Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Jehudi Esenkbrink. Datering: 19 July 2017.

Foto: Jehudi Esenkbrink

Assen, Nederland (Drenthe) - Jozefkerk
Gemeente: Assen
Adres: Kerkplein 1, 9401 HA, Assen
Website: https://www.pkn-assen.nl/

Beschrijving nr.: 1000710.

Gebouwd door: L. van Dam & Zonen (1896)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1896 L. van Dam & Zonen  nieuwbouw
1955 fa. Bernard Koch  restauratie
1982 Mense Ruiter Orgelmakers  restauratie
1994 Mense Ruiter Orgelmakers  uitbreiding
2016 Mense Ruiter Orgelmakers  restauratie

  • Op 10 oktober 1896 werd een nieuw orgel van Van Dam in gebruik genomen, ter vervanging van het oude Van Oeckelen instrument uit 1818. Dit laatste instrument verhuisde naar Havelte. Het orgel werd gekeurd door M.H. van 't Kruijs uit Rotterdam. Deze gaf op 18 oktober 1896 het eerste orgelconcert op het nieuwe orgel. Door brand als gevolg van blikseminslag raakte het orgel in 1910 beschadigd, maar het werd hersteld door de firma Van Dam.
  • Door slecht onderhoud en enkele strenge winters raakte het orgel in verval, zodat in 1951 een restauratie noodzakelijk was geworden. Organist Lensink adviseerde om de firma Koch het werk te laten uitvoeren. Tevens stelde hij voor enkele ingrepen in de dispositie uit te voeren, om het orgel een meer barok karakter te bezorgen. Het werk werd uitgevoerd en op 14 april 1955 kon het instrument weer in gebruik worden genomen. Een deel van de geplande registers was niet geplaatst, maar van het werk van Van Dam was veel verloren gegaan. Er volgden plannen om het orgel uit te breiden tot een drieklaviers orgel, maar dit plan kon wegens gebrek aan financiën geen doorgang vinden. Al spoedig begon het orgel weer gebreken te vertonen. In 1964 stelde de Hervormde Orgelcommissie een rapport op. Er kwamen plannen voor het plaatsen van het Van Dam-orgel uit de Grote Kerk te Vlissingen uit 1901, Lensink stelde opnieuw voor een rugwerk te laten maken, maar in 1967 werd een noodorgel in de kerk geplaatst, en bleef verder alles bij het oude.
  • In 1981/1982 werd besloten om het orgel in de originele staat terug te brengen. Het werk werd uitgevoerd door Mense Ruiter onder advies van Jan Jongepier. Onderzoek wees uit dat acht registers geheel verdwenen waren, twee registers waren één octaaf opgeschoven, en drie registers waren verplaatst. Er kon gebruik worden gemaakt van het voormalige Van Dam-orgel uit de Oosterkerk te Leiden (1901) dat was gesloopt. De Voix Celeste kwam uit het orgel van de Lutherse Kerk te Purmerend. Op 26 november 1982 kon het orgel weer in gebruik worden genomen met en concert door Jan Jongepier. De Dulciaan van Koch was nog steeds aanwezig. Deze is echter in 1994 vervangen door een oude doorslaande Klarinet 8', die door Van Dam is gemaakt, afkomstig uit het orgel van de Hervormde Kerk te Bathmen.
  • In januari 2016 is gestart met een restauratie van het orgel door de firma Mense Ruiter onder advies van Stef Tuinstra. Op 25 november 2016 nam men het orgel weer in gebruik. Het werd hierbij gedemonstreerd door Stef Tuinstra en afsluitend bespeeld door Johan Gerkes, organist van de kerk.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk11
- Bovenwerk9
- Pedaal6
Totaal aantal stemmen26
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
Toonhoogtea' = 440 Hz
TemperatuurEqual temperament
Winddruk74 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-g'''): Bourdon 16', Violon 16' (discant) - 1896/1901, Prestant 8', Roerfluit 8', Fluit Travers 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4' - 1901, Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur II-III sterk - 1901, Trompet 8'.
Bovenwerk (C-g'''): Prestant 8', Holpijp 8', Quintadeen 8', Viola di Gamba 8', Voix Celeste 8' (from c°) - uit Purmerend, deels 1983, Salicet 4' - 1982, Roerfluit 4' - 1901, Woudfluit 2' - 1982, Klarinet 8' - Bathmen, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Subbas 16', Octaaf 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8'.
Koppelingen: Klavierkoppeling, Pedaal - Hoofdwerk.

