Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.

Foto: Michiel van 't Einde

Tilburg, Nederland (Noord-Brabant) - Sint Dionysiuskerk (Heikese Kerk)

Doorverwezen vanaf: Tilburg - Heikese Kerk (1803)

Gemeente: Tilburg
Adres: Schouwburgring, 5038 TL, Tilburg
Website: http://www.heikesekerk.nl/
http://parochiedegoedeherder.nl/

Beschrijving nr.: 1002101.

Gebouwd door: Gebroeders Franssen (1918)
Het orgel bevat ouder materiaal: Orgelkas (gedeeltelijk) uit 1776 van Pieter Van Peteghem

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1776 Pieter Van Peteghem  nieuwbouw
1803 Jean-Joseph Delhaye  overplaatsing
1869 Matthieu van Dinter  ombouw
1918 Gebroeders Franssen  nieuwbouw in bestaande kas
1956 Gebroeders Vermeulen  ombouw
2010 Nico van Duren  diverse werkzaamheden
2010 Frans Vermeulen  diverse werkzaamheden

  • In de Heikese Dionysiuskerk bevindt zich een orgel waarvan de hoofdwerkkas dateert uit 1776. Deze kas is gemaakt door Pieter Van Peteghem voor de Zustersabdij Roosendael bij Mechelen in België. In 1803 werd het instrument gekocht voor Tilburg. Het had ook een rugwerk. Bij de plaatsing in Tilburg door Jean Joseph Delhaye werd een nieuwe klaviatuur gemaakt. Ook voegde hij een derde manuaal als Echowerk toe. Matthieu van Dinter werkte in 1869 aan het orgel, en plaatste drie nieuwe registers. Het pedaal was aangehangen.
  • Een grote verbouwing vond plaats in de jaren 1916-1918 door de Gebroeders Franssen. Zij sloopten de rugwerkkas, en bouwden een nieuw pneumatisch instrument. Er werden wel enkele stemmen uit het oude orgel bewaard. Het werk van Franssen kreeg steeds meer problemen, zodat in 1956 Vermeulen uit Weert de tractuur ombouwde naar electrisch. Ook werd de dispositie volledig gewijzigd. Slechts 17 registers van Franssen bleven bewaard in het nu 47 stemmen tellende orgel. Adviseur bij de werkzaamheden was dr. P.J. de Bruyn. Op 11 maart 1956 werd het in gebruik genomen met een bespeling door Hub. Houët. Het pedaal is grotendeels uitgevoerd met unit-laden. Een laatste restauratie had in 1978 plaats, toen het orgel werd schoongemaakt. Ook is de dispositie licht gewijzigd en de intonatie hier en daar veranderd. De wijzigingen behelsden: Sesquialter van het Hoofdwerk vervangen door een Cornet, De Roerquint 2 2/3' van het Positief op het Zwelwerk in plaats van de Quint 2 2/3'. Deze Quint is verschoven naar een Quint 1 1/3' en op het Positief geplaatst. Tot slot is de Schalmei 4' van het Zwelwerk vervangen door een Basson-Hobo 8'.
  • In 2010 is een grote herstelbeurt uitgevoerd. Frans Vermeulen vernieuwde de klavieren. Nico van Duren beleerde de windvoorziening opnieuw alsmede alle membranen werden vervangen met assistentie van Eric Daniels. Het pijpwerk werd schoongemaakt en hersteld. De gescheurde Bourdon 16' van het zwelwerk opnieuw gelijmd.
  • Van Van Peteghem rest naast de hoofdwerkkas enkele nog het groot octaaf van de Bourdon 8' (Positief) en de Holpijp 8' (Zwelwerk).

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1776Mechelen, BelgiëZustersabdij Roosendael
1803TilburgSint Dionysiuskerk (Heikese Kerk)

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk12
- Positief9
- Zwelwerk13
- Pedaal13 (5)
Totaal aantal stemmen47 (40)
ToetstractuurElectro-pneumatisch
RegistertractuurElectro-pneumatisch
Windlade(n)Kegelladen
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-g'''): Prestant 16', Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Dwarsfluit 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Fluit 2', Mixtuur IV-VI sterk, Cornet VI sterk (discant) - 1978, Trompet 8', Klaroen 4'.
Positief (C-g'''): Gemshoorn 8' - 1918, Bourdon 8' - 1918, Quintadeen 8' - 1918, Prestant 4', Fluit 4' - 1918, Prestant 2', Quint 1 1/3' - 1978, Cimbel IV sterk, Kromhoorn 8'.
Zwelwerk (C-g'''): Bourdon 16' - 1918, Prestant 8', Salicionaal 8' - 1918, Holpijp 8' - 1918, Prestant 4', Gemshoorn 4' - 1918, Roerquint 2 2/3', Fluit 2', Terts 1 3/5', Scherp III sterk, Dulciaan 16', Trompet 8', Basson-Hobo 8' - 1918, Tremulant.
Pedaal (C-f'): Contrabas 32', Prestant 16' - unit, Violon 16', Subbas 16', Octaaf 8' - unit, Gedekt 8' - unit, Koraal 4' - unit, Bourdon 4' - unit, Mixtuur III sterk, Bazuin 16', Trompet 8' - unit, Klaroen 4' - unit, Trompet 2' - unit.
Het pijpwerk van de Unit-registers is ook van Franssen uit 1918.
Koppelingen: Hoofdwerk - Positief, Hoofdwerk - Zwelwerk, Positief - Zwelwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Positief, Pedaal - Zwelwerk, Pedaal - Zwelwerk 4'.
Speelhulpen: Automatisch Pedaal Positief en Zwelwerk, Generaal Tutti, Vier vrije combinaties, Tongwerkafstellers.

