• Home
• Orgels
• Informatie
• Links
• Contact

Volledige beschrijving geselecteerd orgel


Foto: Janco Schout

Aalten, Nederland (Gelderland) - Oosterkerk
Gemeente: Aalten
Streek:Achterhoek
Adres: Oosterkerkstraat 1, 7121 AJ, Aalten
Website: http://www.kerkpleinaalten.nl/

Beschrijving nr.: 1000648.

Gebouwd door: Verschueren Orgelbouw (1977) - opus 907
Het orgel bevat ouder materiaal: pijpwerk uit 1823 van Johann Caspar Friederichs

Jaar	Orgelbouwer	Opus	Activiteit
1823	Johann Caspar Friederichs		nieuwbouw
1891	D.G. Steenkuyl		restauratie
1941	J.C. Sanders & Zoon		nieuwbouw
1977	Verschueren Orgelbouw	907	nieuwbouw
2013	Verschueren Orgelbouw		restauratie

• Het orgel in de Oosterkerk te Aalten is gebouwd door Verschueren uit Heythuizen. Het inwijdingsconcert vond plaats op 7 maart 1977. Het wordt in Aalten beschouwd als een Friedrichs-orgel. Het meeste pijpwerk, én het kavier van het Hoofdwerk, zijn dan ook van diens hand. Oorspronkelijk is dit materiaal afkomstig uit het orgel dat Friedrichs bouwde voor de Zuiderkerk te Amsterdam in 1823. Hierbij werd ook het pijpwerk gebruikt dat afkomstig was uit het koororgel van de Oude Kerk te Amsterdam. In 1848 is door Hofmeijer aan het orgel gewerkt. Pijpwerk van zijn hand is ook nog aanwezig.
  
• Het Zuiderkerk-orgel werd in 1940 aan de Gereformeerde Kerk van Aalten verkocht, nadat het al sinds 1929 in de gesloten kerk had gestaan. Het was inmiddels door Steenkuyl (1891) gewijzigd. De firma Sanders bouwde in 1940 een nieuw orgel voor de Aaltense Oosterkerk, waarbij vrijwel al het oude pijpwerk werd gebruikt. Adviseur bij de bouw was dhr. J.J. Elbertse, zelf ook orgelmaker. Het instrument werd in gebruik genomen op 12 maart 1941 met een bespeling door Feike Asma. In de jaren zeventig van de twintigste eeuw werd besloten het orgel grondig te restaureren. Een reconstructie lag voor de hand. Het pijpwerk uit het koororgel van de Oude Kerk (Schonat, 1657) werd verkocht, en gebruikt door Metzler bij de bouw van een nieuw orgel in het Groene Kerkje te Oegstgeest.
  
• In Aalten werd een nieuwe kas ontworpen door Corneille Janssen uit Assen. De firma L. Verschueren uit Heythuizen voerde het werk uit. Adviseurs bij de werkzaamheden waren Willem Retze Talsma en drs. J.F. van Os. Op 7 maart 1977 is het orgel in gebruik genomen met een concert door Willem Retze Talsma. Qua klank en dispositie is hierbij teruggegrepen op de toestand van 1823.
  
• In 2013 voerde Verschueren een restauratie uit. Adviseur bij de werkzaamheden was Peter van Dijk. De intonatie is herzien. Ook is de winddruk verlaagd van 76 mm naar 70 mm. Op 14 december 2013 is het orgel weer in gebruik genomen.
  
• Het kerkgebouw is in 2022 gesloten en wordt verbouwd tot zorgappartementen. Bijzonder is dat het orgel zal blijven staan, maar het is waarschijnlijk niet meer te gebruiken.
  

Technische gegevens

Aantal registers per werk
- Hoofdwerk	10
- Onderpositief	13
- Pedaal	6
Totaal aantal stemmen	29
Toetstractuur	Mechanisch
Registertractuur	Mechanisch
Windlade(n)	Sleepladen
Winddruk	70 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-f'''): Prestant 16' (discant) - 1848/1891/1941, Bourdon 16' - 1823, Prestant 8' - 1823; discant dubbelkorig, Roerfluit 8' - 1977, Octaaf 4' - 1848/1977, Roerfluit 4' - 1823, Octaaf 2' - 1823/1977, Mixtuur III-VI sterk (2') - 1823, Scherp III-VI sterk (1') - 1823, Trompet 8' - 1977, Tremulant.
Onderpositief (C-f'''): Prestant 8' - 1977; C-H gecombineerd met Holpijp, Holpijp 8' - 1891/1977, Quintadeen 8' - 1977, Octaaf 4' - 1891/1977, Fluit 4' - 1823/1891, Quint 3' - 1823/1848/1977, Octaaf 2' - 1823/1977, Woudfluit 2' - 1977, Sesquialter II sterk (2 2/3') - ca. 1800/1977, Cornet IV sterk (4') (discant) - 1823, Scherp III-V sterk (1') - 1823/1977, Trompet 8' - 1977, Dulciaan (Regaal) 8' - 1977, Tremulant.
Pedaal (C-d'): Bourdon 16' - 1848/1891, Prestant 8' - 1848/1891, Roerquint 6' - 1848, Octaaf 4' - 1823, Bazuin 16' - 1823, Trompet 8' - 1823/1977.
Koppelingen: Manuaalkoppel bas/discant, Pedaalkoppel.