VulstemSamenstelling
Mixtuur III-IV sterk (Hoofdwerk) C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 4' - 2 2/3' - 2'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De originele dispositie uit 1896 luidde:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Violon 16' (discant), Prestant 8', Roerfluit 8', Fluit Travers 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur III-IV sterk, Trompet 8'.
    Bovenwerk (in zwelkast): Prestant 8', Viola di Gamba 8', Voix Celeste 8', Holpijp 8', Speelfluit 4', Flûte Harmonique 4', Woudfluit 2', Klarinet 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Octaaf 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8'.
    Klavierkoppeling, Koppeling Pedaal - Hoofdwerk.

  • Per 14 april 1955 was de dispositie:
    Hoofdwerk: Bourdon 16', Prestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Nachthoorn 4', Quint 2 2/3', Octaaf 2', Sesquialter II sterk, Mixtuur II sterk, Cimbel III sterk (*), Trompet 8', Musette 4' (*).
    Bovenwerk: Roerfluit 8', Gamba 8' (*), Quintadeen 4', Prestant 4', Woudfluit 2', Nasard 1 1/3', Scherp III sterk, Dulciaan 8'.
    Pedaal: Subbas 16', Octaaf 8', Gemshoorn 8', Octaaf 4', Mixtuur IV sterk (*), Bazuin 16', Trompet 8'.
    Manuaalkoppeling. Koppeling Pedaal - Hoofdwerk.
    De met (*) gemarkeerde registers werd nooit geplaatst, maar er was wel een knop voor gemaakt.

Literatuur
  • Het orgel in de Hervormde Jozefkerk te Assen / Jan Jongepier. - In: Een heilig huis : Uitgegeven ter gelegenheid van de ingebruikneming van de gerestaureerde Jozefkerk 30 juni 1982. - Assen : Hervormde Gemeente, 1982.
  • Orgelbouwnieuws : Assen, Ned. Herv. Jozefkerk / Peter van Dijk. - In: Het Orgel, jrg. 79 nr. 1, januari 1983.
  • Assen bezit weer zorgvuldig gerestaureerd Van Dam-orgel : Jan Jongepier: "Verrassende restauratie" / M. Seybel. - In: Reformatorisch Dagblad, zaterdag 8 januari 1983.
  • Kroniek : 26 november 1982. - In: De Mixtuur, nr. 44, december 1983.
  • Orgelbouwnieuws / Aart Bergwerff [red.]. - In: Het Orgel, jrg. 91 nr. 5, mei 1995.
  • Het historische orgel in Nederland 1894 - 1901 / Hans Fidom (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 2008. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 13).
  • Van Dam-orgel Jozefkerk Assen gerestaureerd / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 59, nr. 9, november 2017.
Opnamen Drentse Orgels 1: Erwin Wiersinga bespeelt de orgel van de Ned. Herv. kerken te Meppel, Smilde en Assen. - VLS Records VLC 1091 (CD). - 1991.
Links https://www.orgelsindrenthe.nl/nederlands/assen01.html

Foto: Jehudi Esenkbrink. Datering: 19 July 2017.
Foto: Jehudi Esenkbrink
Foto: Jehudi Esenkbrink. Datering: 4 July 2017.
Foto: Jehudi Esenkbrink
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Bron: Fotokaart Mense Ruiter.
Bron: Fotokaart Mense Ruiter
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Michiel van 't Einde. Datering: 16 February 2013.
Foto: Michiel van 't Einde
Foto: Hanneke Agterberg. Datering: 27 July 2010.
Foto: Hanneke Agterberg
Bron: Postcard.
Bron: Postcard