Organ database | Complete description

Complete description of the selected organ

Photo: Piet Bron

Delft, Nederland (Zuid-Holland) - Nieuwe Kerk
Municipal: Delft
Address: Markt 80, 2611 GW, Delft
Website: http://www.nieuwekerk-delft.nl/
http://www.mattheus-delft.nl/

Description nr.: 1000788.
Stichting Orgelcentrum card number: D0007.

Built by: firma Bätz & Co. (1840)

Year	Builder	Opus	Activity
1840	firma Bätz & Co.		new organ
1865	Christian Gottlieb Friedrich Witte		modify stoplist
1959	J.C. Sanders & Zoon		restoration
1975	firma D.A. Flentrop		restoration
1975	Gebroeders Vermeulen		restoration
1985	Jacob van der Veer		enlargement
2017	Pels & Van Leeuwen		restoration

Het Nieuwe Kerk-orgel in Delft is gebouwd door de firma Bätz & Co. van 1837-1839. Het had 43 stemmen bij de oplevering en het is op 10 januari 1840 in gebruik genomen. Het verving het oude Hendrik Niehoff-orgel uit 1548. De oorspronkelijke kleur van de orgelkas was rose-lila met witte lijsten. Op verzoek van de organist wijzigde Witte bij een grote revisiebeurt in 1865 de dispositie van het rugpositief. De Quintadeen 8' werd vervangen door een Violon 8', de Cornet door een Prestant 16', de Octaaf 2' door een Woudfluit 2' en tenslotte is de Dulciaan 8' milder geïntoneerd. De kas is op verzoek van de kerkvoogdij opnieuw geschilderd in imitatie-eiken. Na deze tijd zijn nog enkele kleine wijzigingen uitgevoerd. In 1910 werd een nieuw register geplaatst op verzoek van de organist, maar het is niet bekend welk.
Na de verwijdering van de pleisterlaag en het schijngewelf in 1932-1937 veranderde de klankuitstraling van het orgel nogal. Sanders voerde van 1955-1959 een restauratie uit. Hij plaatste een Sexquialter II sterk op het Rugwerk in plaats van de Prestant 16'. Het Hoofdwerk werd door hem uitgebreid met een Scherp III-IV sterk, door alle tongwerken een plek te verschuiven en de Trompet 4' op een kantsleep te plaatsen. Het Pedaal kreeg een Ruispijp V sterk en het Bovenwerk een Scherp III sterk. De Salicionaal 4' van het Bovenwerk werd omgebouwd tot een Octaaf 4'. Sanders maakte een nieuw pedaalklavier en een koppeling Pedaal - Rugwerk. Op het Rugwerk werden de Quintadeen en de Octaaf 2' hersteld. De firma Flentrop kreeg het orgel in 1961 in onderhoud. De niet voltooide restauratie van het regeerwerk werd door hen uitgevoerd, waarna het instrument op 18 mei 1961 weer in gebruik werd genomen. Het orgel werd gepresenteerd in een concert door de adviseur, dhr. H.L. Oussoren, in samenwerking met twee hoboïsten, Jaap Stotijn en Pim Hollanders.
Het pedaal van Sanders werd al snel weer vervangen door een nieuw klavier. In 1974-1975 is het orgel opnieuw gerestaureerd door D.A. Flentrop in samenwerking met de gebroeders Vermeulen uit Weert. De Scherp van Sanders werd uitgebreid tot V sterk. De Scherp III sterk van het Bovenwerk werd vervangen door een Roerquint 3' en een Flageolet 1', beiden op kantslepen. Deze restauratie stond onder advies van Maarten Vente en werd afgesloten met een speciaal concert door Jan J. van den Berg op 20 maart 1975. In 1985 breidde J.H. van der Veer de pedaaldispositie uit met Bazuin 32' en een Quintbas 12', betaald door de organist van de kerk, Jan J. van den Berg. Op 30 november 1985 werden deze nieuwe stemmen in gebruik genomen. Deze registers zijn echter in 1994 weer door hem gedemonteerd.
In 2016-2017 is het orgel gerestaureerd door de firma Pels & Van Leeuwen onder advies van Aart Bergwerff.

