

VulstemSamenstelling
Fourniture de 4 rangs (Grand Orgue) C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. fìs°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fis': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. fis'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'.
Cymbale de 3 rangs (Grand Orgue) C: 1/2' - 1/3' - 1/4'. c°: 2/3' - 1/2' - 1/3'. c': 1' - 2/3' - 1/2'. fis': 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 2' - 1 1/3' - 1'. fis'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c''': 4' - 2 2/3' - 2'.
Grand Cornet de 5 rangs dessus (Grand Orgue) c': 8' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Plein Jeu de 4 rangs (Positif Expressif) C: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. fìs°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. fis': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. fis'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'.
Jeu de Clochettes (Récit Expressif) C: 1 3/5' - 1'. c°: 4' - 1 3/5' - 1'.
Plein Jeu de 3 à 4 rangs (Récit Expressif) C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 5 1/3' - 4' - 2 2/3' - 2'.
Fourniture de 4 rangs (Pédale) C: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'.
a
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • Het oude orgel van de Jacobuskerk had vóór 1854 als dispositie:
    Hoofdwerk: Prestant 8', Holpijp 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Mixtuur, Trompet 8'.
    Positief: Holpijp 8', Viola di Gamba 8', Fluit 4', Gedekt 4', Gemshoorn 2'.
    Pedaal: aangehangen.

  • Na de verbouwing door Kam & Van der Meulen in 1854 was de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16' (1854), Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Trompet 8' (1854).
    Positief: Holpijp 8', Viola di Gamba 8' (1854), Octaaf 4' (1854), Fluit 4', Gemshoorn 2', Eoline 8' (tongwerk,1854).
    Pedaal: aangehangen.

  • Na de overplaatsing naar de Parkstraat, de wijzigingen in 1902/1929 was de dispositie:
    Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Trompet 8'.
    Nevenwerk (C-f'''): Violoncel 16' (vanaf c), Prestant 8', Gamba 8', Voix Céleste 8', Fluit Harmoniek 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Flageolet 2', Basson-Hobo 8'.
    Zwelwerk (1929) (C-f'''): Salicional 8', Aeoline 8', Holpijp 8', Kwintadeen 8', Flûte Douce 4', Violine 4', Doublette 2', Vox Humana 8', Tremolo.
    Pedaal (C-d'): Contrabas 16', Subbas 16', Octaaf 8', Fluit 4', Basson 16', Trombone 8'.

  • De oorspronkelijke dispositie van het Adema-orgel in de Spaarnekerk luidde:
    Hoofdwerk: Principaal 16', Bourdon 16', Prestant 8', Portunaal 8', Flûte Harmonique 8', Holpijp 8', Quint 6, Octaaf 4', Octavin 2', Mixtuur II-IV sterk, Cornet V sterk, Baryton 16', Trompet 8'.
    Zwelwerk: Viola Major 16', Bourdon 8', Flûte Harmonique 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Flûte Octaviante 4', Viola 4', Quintviola 2 2/3', Viola Flageolet 2', Euphone 16', Trompet Harmonique 8', Vox Humana 8'.
    Pedaal: Contrabas 16', Subbas 16', Openbas 8', Openfluit 4', Bazuin 16', Trombone 8'.

  • De dispositie van het Adema-orgel in de Spaarnekerk in luidde sinds 1953:
    Hoofdwerk: Principaal 16', Bourdon 16', Prestant 8', Portunaal 8', Flûte Harmonique 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Quint 3', Octavin 2', Mixtuur II-IV sterk, Cornet V sterk, Trompet 8', Schalmey 4'..
    Zwelwerk: Viola Major 16', Bourdon 8', Flûte Harmonique 8', Viola di Gamba 8', Voix Céleste 8', Flûte Octaviante 4', Viola 4', Sesquialter II sterk, Ripieno II sterk, Euphone 16', Trompet Harmonique 8'.
    Pedaal: Contrabas 16', Subbas 16', Openbas 8', Gedekt 8', Openfluit 4', Mixtuur II sterk, Bazuin 16', Trombone 8'.

Literatuur
  • Mixturen. - In: De Schalmei, 3e Jaargang Nr. 2, Maart 1948.
  • Orgels van 's-Gravenhage / H. Veersema. - In: 's-Gravenhage, jrg. 17 nr. 12, december 1962.
  • Jan Schmitz ijvert voor restauratie van "zijn" orgel. - Onbekende krant, oktober 1967.
  • Het Adema orgel / Ton van Eck, Hans van der Harst. - Den Haag : Sint Jacobusparochie, 1976. - Brochure uitgegeven t.g.v. de ingebruikname van het orgel.
  • De orgels van de Sint Jacobusparochie te 's Gravenhage / Ton van Eck. - In: Het Orgel, jrg. 73 nr. 2, februari 1977.
  • De orgels van de Hofkapel en de St. Jacobusstatie : een historisch overzicht naar aanleiding van de ingebruikname van het vernieuwde orgel in de Sint Jacobuskerk (twee delen) / Ton van Eck. - In: De Orgelvriend, jrg. 19 nr. 3, maart 1977 en jrg. 19 nr. 4, april 1977.
  • De Parkstraatkerk 's-Gravenhage : Geschiedenis van kerk en parochie / H.P.R. Rosenberg. - Den Haag : Kerkbestuur der St.Jacobuskerk ; Gemeentelijk Bureau Monumentenzorg, [1978].
  • Waar Hagenaars kerkten : Geschiedenis van de Haagse kerken gebouwd voor 1900 / Ch. Dumas (red.). - 's-Gravenhage: Boekencentrum, 1983.
  • Zeven eeuwen orgels in Den Haag / Herman de Kler, Ton van Eck. - Alphen aan den Rijn : Repro-Holland, 1987.
  • Orgelbouwnieuws : Restauratie orgel Hofkapel / drs. P. Rosenberg. - In: De Orgelvriend, jrg. 31 nr. 6, juni 1989.
Overige bronnen
  • Aart de Kort
Bron: Dienst Stadsontwikkeling Grondzaken, Den Haag. Datering: 1989.
Bron: Dienst Stadsontwikkeling Grondzaken, Den Haag