Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Ad Agterberg. Datering: 8 September 2012.

Foto: Ad Agterberg

Alkmaar, Nederland (Noord-Holland) - Remonstrantse Kerk
Gemeente: Alkmaar
Adres: Fnidsen 37, 1811 ND, Alkmaar
Website: http://www.remonstranten.org/alkmaar/index.html

Beschrijving nr.: 1002771.
Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: GR2120, GR3573 (nieuwe foto).

Gebouwd door: Johannes Stephanus Strümphler (1792)
Het orgel bevat ouder materiaal: Orgelkas uit 1721 van Builder unknown

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1721 Builder unknown  nieuwbouw
1788 Dirk Johan Baars  uitbreiding
1792 Johannes Stephanus Strümphler  nieuwbouw in bestaande kas
1908 firma Jos H. Vermeulen  ombouw
1920 firma Jos H. Vermeulen  diverse werkzaamheden
1965 firma Jos H. Vermeulen  restauratie
1995 Flentrop Orgelbouw  reconstructie

  • Johannes Strümphler bouwde in 1792 een nieuw orgel voor de Remonstrantse Kerk in Alkmaar. Het verving een orgel uit 1721. De dispositie van dit orgel van een onbekende bouwer staat vermeld in de dispositieverzameling van Joachim Hess uit 1774. De toewijzing van de bouw van het oude orgel aan een orgelmaker Dirk Johan Baart door George Hendricus Broekhuyzen, en het door hem genoemde bouwjaar 1725 is discutabel. De orgelmaker is niet te traceren, en een orgelmaker met naam Dirk Johan Baars (1732-1796) was veel later actief. Het instrument werd in 1725 officeel aan de kerk aangeboden door de twee gemeenteleden, die het bekostigd hadden. Dirk Johan Baars kreeg in 1788 de opdracht voor een vernieuwing van het orgel. Hij werkte in 1788 en 1789 aan het orgel, en plaatste waarschijnlijk het positief. Slechts enkele jaren later is het gehele orgel op de kas na vervangen door het nieuwe orgel van Strümphler. Dit instrument is opgesteld in de bovenkas en had tien registers en aangehangen pedaal. Waarschijnlijk is de kas ook door Strümphler vervaardigd, en werd alleen het loze onderpositief (van Baars) overgenomen.
  • Het orgel is in 1908 door de firma Jos. Vermeulen te Alkmaar omgebouwd en gemoderniseerd. Er werd een vrij pedaal toegevoegd, een nieuwe pneumatische windlade werd geplaatst en een vrijstaande speeltafel aan de zijkant van het orgel. De kas werd veel dieper gemaakt. De registers Quint, Sexquialter, Mixtuur en Trompet werden verwijderd en de rest van het pijpwerk van Strümphler werd verschoven en aangepast. De spaanbalgen bleven nog tot 1920 in gebruik, maar zijn in dat jaar losgekoppeld en vervangen door een nieuw magazijnbalg.
  • In verband met een restauratie van het kerkgebouw in de jaren 1961-1965, werd besloten het orgel ook te laten restaureren. Een eerste plan voor bouw van een nieuw orgel in de oude kassen werd niet uitgevoerd. Er is in 1965 door de firma Jos. H. Vermeulen een restauratie uitgevoerd. De registers Gamba, Vox Celeste en Trompet uit 1908 zijn daarbij vervangen door Mixtuur, Sexquialter en Dulciaan. Adviseur was Arie Bouman. Kerk en orgel werden op 23 januari 1966 weer in gebruik genomen. De originele spaanbalgen uit 1792 werden in 1965 uit de kerk verwijderd en opgeslagen bij de orgelbouwer.
  • De firma Flentrop restaureerde het werk in 1994-1995 en bracht het zoveel mogelijk in originele staat terug. Er werd gebruik gemaakt van een windlade van E.S. Ypma uit 1878 uit de voorraad van Flentrop (afkomstig uit het rugpositief van het orgel in de Grote Kerk te Workum), die echter vermoedelijk al vanaf rond 1800 dateert. De originele spaanbalgen waren na de opheffing van de firma Vermeulen teruggehaald naar de kerk. Deze zijn herplaatst. Onderdelen, zoals de klaviatuur, zijn vervaardigd naar voorbeelden van Strümphler in Noordeinde, Zaandam en Krommenie. Vanwege de omvang van de windlade is besloten de dispositie iets te reduceren: er is geen Trompet meer geplaatst. Adviseur bij de restauratie was Jan Jongepier. Het orgel werd in gebruik genomen op 24 mei 1995 met een concert door Jan Jongepier.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Manuaal9
- Pedaal1
Totaal aantal stemmen10
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 450 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk62 mm

