Spring naar content
Volledige beschrijving geselecteerd orgel
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.

Foto: Piet Bron

Noordbroek, Nederland (Groningen) - Protestantse Kerk
Gemeente: Midden-Groningen
Adres: Noordersingel 1, 9635 TW, Noordbroek
Website: https://www.kerk-noordbroek.nl/
https://www.woldkerken.nl/

Beschrijving nr.: 1000640.
Groningen Orgelland nummer: 510. Kaartnummer Stichting Orgelcentrum: A0107, GR1212 (Nieuwe editie). Fotokaart De Mixtuur nummer: A10.

Gebouwd door: Arp Schnitger (1696)

JaarOrgelbouwerOpusActiviteit
1696 Arp Schnitger  nieuwbouw
1752 Albertus Anthonie Hinsz  restauratie
1768 Albertus Anthonie Hinsz  diverse werkzaamheden
1809 Heinrich Hermann Freytag  restauratie en uitbreiding
1855 Petrus van Oeckelen  diverse werkzaamheden
1955 Cor Edskes  restauratie
1984 Winold van der Putten & Berend Veger  restauratie
2002 Mense Ruiter Orgelmakers  diverse werkzaamheden
2015 Mense Ruiter Orgelmakers  restauratie

  • Arp Schnitger kreeg de opdracht tot het bouwen van dit orgel na de uitbreiding van het grote orgel in de Martinikerk te Groningen. Het is het oudste orgel van zijn hand in ons land. Enkele registers uit het vorige orgel werden gebruikt. Na de voltooiing bleef het lange tijd ongemoeid.
  • In 1752 en in 1768 voerde Hinsz grote reparaties uit. Hij bouwde nieuwe windladen en ook werd in 1768 het snijwerk vervangen door nieuw in de stijl van die tijd, gemaakt door Dirk Weyting. H.H. Freytag voerde een grotere verbouwing uit in de jaren 1806-1809. Hierbij werd het front veranderd: er werden pedaaltorens gemaakt, en alle frontpijpen werden vervangen. Ook werden de draperieën in 1809 geschilderd. Door Van Oeckelen werden in 1855 vier registers vervangen door nieuwe.
  • In 1953-1955 werd het orgel echter door Cor Edskes en organist Simon Graafhuis teruggebracht in de toestand van 1809. Het nieuwe pijpwerk werd gemaakt door de firma Stinkens. In later jaren is nog door Flentrop aan het orgel gewerkt. Hij bracht de Bourdon 16' weer terug tot een Quintadena. In 1983 startten Van Putten & Veger met werkzaamheden aan het orgel. De tongwerken werden gedeeltelijk gerestaureerd. In 1984 is het instrument in een Werckmeister-stemming gestemd.
  • Vanaf 1998 zijn er geregeld werkzaamheden uitgevoerd, maar een grote restauratie heeft niet plaatsgevonden. Zo werden in 1998 de registerplaatjes vernieuwd, met opschriften volgens het contract met Freytag uit 1806. Mense Ruiter restaureerde in 2001 de balgen en vernieuwde het windkanaal. De in 1955 geplaatste registers op het Rugwerk werden in 2002 door Mense Ruiter opnieuw geïntoneerd.
  • In 2014 is gestart met een grote restauratie door Mense Ruiter onder advies van Stef Tuinstra. De eerste fase bestond uit het restaureren van de windladen en het herplaatsen van het pijpwerk. Op 9 mei 2015 werd het orgel weer in gebruik genomen met een concert door Leonore Lub, Stef Tuinstra en Peter Westerbrink.
  • In 2024 is gestat met fondswerving om de drie registers uit 1955 te vervangen door nieuw pijpwerk, dat beter aansluit op het werk van Schnitger. Het is de bedoeling dat het orgel in 2025 voltooid zal zijn.

Technische gegevens
Aantal registers per werk
- Hoofdwerk10
- Rugwerk7
- Pedaal7
Totaal aantal stemmen24
ToetstractuurMechanisch
RegistertractuurMechanisch
Windlade(n)Sleepladen
ToonhoogteRuim een halve toon boven 440 Hz
TemperatuurWerckmeister III (met aanpassing door Harald Vogel)
Winddruk85 mm

Dispositie
Hoofdwerk (C-c'''): Quintadena 16' - 1752, Prestant 8' - 1809, Holpijp 8', Octaaf 4', Fluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-V sterk (B/D), Trompet 8', Vox Humana 8' - 1752.
Rugwerk (C-c'''): Fluit Douce 8' - Onbekend, Praestant 4' - 1809, Fluit 4' - Onbekend, Octaaf 2' - 1955, Sesquialtera II-III sterk - 1955, Scherp III-IV sterk - 1955, Dulciaan 8' - 1752.
Pedal (C-d'): Bourdon 16', Prestant 8' - 1809, Gedakt 8' - 1809, Octaaf 4', Basun 16' - 1809, Trompet 8', Cornet 4'.
Koppelingen: Manuaalkoppel - Schuifkoppel, Pedaal - Hoofdwerk.
Speelhulpen: Tremulant - Hele werk, 3 afsluiters.

VulstemSamenstelling
Mixtuur IV-V sterk (Hoofdwerk) C: 1' - 2/3' - 1/2' - 1/3'. c°: 1 1/3' - 1' - 2/3' - 1/2'. g°: 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 4' - 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'.
Sesquialter II-III sterk (Rugwerk) C: 2/3' - 2/5'. c°: 1 1/3' - 4/5'. c': 2 2/3' - 2' - 1 3/5'.
Scherp III-IV sterk (Rugwerk) C: 1/2' - 1/3' - 1/4'. c°: 1' - 2/3' - 1/2'. c': 2' - 1 1/3' - 1' - 2/3'. c'': 2 2/3' - 2' - 1 1/3' - 1'.
Overige dispositiegegevens
Verschillende disposities
  • De dispositie luidde in 1697 (Schnitger):
    Hoofdwerk (CDEFGA-c'''): Praestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-V sterk, Trompet 8'.
    Rugwerk (CDEFGA-c'''): Gedekt 8', Praestant 4', Spitsfluit 4', Octaaf 2', Scherp III-IV sterk.
    Pedaal (CDE-d'): Bourdon 16', Praestant 8', Octaaf 4', Mixtuur, Bazuin 16', Trompet 8', Cornet 4'.

  • De dispositie luidde in 1768 (Hinsz):
    Hoofdwerk (C-c'''): Quintadeen 16', Praestant 8', Holpijp 8', Octaaf 4', Speelfluit 4', Quint 3', Octaaf 2', Mixtuur IV-V sterk,Trompet 8', Vox Humana 8'.
    Rugwerk (C-c'''): Gedekt 8', Praestant 4', Spitsfluit 4', Octaaf 2', Scherp III-IV sterk, Sexquialter II-III sterk, Dulciaan 8'.
    Pedaal (CDE-d'): Bourdon 16', Praestant 8', Octaaf 4', Mixtuur, Bazuin 16', Trompet 8', Cornet 4'.

Literatuur
  • Het Noorden "Orgelparadijs" / Paul C. Bollen. - In: De Praestant, jrg. 5 nr. 1, januari 1956.
  • Bijdragen tot de geschiedenis van het orgelmaken (IV) : Bijeengebracht door S. Meijer, organist te Groningen / C.H. Edskes. - In: Het Orgel, jrg. 54 nr. 5, mei 1958.
  • Uit de Orgelbouwwereld. - In: Het Orgelblad, jrg. 2 nr. 2, mei 1959.
  • De Orgelkalender van 1962 : De orgelgegevens / Jan van Bommel Jzn. - In: Het Orgelblad, jrg. 4 nr. 11, november 1961.
  • Nederland... orgelland / mr. A. Bouman. - 3e geh.omgew.druk. - Leiden: Spruyt, Van Mantgem & De Does, 1964.
  • Orgel van Schnitger. - In: Trouw, donderdag 24 december 1964.
  • Bij de foto's / J.F. van Os. - In: Het Orgel, jrg. 62 nr. 7/8, juli/augustus 1966.
  • De nagelaten geschriften van de orgelmaker Arp Schnitger (1648-1719) : Met inleiding en commentaar van C.H. Edskes / bijeengebracht door S. Meijer, organist te Groningen. - Sneek: Boeijenga, 1968. - (Bijdragen tot de geschiedenis van het orgelmaken).
  • Arp Schnitger (1648-1719) en zijn werk in het Groningerland / H.A. Edskes, Renske Koning, H.F.W. Kruize . - Groningen : Stichting Groningen Orgelland, 1969.
  • Arp Schnitger und seine Schule : Ein Beitrag zur Geschichte des Orgelbaues im Nord- und Ostseeküstengebiet / Gustav Fock. - Kassel [etc.] : Bärenreiter, 1974.
  • De Nederlandse Hervormde Kerk te Noordbroek / H.G. de Olde. - In: Publicatiemap Stichting Groninger Oude Kerken, band II. - Circa 1975.
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 22, november 1979.
  • Het Groninger orgelbezit van de reformatie tot de romantiek II / Frans Talstra. - Stichting Oude Groninger Kerken, Publicatie 27, april 1982.
  • Er staat een orgel in... / Gert Oost, Bert Wisgerhof, Piet Hartemink . - Baarn: Bosch & Keuning, 1983.
  • Het orgel in de Hervormde kerk te Noordbroek / Jan Jongepier. - In: Het Orgel, jrg. 81 nr. 6, juni 1985.
  • Albertus Anthoni Hinsz, orgelmaker 1704-1785 / Willem Jan Dorgelo Hzn. - Augustinusga: Lykele Jansma, 1985.
  • Freytag & Snitger in Compagnie : Een introductie tot het werk van Heinrich Hermann Freytag en diens compagnon Frans Caspar Schnitger junior, 'afsluiters' van de 18de eeuwse Gronings-Hamburgse orgelmakersschool / Koos Tiggelaar, Albert Valstar. - Oostwolde : Kerkvoogdij Hervormde Gemeente, 1990.
  • Monumenten en miniaturen in Schleswig Holstein, Mecklenburg, Groningen en Friesland (deel 3) : Tiende internationale orgelreis o.l.v. Jan Jongepier van 18 t/m 23 oktober 1993 / Henk van Homeijer. - In: De Orgelvriend, jrg. 36 nr. 5, mei 1994.
  • Het Schnitger-orgel van Noordbroek / Dirk Molenaar. - In: De Orgelvriend, jrg. 38 nr. 9, september 1996.
  • Bij de voorplaat. - In: Het Orgel, jrg. 92 nr. 11, november 1996.
  • Een experiment met een pneumatische calcant / Winold van der Putten, Peter Westerbrink. - In: Het Orgel, jrg. 92 nr. 11, november 1996.
  • Het Groninger orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel III Oldambt/Westerwolde / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Adolph Rots, Frans Talstra, Victor Timmer. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1996. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 18).
  • Het historische orgel in Nederland 1479 - 1725 / dr. Hans van Nieuwkoop (eindred.). - Amsterdam : Stichting NIvO, 1997. - (Encyclopedie Het Historische Orgel in Nederland ; 1).
  • 350 jaar Arp Schnitger. - Leens : Stichting Groningen Orgelland, 1998. - Publicatie nr. 24.
  • Het Groninger Orgelbezit van Adorp tot Zijldijk : deel VI Aanvullingen 1994-2009 / Jaap Brouwer, Dirk Molenaar, Victor Timmer. - [S.l.] : