Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.

Foto: Piet Bron

Katwijk aan Zee, Nederland (Zuid-Holland) - Vredeskerk

Doorverwezen vanaf: Utrecht - Doopsgezinde Kerk (1765 - 1869)

Gemeente: Katwijk
Adres: Baljuwplein 1, 2225 BR, Katwijk aan Zee
Website: http://vredeskerk.protestantsekerk.net/

Beschrijving nr.: 1000993.

Gebouwd door: Johann Heinrich Hartmann Bätz (1765)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1765 Johann Heinrich Hartmann Bätz  nieuwbouw
1773 Gideon Thomas Bätz  overplaatsing
1797 Gideon Thomas Bätz  wijzigen dispositie
1905 Arie Bik  overplaatsing
1933 Gerrit van Leeuwen  ombouw
1982 Albert Hendrik de Graaf  restauratie
2013 J.J. Elbertse & Zn.  restauratie

  • Het orgel van de Katwijkse Vredeskerk is afkomstig uit de Doopsgezinde Kerk te Utrecht, gevestigd aan de Springweg. Het orgel is op 4 augustus 1765 ingespeeld. In 1773 plaatste G.Th. Bätz het in de nieuwe Doopsgezinde Kerk aan de Oude Gracht. Hij veranderde ook het orgel: hij maakte twee klavieren en een gehalveerde klavierkoppel . In 1797 voegde hij nog een tongwerk toe. Het orgel is daarna onderhouden door de fa. Bätz & Co. De temperatuur van het orgel werd in 1830 gewijzigd in gelijkzwevend.
  • In 1869 werd het orgel verkocht aan de Oude Kerk te Katwijk aan Zee, waar het door Witte werd geplaatst en op 14 november 1869 in gebruik is genomen. Na de voltooiing van de Nieuwe Kerk werd het orgel in 1886 gedemonteerd en verkocht aan de Gereformeerde Kerk van Katwijk.
  • In 1905 is het door A. Bik in de nieuwe Vredeskerk geplaatst. Bik breidde het orgel in 1907 uit met een Klarinet 8' op een kantsleep op manuaal 2. In 1916 plaatste hij een Bourdon 16' op het Hoofdwerk, die tevens via een transmissie op het pedaal te gebruiken was. De firma Van Leeuwen bouwde in 1933 een nieuw pneumatisch orgel in de oude kas. Hij gebruikte wel een deel van het pijpwerk. Op 2 augustus 1933 werd dit orgel in gebruik genomen.
  • Nadat in 1978 de oorspronkelijke klavieren en het pedaal werden teruggevonden in de kelder van het Katwijkse gemeentehuis, werden er plannen gemaakt voor reconstructie van het Bätz-orgel. De opdracht is in november 1979 gegeven aan de firma De Graaf uit Leusden. Dispositie, kas, mechaniek en klaviatuur werden geheel hersteld in de oude toestand. De gelijkzwevende temperatuur is wel gehandhaafd. Op 26 november 1982 werd het orgel weer in gebruik genomen tijdens een feestelijke kerkdienst met Rob van Efferink aan het orgel. In 1988 is een Fagot 16' op het pedaal geplaatst. De pedaalregisters staan in eigen kas achter het orgel. De drie registertrekkers zitten ook in deze kas en niet in de hoofdkas.
  • In 2013 voerde de firma Elbertse een grondige opknapbeurt uit. De balgen zijn opnieuw beleerd en het orgel is schoongemaakt.

Kort overzicht van plaatsen waar het orgel heeft gestaan
1765UtrechtDoopsgezinde Kerk
1869Katwijk aan ZeeOude Kerk
1886Katwijk aan ZeeGereformeerde Kerk
1905Katwijk aan ZeeVredeskerk

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk7
- Onderpositief4
- Pedaal3
Totaal aantal stemmen14
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 424 Hz
TemperatuurEqual temperament

Dispositie
Hoofdwerk (C-d'''): Prestant 8' - discant dubbelkorig, Roerfluit 8', Octaaf 8', Octaaf 4', Mixtuur III-VI sterk (B/D), Sexquialter II sterk (B/D), Trompet 8' (B/D).
Onderpositief (C-d'''): Holpijp 8', Roerfluit 4', Gemshoorn 2', Flageolet 1'.
Pedaal (C-c'): Subbas 16', Octaaf 8', Fagot 16' - 1988.
Koppelingen: Manuaalkoppel (gehalveerde drukkoppel), Pedaal - Hoofdwerk.

Overige dispositiegegevens
Hess (1774) Het Orgel in de Mennonite-Kerk (Utrecht), heeft 10 stemmen.
Praestant 8', Rhoerfluit 8', Holpyp 8', Octaav 4', Fluit 4', Octaav 2', Gemsh. 2', Flajeolet 1', Mixtuur en Sexquialtra.
Vervaardigt door J.H.H. Baitz 1765. Wyl deeze Kerk thans op nieuw word vertimmert en vergroot, zo zal denkelyk het Orgel ook vergroot worden.
Verschillende disposities
  • De oorspronkelijke opbouw was slechts éénklaviers met aangehangen pedaal. De dispositie van het manuaal luidde:
    Prestant 8', Roerfluit 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Octaaf 2', Woudfluit 2', Flageolet 1', Mixtuur III-IV sterk, Sesquialter II sterk (discant), een gereserveerde sleep voor een tongwerk 8'. Verder een tremulant.