Vulstem	Samenstelling
Mixtuur III-VI sterk (Hoofdwerk)	C: 2' - 1 1/3' - 1'. c°: 2 2/3' - 2' - 1 1/3'. c': 4' - 2 2/3' - 2' - 2'. c'': 5 1/3' - 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3'. c''': 5 1/3' - 5 1/3' - 4' - 4' - 2 2/3' - 2 2/3'.
Scherp III-VI sterk (Hoofdwerk)	C: 1' - 2/3' - 1/2'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2' - 1 1/3' - 1'. g': 2' - 1 1/3' - 1' - 1'. c'': 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. e'': 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2' - 1 1/3'. c''': 2 2/3' - 2 2/3' - 2' - 2 ' - 1 1/3' - 1 1/3'.
Cornet IV sterk (Onderpositief)	c': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.

Overige dispositiegegevens

Verschillende disposities

De dispositie van het orgel na de opbouw door Sanders in 1940 luidde: Manuaal I (C-f'''): Prestant 16', Prestant 8', Roerfluit 8' (1544), Octaaf 4', Roerfluit 4', Octaaf 2', Terts 1 3/5' (1544), Scherp III-IV sterk (1544), Cornet IV sterk, Trompet 8'. Manuaal II (C-f'''): Bourdon 16', Prestant 8', Octaaf 4', Quint 2 2/3' (1544), Octaaf 2', Mixtuur V sterk, Trompet 8'. Manuaal III (in zwelkast) (C-f'''): Holpijp 8' (1544), Viola di Gamba 8', Vox Celeste 8', Flûte Harmonique 4', Piccolo 2', Sesquialter II sterk, Hobo 8', Tremulant. Pedaal (C-d'): Subbas 16', Prestant 8', Violon 8', Roerquint 5 1/3', Octaaf 4', Bazuin 16', Trompet 8' (bekers uit 1544). Koppelingen: Manuaal I - Manuaal II, Manuaal I - Manuaal III, Manuaal II - Manuaal III, Manuaal III - Manuaal II, Pedaal - Manuaal I, Pedaal - Manuaal II, Pedaal - Manuaal III, Superoctaafkoppel Pedaal - Manuaal III. Speelhulpen: 1 vrije combinatie, 5 vaste combinaties, automatisch pedaal, tongwerken af, mixturen af, generaal crescendo. Electro-pneumatische tractuur. Front in open opstelling.

Literatuur

Het nieuwe Oosterkerk-orgel in Aalten / F. Pijlman. - In: De Harp, jrg. 35 nr. 1, januari 1940. Het orgel van de Zuiderkerk te Amsterdam / A. Storm. - In: De Harp, jrg. 35 nr. 2, februari 1940. Orgelberichten : Geref. Oosterkerk te Aalten / A. Bouman. - In: Organist & Eredienst, jrg. 10 nr. 106, april 1941. Orgel : Aalten (Geref. Oosterkerk). - In: De Harp, jrg. 36 nr. 4, april 1941. Het orgel van de Geref. Oosterkerk te Aalten / A.J. Ardesch. - In: Het Orgelblad, jrg. 2 nr. 2, mei 1959. Het kleine orgel in de Oude Kerk te Amsterdam (III) / J.F. van Os. - In: Het Orgel, jrg. 63 nr. 3, maart 1967. Het kleine orgel in de Oude Kerk te Amsterdam (IV) / J.F. van Os. - In: Het Orgel, jrg. 63 nr. 4, april 1967. Restauratieplannen orgel Oosterkerk Aalten - Orgel voor Oegstgeest / J.F. van Os. - In: Het Orgel, jrg. 70 nr. 10, oktober 1974. Het Friederichs-orgel in de Oosterkerk te Aalten ... / Willem Retze Talsma, J.F. van Os. - Aalten: Stichting O.R.G.E.L., 1977. Restauratie orgel van Oosterkerk voltooid : Maandag ingebruikname in Aalten. - Krantenartikel, woensdag 2 maart 1977. Verbouwing Oosterkerkorgel Aalten / drs. J.F. van Os. - In: Het Orgel, jrg. 74 nr. 5, mei 1978. De orgelmaker Johan Caspar Friederichs / F.W. Huisman. - In: De Mixtuur, nr. 35, mei 1981. Oude orgels in Oost-Gelderland / J.F. van Os. - Elburg : Stichting Nationaal Historisch Orgelmuseum, 2003. Eindverslag herstel Friederichs-orgel Oosterkerk Aalten / Peter van Dijk. - Utrecht, januari 2014. Het orgel van de Oosterkerk in Aalten / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 57 nr. 7/8, juli/augustus 2015.

Links

https://www.orgelnieuws.nl/orgel-oosterkerk-aalten-opnieuw-in-gebruik http://www.orgelsinaalten.nl/index.php?page=oosterkerk http://www.orgelsinaalten.nl/index.php?page=voormalige-situatie

---

Foto: Janco Schout	Foto: Janco Schout	Foto: Piet Bron	Foto: Hans Kriek	Bron: Postcard	Foto: Hans Kriek
Bron: Postcard