Technical data

Number of stops per division
- Hoofdwerk	14
- Rugwerk	12
- Bovenwerk	11
- Pedaal	11
Total number of stops	48
Key action	Mechanical
Stop action	Mechanical
Windchest(s)	Slider chests
Temperament	Equal temperament

Specification
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 16', Bourdon 16', Octaaf 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-VI-VIII sterk (2'), Scherp VI sterk (1 1/3') - 1959/1975, Cornet V sterk (discant), Fagot 16', Trompet 8', Trompet 4', Tremulant.
Rugwerk (C-f'''): Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Octaaf 4', Roerfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV-V-VI sterk (2'), Sexquialter II sterk (from c°) - 1959, Cornet IV sterk (discant) - 1975, Trompet 8', Dulciaan 8', Tremulant.
Bovenwerk (C-f'''): Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Viola di Gamba 8', Salicionaal 4', Openfluit 4', Roerquint 3' - 1975, Woudfluit 2', Flageolet 1' - 1975, Trompet 8', Vox Humana 8', Tremulant.
Pedaal (C-d'): Prestant 16', Subbas 16', Octaaf 8', Fluit 8', Roerquint 6', Octaaf 4', Ruispijp V sterk (2') - 1959, Bazuin 16', Trombone 8', Trompet 4', Zink 2'.
Couplers: Hoofdwerk - Bovenwerk, Hoofdwerk - Rugwerk, Pedaal - Hoofdwerk, Pedaal - Rugwerk - 1975.

Compound stop	Composition
Mixtuur III-IV-VI sterk (Rugwerk)	C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'. c'': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Cornet IV sterk discant (Rugwerk)	c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Sesquialter II sterk (Rugwerk)	c°: 2 2/3' - 1 3/5'.
Corner V sterk discant (Hoofdwerk)	c': 8' - 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Mixtuur IV-VI-VIII sterk (Hoofdwerk)	C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'. c': 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'. c'': 5 1/3' - 5 1/3' - 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Scherp VI sterk (Hoofdwerk)	C: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3' - 1/4'. c°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. gis'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. c''': 4' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Ruispijp V sterk (Pedaal)	C: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'.

Other specifications
Van 't Kruijs (1885)	Het Orgel in de Nieuwe Kerk te Delft heeft drie klavieren, vrij pedaal en 43 sprekende stemmen. In 1839 is het door de firma Batz (Witte) uit Utrecht, geleverd. Organist de Heer P. Kersbergen. Hoofdmanuaal: Prestant 16', Bourdon 16', Octaaf 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet, Mixtuur, Fagot 16', Trompet 8', Trompet 4'. Bovenmanuaal: Prestant 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Salicionaal 4', Open Fluit 4', Fluit 2', Trompet 8', Vox Humana 8'. Rugpositief: Prestant 16', Prestant 8', Viola 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur, Trompet 8', Dulciaan 8'. Pedaal: Prestant 16', Subbas 16, Octaaf 8', Fluit 8', Quint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trombone 8', Trompet 4', Cinck 2'. Stomme registers: Afsluitingen, Koppelingen, Ventiel, Tremulant.

