Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Cees van Dam.

Foto: Cees van Dam

Alblasserdam, Nederland (Zuid-Holland) - Grote Kerk
Gemeente: Alblasserdam
Streek:Alblasserwaard
Adres: Cortgene 8-10, 2951 ED, Alblasserdam
Website: http://www.grotekerk.pknalblasserdam.nl/

Beschrijving nr.: 1003790.

Gebouwd door: Roelf Meijer (1882)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1882 Roelf Meijer  nieuwbouw
1940 Gerrit van Leeuwen  restauratie en uitbreiding
1982 Orgelmakerij Reil  restauratie
2011 Orgelmakerij Reil  restauratie

  • In 1881 leverde Roelf Meijer een orgel voor de Hervormde Kerk te Alblasserdam. Het orgel had één manuaal en aangehangen pedaal. Al snel bleek dit instrument niet krachtig genoeg. In 1882 leverde Roelf Meijer een nieuw, tweeklaviers orgel. Het eerste orgel werd weer ingenomen. Het nieuwe orgel werd op 18 juni 1882 in gebruik genomen.
  • De koepelkerk in Alblasserdam was in november 1854 in gebruik genomen, maar was slecht van constructie. Het gebouw was zo vochtig dat er schimmels ontstonden in de fundering. Ook het orgel had hier veel last van. In 1898 betrok de gemeente een houten noodkerk, waar het orgel ook in werd geplaatst.
  • In 1899 kwam de huidige Grote Kerk gereed. Het orgel is door J.T. Kerper (waarschijnlijk) overgeplaatst. Op het orgel stond een beeld van David met harp, dat mogelijk bij de overplaatsing is geplaatst. Het stond niet echt stevig, en is in 1923 naar beneden gevallen, dwars door het klankbord van de kansel. Kerper breidde het orgel in 1904 uit. De klaviatuur is in 1917 vervangen en in 1926 plaatste men een windmachine.
  • Het orgel werd met de jaren minder goed, zodat in 1938 een echte restauratie nodig was. De firma Van Leeuwen kreeg de opdracht. Zij maakten een zelfstandig pedaal met drie stemmen, nieuwe frontpijpen, een Hoornprestant 8' op het Bovenwerk op een eigen, pneumatische, lade. Tenslotte werd het front verbreed, en het Hoofdwerk kreeg een Mixtuur III-IV sterk. De beide gereserveerde tongwerken werden nu ook geleverd, zij het dat de Dulciaan een Vox Humana werd, en de Trompet op een kantsleep kwam te staan. Organist van de kerk W. Stout verschoof ergens tussen 1940 en 1957 de Salicionaal 4' op naar een Nasard 2 2/3'. Het orgel werd hierna langzaam maar zeker weer slechter. De firma Slooff onderhield het, maar in 1977 adviseerden zij nieuwbouw. Het orgel was nu volledig onbespeelbaar geworden.
  • Hoewel afbraak werd overwogen is het orgel uiteindelijk toch gerestaureerd. Klaas Bolt wierp zich op als adviseur. De firma Reil nam het werk aan en er werd een restauratieplan gemaakt. Uitgangspunt werd het werk van Meijer, aangevuld met een vrij pedaal in een aparte kas achter het orgel, een Mixtuur op het Hoofdwerk en de twee gereserveerde tongwerken. De ornamenten werden ook gereconstrueerd en de verbreding van de kas werd gesloopt. In 1982 was het werk gereed. Op 22 januari van dat jaar is het instrument weer in gebruik genomen met een feestelijke bijeenkomst. Klaas Bolt bespeelde hierbij het orgel.
  • In 2011 is het orgel opnieuw door Reil gerestaureerd. Op het Hoofdwerk werd de Cornet op een bank geplaatst en de Mixtuur uitgebreid met een discant. Ook is de Trompet 8' gedeeld in bas en discant. Verder zijn de windladen gerestaureerd, evenals de windvoorziening en de frontpijpen.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk11
- Bovenwerk6
- Pedaal3
Totaal aantal stemmen20
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk70 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet III sterk (discant), Mixtuur II-IV sterk - 1982/2010, Trompet 8' (B/D) - 1982.
Bovenwerk (C-f'''): Roerfluit 8', Viola 8', Salicionaal 4' - 1982, Flûte Travers 4', Woudfluit 2', Dulciaan 8' - 1982, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Octaafbas 8', Bazuin 16'.
Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.

Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de Hervormde Kerk te Alblasserdam heeft 14 sprekende stemmen, twee klavieren, aangehangen pedaal en is in 1882 door Meijer, uit Veendam, geleverd.
Organist de Heer W. Mijsbergh.
Hoofdmanuaal: Prestant 8', Bourdon 16', Holpijp 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet 3 st., (Ruimte voor een Trompet 8').
Bovenmanuaal: Roerfluit 8', Viola 8', Salicionaal 4', Fluit Travers 4', Woudfluit 2', (Ruimte voor een Dulciaan 8').
Aangehangen Pedaal.
Stomme Registers: Koppel, Ventiel.
Verschillende disposities
  • Oorspronkelijke geplande dispositie volgens het eerste contract:
    Manuaal: Bourdon 16', Prestant 8', Viola di Gamba 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2'.
    Pedaal aangehangen.

  • De dispositie na de werkzaamheden in 1939/1940:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Cornet V sterk, Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8'.
    Bovenwerk: Hoornprestant 8', Roerfluit 8', Viola 8', Salicionaal 4', Flûte Travers 4', Woudfluit 2', Vox Humana 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Bourdon 16' (transmissie), Octaafbas 8', Bazuin 16'.
    Manuaalkoppel, Koppel Pedaal - Hoofdwerk, Tremulant.

  • De dispositie luidde van 1982 tot 2010:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Mixtuur II-III sterk (bas) - 1982, Cornet III sterk (discant), Trompet 8' - 1982.
    Bovenwerk: Roerfluit 8', Viola 8', Salicionaal 4' - 1982, Flûte Travers 4', Woudfluit 2', Dulciaan 8' - 1982, Tremulant.
    Pedaal: Subbas 16', Octaafbas 8', Bazuin 16'.
    Koppelingen: Hoofdwerk - Bovenwerk, Pedaal - Hoofdwerk.

Literatuur
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Reakties van lezers / Kees van Elzelingen. - In: De Orgelvriend, jrg. 17 nr. 10, oktober 1975. - met een rectificatie in november 1975.
  • Restauratie Meyer-orgel in Alblasserdam gereed : Begeleidingsinstrument bij uitstek / A.M. Alblas. - In: Reformatorisch Dagblad, zaterdag 30 januari 1982.
  • Kroniek : 22 januari 1982. - In: De Mixtuur, nr. 38, maart 1982.
  • Orgelbouwnieuws : N.H. Kerk te Alblasserdam (Grote Kerk) / Jan Kapaan. - In: Het Orgel, jrg. 78 nr. 6, juni 1982.
  • De orgels / G. Ouweneel. - In: Vier eeuwen Hervormde Gemeente Alblasserdam 1585 - 1985. - Alblasserdam : Centrale Kerkeraad Hervormde Gemeente, 1985.
  • Orgels in de Alblasserwaard / Harry van der Veen, Bart van Buitenen. - Brochure, 1993.
  • Enkele losse gegevens over Roelf Meijer te Veendam / Cees. G.M. van Dam. - In: De Mixtuur, nr. 78, oktober 1994.
  • Het historische orgel in Nederland 1878 - 1886 / Hans Fidom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2006. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 11).
Opnamen
  • Orgels in de Alblasserwaard en Vijfheerenlanden - volume 1 / Diverse organisten. - Jubal CD ZV 99223-2 (CD). - 2001.
  • Orgels in de Alblasserwaard / Bart van Buitenen, Harry van der Veen. - Muziekcassette, uitgegeven in eigen beheer. - 1994.
Overige bronnen
  • Jaap Vogel

Foto: René Troost. Datering: 16 januari 2010.
Foto: René Troost
Foto: René Troost. Datering: 16 januari 2010.
Foto: René Troost
Situatie van 1940 tot 1982. Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Situatie van 1940 tot 1982.
Bron: Postcard.
Bron: Postcard