  • De dispositie in 1796:
    Hoofdwerk: Prestant 8', Roorfluit 8', Octaaf 4', Octaaf 2', Sexquialter II sterk (Discant), Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8' (1797).
    Positief: Holpijp 8', Fluit 4', Waldfluit 2', Flageolet 1'.
    Pedaal: Aangehangen.
    Koppelingen: Manuaalkoppel (Gedeeld). Speelhulpen: Tramblant.

  • De dispositie na de ombouw door Van Leeuwen (1933) was:
    Hoofdwerk: Bourdon 16' (1916), Prestant 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3', Otaaf 2', Cornet (1933), Trompet 8' (1933).
    Zwelwerk: Viool Prestant 8' (1933), Holpijp 8', Viola da Gamba 8' (1933), Vox Céleste 8' (1933), Gedekte Fluit 4', Nasard 2 2/3' (1933), Gemshoorn 2', Klarinet 8' (1933).
    Pedaal: Subbas 16' (1916).

Literatuur
  • Dispositien der merkwaardigste kerk-orgelen welken in de zeven vereenigde provincien als mede in Duytsland en elders aangetroffen worden (Gouda, 1774) / Joachim Hess. - Facsimile herdruk, verzorgd door Arend Jan Gierveld. - Buren : Frits Knuf, 1980. - (Bibliotheca Organologica ; volume XI).
  • Geheim van Vredeskerk-orgel onthult : De hervormden wisten niet wat ze verkochten / Johan van Wolfswinkel. - In: De Orgelvriend, jrg. 19 nr. 12, december 1977. - Overgenomen uit "De Katwijkse Post" van 12 mei 1977. - Dit artikel is ook door Rien Buijk samengevat in De Orgelvriend, jrg. 19 nr. 10, oktober 1977.
  • Bätz-orgel gezocht? Bätz-orgel gevonden : Verslag van een speurtocht / Gert Oost. - In: Het Orgel, jrg. 74 nr. 5, mei 1978.
  • Utrechts orgellandschap / Bert Wisgerhof. - Amersfoort: J.C. Willemsen, 1979.
  • De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
  • Orgelberichten in de Nederlandsche Jaerboeken (1747-1765) en de Nieuwe Nederlandsche Jaerboeken (1766-1798) / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 38, maart 1982.
  • Het orgel in de Vredekerk te Katwijk aan Zee / A. Bijvank. - In: De Orgelvriend, jrg. 25 nr. 2, februari 1983.
  • Jan en Johann in Katwijk aan Zee / A.M. Alblas. - In: Reformatorisch Dagblad, 1983.
  • Kroniek : 26 november 1982. - In: De Mixtuur, nr. 41, april 1983.
  • Een exemplaar van 'Hess' met aantekeningen / Victor Timmer. - In: De Mixtuur, nr. 59, maart 1988.
  • Repertorium van advertenties in de 'Kerkelijke Courant' / W.D. van der Kleij. - In: De Mixtuur, nr. 66, september 1990.
  • Orgels in de stad Utrecht : Zes eeuwen geschiedenis en een inventarisatie / Peter van Dijk, Ronald Doornekamp. - Utrecht: Stichting Organisatie Oude Muziek, 1992.
  • Gegevens betreffende de orgelmakersfamilie Van Leeuwen te Leiden en Leiderdorp / W.D. van der Kleij. - In: De Mixtuur, nr. 80, september 1995.
  • Het historische orgel in Nederland 1726 - 1769 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 2).
  • 'Ik vind het nog machtig mooi om te doen' : De orgelmaker Albert de Graaf / Rogér van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 98 nr. 5, september 2002.
  • Feestelijke ingebruikname Bätz-orgel Katwijk aan Zee / Gerco Schaap [red.]. - In: De Orgelvriend, jrg. 55 nr. 6, juni 2013.
Opnamen
  • Rob van Efferink bespeelt het J.H.H. Bätzorgel 1765 Vredeskerk Katwijk aan Zee : Volume 2 / Rob van Efferink. - Contrapunctus Musicus VC 2513 (CD). - 2003.
  • Rob van Efferink bespeelt het J.H.H. Bätzorgel 1765 van de Vredeskerk Voorstraat 35 te Katwijk aan Zee / Rob van Efferink. - Musica Organorum 299267 (CD). - 1997.
Links http://www.batzorgel.nl./
YouTube 250 jaar Bätz orgel - RTV Katwijk (2015)


Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Oude situatie voor verbouwing kerkinterieur. Foto: Evert-Jan van der Leij. Datering: 20 July 2011.
Foto: Evert-Jan van der Leij
Foto: G. Meyster. Datering: 1957.
Foto: G. Meyster
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 22 June 2019.
Foto: Piet Bron
Situatie in Utrecht.
Situatie in Utrecht.