Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Jan van der Male. Datering: 8 April 2009.

Foto: Jan van der Male

Poortugaal, Nederland (Zuid-Holland) - Dorpskerk

Doorverwezen vanaf: Den Haag - Bethlehemkerk (Breestraat) (1860 - 1928)

Gemeente: Albrandswaard
Adres: Groene Kruisstraat, 3171 GB, Poortugaal
Website: http://www.gereformeerdekerkpoortugaal.nl/

Beschrijving nr.: 1004267.

Gebouwd door: Willem Hendrik Kam (1860)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1860 Willem Hendrik Kam  nieuwbouw
1931 Gerrit van Leeuwen  overplaatsing
1977 Fama & Raadgever  overplaatsing

  • Het orgel van de Hervormde Kerk te Poortugaal is oorspronkelijk gebouwd voor de Oude Bethlehemkerk aan de Breedstraat in Den Haag. Dit kerkgebouw werd in 1857/1858 gebouwd als Armenkerk voor de Hervormde Gemeente. Willem Hendrik Kam bouwde een nieuw orgel voor 8200 gulden voor de kerk. Het werd tegelijk met de kerk op 26 december 1858 in gebruik genomen. Volgens de Boekzaal was dit echter op 12 februari 1860.
  • De kerk werd per 24 juni 1928 gesloten, waarna het orgel in 1931 verhuisde naar de nieuwe Bethlehemkerk aan de Laan van Meerdervoort. Gerrit van Leeuwen voerde in deze kerk werkzaamheden uit aan het orgel. Hij maakte een pneumatische lade voor het pedaal met een Contrabas 16' en een Bazuin 16', vernieuwde de Viola da Gamba en verving de Eoline 8' door een Basson-Hobo 8'. Tenslotte plaatste hij een nieuw pedaalklavier, een pneumatische tremulant en een zwelkast om het Bovenwerk. In de nieuwe Bethlehemkerk heeft het orgel dienst gedaan tot 1974, waarna het is verhuisd naar de hervormde kerk van Poortugaal.
  • Het gebouw van de Oude Bethlehemkerk werd van 1928 tot 1933 door een papiergroothandel gebruikt, en is sinds 27 juni 1934 in gebruik bij de Gereformeerde Gemeente. In 1982 werd een deel van het gebouw gesloopt, en de rest is snel daarna gevolgd. De Gereformeerde Gemeente heeft elders een nieuwe kerk gebouwd.
  • De firma Fama & Raadgever kreeg de opdracht het orgel te restaureren en in Poortugaal te plaatsen. Adviseurs waren Maarten Vente en Onno Wiersma. Alle latere wijzigingen werden ongedaan gemaakt. Een nieuwe Viola di Gamba en Vox Humana werden gemaakt naar voorbeeld van het Kam-orgel in Ouderkerk aan de IJssel. Ook maakte men een nieuw pedaalklavier in de stijl van Kam. Het instrument werd op 16 december 1977 in Poortugaal in gebruik genomen. De bespeling werd verzorgd door Arie J. Keijzer. Het orgel verkeert nu weer in de originele staat. In de Hervormde Kerk te Poortugaal was sinds 1916 een orgel aanwezig van A. Standaart. Dit instrument is in 1974 gesloopt.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1860Den HaagBethlehemkerk (Breedstraat)
1931Den HaagBethlehemkerk
1977PoortugaalHervormde Kerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk12
- Bovenwerk8
- Pedaal7
Totaal aantal stemmen27
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Salicionaal 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk, Cornet V sterk (discant), Fagot 16', Trompet 8'.
Bovenwerk (C-f'''): Baardpijp 8', Holpijp 8', Viola di Gamba 8' - 1977, Roerfluit 4', Salicionaal 4', Woudfluit 2', Vox Humana 8' - 1977, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Octaafbas 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Trompet 8'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Bovenwerk.

Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities De dispositie luidde van 1928 tot 1974:
Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Salicionaal 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Mixtuur III-V sterk, Trompet 8'. Fagot 8'.
Zwelwerk: Holpijp 8', Baarpijp 8', Gamba 8', Céleste 8', Salicionaal 4', Roerfluit 4', Woudfluit 2', Basson-Hobo 8'.
Pedaal: Contrabas 16', Subbas 16', Octaaf 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trombone 16'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Zwelwerk, Pedaal - Hoofdwerk.
Literatuur
  • Haagse Hervormde kerken en kapellen / A. van der Weel Czn. - Amsterdam : Uitgeverij Ton Bolland, 1975.
  • Ingebruikneming gerestaureerde Kam-orgel uit 1860 in de Ned. Herv. kerk van Poortugaal / K. de Wit. - In: De Orgelvriend, jrg. 20 nr. 5, mei 1978.
  • Waar Hagenaars kerkten : Geschiedenis van de Haagse kerken gebouwd voor 1900 / Ch. Dumas (red.). - 's-Gravenhage: Boekencentrum, 1983.
  • De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
  • Het historische orgel in Nederland 1858 - 1865 / Teus den Toom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2003. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 8).
Overige bronnen
  • Wim Poot

Foto: Jan van der Male. Datering: 8 April 2009.
Foto: Jan van der Male
Foto: Jan van der Male. Datering: 8 April 2009.
Foto: Jan van der Male
Foto: Jan van der Male. Datering: 8 April 2009.
Foto: Jan van der Male
Foto: Jan van der Male. Datering: 8 April 2009.
Foto: Jan van der Male
Situatie in Den Haag, Breedstraat, voor 1928.
Situatie in Den Haag vanaf 1931. Bron: Collectie Hans Kriek.
Bron: Collectie Hans Kriek
Situatie in Den Haag vanaf 1931.