Other specifications

Van 't Kruijs (1885)

Het Orgel in de Nieuwe Kerk te Delft heeft drie klavieren, vrij pedaal en 43 sprekende stemmen. In 1839 is het door de firma Batz (Witte) uit Utrecht, geleverd.
Organist de Heer P. Kersbergen.
Hoofdmanuaal: Prestant 16', Bourdon 16', Octaaf 8', Roerfluit 8', Octaaf 4', Gemshoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Cornet, Mixtuur, Fagot 16', Trompet 8', Trompet 4'.
Bovenmanuaal: Prestant 8', Viola di Gamba 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Salicionaal 4', Open Fluit 4', Fluit 2', Trompet 8', Vox Humana 8'.
Rugpositief: Prestant 16', Prestant 8', Viola 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur, Trompet 8', Dulciaan 8'.
Pedaal: Prestant 16', Subbas 16, Octaaf 8', Fluit 8', Quint 6', Octaaf 4', Bazuin 16', Trombone 8', Trompet 4', Cinck 2'.
Stomme registers: Afsluitingen, Koppelingen, Ventiel, Tremulant.

Literature

Verzameling van disposities der verschillende orgels in Nederland, benevens eene korte beschrijving van het Orgel in de Groote Kerk te Rotterdam met afbeelding / M.H. van 't Kruijs. - Rotterdam : Corns. Immig, 1885. - Fotografische herdruk, uitgegeven bij Frits Knuf, Amsterdam in 1972 in de serie Bibliotheca Organologica, volume I.
Nieuws van om en bij de orgelbank : Restauratie orgel Nieuwe Kerk Delft. - In: Het Orgelblad, jrg. 2 nr. 3, juni 1959.
Nieuwe Kerk in Delft nu ook hersteld orgel. - In: De Volkskrant, dinsdag 16 mei 1961.
Het gerestaureerde orgel in de Nieuwe Kerk te Delft. - In: Algemeen Handelsblad, vrijdag 19 mei 1961.
Orgelpracht in Delft : Geslaagde restauratie in Nieuwe Kerk, maar mislukte bespeling / Marius Monnikendam. - In: De Maasbode, zaterdag 20 mei 1961.
Uit de orgelbouwwereld. - In: Het Orgelblad, jrg. 4 nr. 6, juni 1961.
Uit de pers geknipt. - In: De Orgelvriend, jrg. 15 nr. 3, maart 1973.
Berichten : Voltooide restauraties. - In: Het Orgel, jrg. 71 nr. 4, april 1975.
Uit de krant geknipt: Orgel Nieuwe kerk Delft gerestaureerd / F. Delboy. - In: De Orgelvriend, jrg. 17 nr. 6, juni 1975. - Overgenomen uit Trouw/Kwartet van zaterdag 15 maart 1975.
De vroegere en tegenwoordige orgels in de Oude en de Nieuwe Kerk te Delft / P.J. van Amstel. - Delft : Hervormde Kerkvoogdij, 1975.
Het orgel in de Nieuwe Kerk te Delft gerestaureerd / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 72 nr. 1, januari 1976.
Langs kerken en kapellen : Orgeltocht door Nederland. - Amersfoort: J.C. Willemsen, [1977].
Laat zich 't orgel overal... : Het koninklijk instrument en zijn bespelers / Rik Valkenburg. - Dordrecht : J.P. van den Tol, 1980.
De orgelmakers Bätz (1739 - 1849) : Een eeuw orgelbouw in Nederland / Gert Oost. - 3e aangevulde druk. - Alphen aan den Rijn: Canaletto, 1981.
Dromen zijn niet altijd bedrog! / A. Bijvank. - In: De Orgelvriend, jrg. 25 nr. 5, mei 1983. - De hier vermelde (verouderde) dispositie is gerectificeerd in: De Orgelvriend, jrg. 25 nr. 7, juli 1983.
Orgel Nieuwe Kerk 'rijker'. - In: Delftsche Courant, dinsdag 19 november 1985.
Kroniek : 30 november 1985. - In: De Mixtuur, nr. 53, mei 1986.
Het Bätz-orgel in de Nieuwe Kerk te Delft verrijkt met een Bazuin 32' / J.J. Raaphorst. - In: De Orgelvriend, jrg. 28 nr. 1, januari 1986.
De Mini-Orgelvriend : Programma landelijke orgeldag van de Orgelvriend op 28 september 1996 in Delft.
Delft - orgelstad : De Nieuwe Kerk / Gerard Bal. - In: De Orgelvriend, jrg. 38 nr. 9, september 1996.
Stofbeurt voor monumentaal orgel. - In: Delftsche Courant, donderdag 31 juli 1997.
De orgelmakers Witte : Een bijdrage tot de geschiedschrijving van de orgelbouw in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw / dr. Teus den Toom. - Heerenveen: Uitgeverij J.J. Groen en Zoon, 1997.
Het historische orgel in Nederland 1819 - 1840. - Amsterdam : Stichting NIvO, 2001. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 5).
De orgels van de Nieuwe Kerk, de Oude Kerk en de Maria van Jessekerk te Delft. - In: De Orgelkrant, jrg. 7 nr. 6, juni 2002.
Orgelrijk / Carel van Gestel. - Zaltbommel : Aprilis, 2003.
Restauratie Bätz-orgel Nieuwe Kerk Delft van start / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 58 nr. 3, maart 2016.
Uit de orgelwereld : Geen bepleistering Nieuwe Kerk Delft / Gerco Schaap [red.]. - In: De Orgelvriend, jrg, 58 nr. 9, september 2016.
Het Bätz-orgel in de Nieuwe Kerk te Delft / Gerco Schaap. - In: De Orgelvriend, jrg. 62 nr. 6, juli/augustus 2020.
Correcties : Bätz-orgel Nieuwe Kerk Delft. - In: De Orgelvriend, jrg. 62 nr. 7, september 2020.
Levend erfgoed "Als monumenten konden praten..." : Nationale Orgeldag Delft zaterdag 9 september 2023. - Programmaboekje.