Overige dispositiegegevens
Van 't Kruijs (1885) Het Orgel in de St. Dionysius- of Groote Kerk te Tilburg, heeft drie klavieren, aangehangen pedaal, 24 sprekende stemmen.
Dit Orgel is een oud werk, maker onbekend, afkomstig uit de abdij Tongerloo (Belgie).
Organist de Heer Boogaerts.
Hoofdmanuaal: Prestant 4' (moet zijn: 8'), Bourdon 16', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Salicionaal 8', Octaaf 4', Veldfluit 2', Doublette 2', Mixtuur, Cornet, Trompet 8', Fagot-Hobo 8'.
Bovenmanuaal: Bourdon 8', Fluit 4', Octaaf 2', Cornet, Hobo 8'.
Rugwerk: Prestant 4', Bourdon 8', Dwarsfluit 8', Fluit 4', Dolce 4', Doublette 2', Cornet, Dulciaan 8'.
Aangehangen Pedaal.
Verschillende disposities
  • Dispositie in 1869 (Van Peteghem 1776, Delhaye 1803', Van Dinther 1869):
    Hoofdwerk: Bourdon 16' (1803), Prestant 8', Viola di Gamba 8' (1803), Holpijp 8', Salicionaal 8' (1869, ipv Quint 3'), Octaaf 4', Fluit 4', Doublette 2', Veldfluit 2', Mixtuur V sterk, Cornet V sterk, Basson-Hobo 8' (gedeeld), Trompet 8' (gedeeld).
    Rugwerk: Bourdon 8', Dwarsfluit 8' (1869 ipv Sexquialter), Prestant 4', Fluit 4', Dolce 4' (1869 ipv Mixtuur), Doublette 2', Cornet III sterk, Kromhoorn 8' (gedeeld).
    Echowerk (1803): Bourdon 8', Fluit 4', Octaaf 2', Cornet II sterk, Hobo 8'.
    Pedaal aangehangen.

  • Dispositie in 1918 (Franssen):
    Grand Orgue: Principal 16', Bourdon 16', Prestant 8', Flûte Harmonique 8', Violon 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Mixtuur III-VII sterk, Cornet V sterk, Trompet 8'.
    Positief: Bourdon 16', Diapason 8', Roerfluit 8', Quintadeen 8', Flûte Traverse 4', Fugara 4', Progressio Harmonica III-IV sterk, Clarinet 8', Trompet Harmonique 8'.
    Récit Expressif: Vioolprestant 8', Gemshoorn 8', Aeoline 8', Voix Céleste 8', Bourdon 8', Solofluit 4', Dolce 4', Kwint 3', Piccolo 2', Basson-Hobo 8', Vox Humana 8'.
    Pedaal: Contrabas 32', Violonbas 16', Subbas 16', Octaafbas 8', Violoncello 8', Gedekt 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Tuba 8'.

Literatuur
  • Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
  • Wijding en bespeling van het nieuwe orgel der H. Dionysius-Parochie te Tilburg-'t Heike op zondag 11 maart 1956, te 5 uur n.m.
  • De historie van de Tilburgse orgels / Frans Jespers. - In: De Lindeboom, jaarboek III-IV 1979-1980. - Tilburg : Archiefdienst van de Gemeente Tilburg, 1979.
  • Repertorium van orgels en orgelmakers in Noord-Brabant tot omstreeks 1900 / Frans Jespers. - 's-Hertogenbosch : Het Noordbrabants Genootschap, 1983.
  • Tilburgse orgels in beeld 1993 / B. Mensing, Fr. Jespers, A. van Sleuwen. - Tilburg: Brabantse Orgelklanken, 1993.
  • Het historische orgel in Nederland 1769 - 1790 / Jan Jongepier (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1999. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 3).
Opnamen
  • Russische orgelmuziek / Jelena Bazova. - Brabantse Orgelklanken BO17548022 (CD). - 2000. - Opname uit 1995.
  • Recital d'orgue / Louis Toebosch. - Jubal ZV 94176-2 (CD). - 1995.

Bron: Collectie Hans Kriek
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Bron: firma A.S.J. Dekker.
Bron: firma A.S.J. Dekker
Foto: firma Gebr. Franssen. Bron: Collectie Hans Kriek.
Foto: firma Gebr. Franssen
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 24 May 2012.
Foto: Michiel van 't Einde