Dispositie
Manuaal (C-f'''): Bourdon 16' (discant), Prestant 8' - vanaf e' dubbelkorig, Holpyp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3' - 1995; E en Gis uit 1792, Octaaf 2' - discant 1995, Sesquialter II sterk (2 2/3'+1 3/5') (discant) - 1995, Mixtuur III sterk (1 1/3') - 1995.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16' - 1792/1995.
Koppelingen: Pedaalkoppel.
Speelhulpen: Tremulant, Afsluiting.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III sterk C: 1 1/3' - 1' - 1'. c°: 2' - 1 1/3' - 1'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c'': 4' - 2 2/3' - 2'.
Overige dispositiegegevens
Hess (1774) De dispositie van het oude orgel (1721) is volgens Hess, die overigens geen bouwer of bouwjaar vermeldt:
Het Orgel in de Remonstrante-Kerk, met twee Hand-Clavieren en een aangehangen Pedaal, heeft 10 stemmen.
Boven-Manuaal, 6 stemmen: Praestant 8', Holpyp 8', Octaav 4', Octaav 2', Sexquialtra en Cornet.
Onder-Manuaal, 4 stemmen: Octaav 8', Fluit 4', Gemshoorn 2' en Sup. Octaav 2'.
Broekhuijzen (1855) Het eerste orgel in de kerk der remonstrantse gemeente aldaar is gemaakt en voltooid in 1725 door Dirk Johan Baart te Amsterdam. Is door een lid der gemeente ten geschenke gegeven, die hetzelve voor zijne rekening liet bespeelen en onderhouden. Had toen 10 stemmen, twee handclavieren, aangehangen pedaal en drie blaasbalgen.
In 1788 is hetzelve geheel verbouwd en voltooid door J. Strümphler, mr. orgelmaker te Amsterdam. Heeft thans 11 stemmen, een handclavier, aangehangen pedaal en drie blaasbalgen. 't Clavier 4 1/2 en 't Pedaal 2 1/2 octaaf.
Bourdon 16 vt, Holpijp in de Discant 8 vt, Fluit 4 vt, Octaaf 4 vt, Octaaf 2 vt, Quint 3 vt, Sexqualter disc. 4 st., Sexqualter bas 2 st., Mixtuur 4 st., Trompet 8 vt, Prestant 8 vt.
In 1829 is er eene herstelling aan verricht door Geese van Groningen.
Verschillende disposities
  • De dispositie luidde vanaf 1908:
    Manuaal: Bourdon 16' (C-c' transmissie), Prestant 8', Gamba 8' (1908), Vox Celeste 8' (vanaf c°) (1908), Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Trompet 8' (1908).
    Pedaal: Subbas 16'.
    Speelhulpen: Pedaalkoppel, Tremolo.

  • De dispositie luidde vanaf 1965:
    Manuaal (C-f'''): Bourdon 16' (C-c' transmissie), Prestant 8', Holpijp 8' (B/D), Octaaf 4', Fluit 4' (B/D), Superoctaaf 2' (B/D), Sexquialter II sterk (vanaf c°, in 1968 vanaf c' gemaakt) (1965), Mixtuur III-IV sterk (1965), Dulciaan 8' (1965).
    Pedaal (C-c'): Subbas 16'.
    Speelhulpen: Pedaalkoppel, Tremolo.

Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Orgelbeschrijvingen door George Hendricus Broekhuyzen Senior (handschrift ca 1850-1862) : Deel II (commentaar) (letters A-K) / Arend Jan Gierveld. - Amsterdam : Vereniging voor Nederlandse Muziekgeschiedenis, 1993. - (Bouwstenen voor een geschiedenis der toonkunst in de Nederlanden ; 5-1).
  • Het orgel in de Remonstrantse Kerk te Alkmaar : Historie en restauratie / Jan Jongepier. - [Alkmaar] : [Remonstrantse Gemeente], 1995.
  • Orgels in Noord-Holland : Historie, bouw en gebruik van de Noordhollandse kerkorgels / Jan Jongepier, Hans van Nieuwkoop, Willem Poot. - Schoorl : Uitgeverij Pirola, 1996.
  • Het historische orgel in Nederland supplement / Peter van Dijk, Rogér van Dijk, Hans Fidom , Hans Steketee (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2010. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 15).
Links http://www.alkmaarorgelstad.nl/index.php?id=139

Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Bron: Fotokaart GR 3573 (Stichting Orgelcentrum).
Bron: Fotokaart GR 3573 (Stichting Orgelcentrum)
Bron: Fotokaart GR 2120 (Stichting Orgelcentrum).
Bron: Fotokaart GR 2120 (Stichting Orgelcentrum)
Foto: Ad Agterberg. Datering: 8 September 2012.
Foto: Ad Agterberg
Foto: Ad Agterberg. Datering: 8 September 2012.
Foto: Ad Agterberg
Foto: Ad Agterberg. Datering: 8 September 2012.
Foto: Ad Agterberg
Pneumatische speeltafel. Foto: Erik Jan Eradus. Datering: 8 June 2016.
Foto: Erik Jan Eradus