Recordings

Nieuwe Kerk Delft / Bas de Vroome & Adriaan Hoek (organ), Marijke Schaap (violin), Karin Timmerman (soprano), Federico Altare (flute). - Stichting Kerkconcerten Delft SDK 18381901 (CD). - 2019.
Johann Sebastian Bach volume 2 / Bas de Vroome. - SKD 18390802 (CD). - 2008.
Bas de Vroome in concert / Bas de Vroome. - SKD 18390801 (CD). - 2008.
Johann Seb. Bach / Bas de Vroome. - SKD 18390201 (CD). - 2002.
Jan J. van den Berg speelt eigen koraalbewerkingen : Op het orgel van de Nieuwe Kerk te Delft. - Te Deum TD 149.106 (LP). - 1984.
Dirks Janz. Zwart - 40 jaar organist / Dirk Jansz. Zwart. - Festivo 084-85 (LP). - 1978. - Dubbel-lp, waarvan één gespeeld in Delft, en één in Rotterdam.
W.P. Verheul - Koraalbewerkingen en door hem voltooide werken van J.S. Bach / Jan J. van den Berg. - LP, 1978.
Jan J. van den Berg 25 jaar organist / Jan J. van den Berg. - Delft : Kerkvoogdij Hervormde Gemeente (LP). - 1978.
Jan J. van den Berg bespeelt drie orgels in Delft / Jan J. van den Berg. - Audio Productions Delft ADP 1001 (LP). - 1966. - Opgenomen in de Nieuwe Kerk, Oude Kerk en Waalse Kerk.

Photo: Piet Bron	Photo: Piet Bron	Photo: Willem IJdo	Photo: Willem IJdo	Photo: Willem IJdo	Photo: Willem IJdo
Photo: Willem IJdo	Photo: Piet Bron	Photo: Piet Bron	Photo: Piet Bron	Photo: Jan van der Male	Photo: Jan van der Male
Source: Postcard	Source: Postcard	Photo: Janco Schout	Photo: Janco Schout	Photo: Jan van der Male	Photo: Jan van der Male
Photo: Jan van der Male	Photo: Janco Schout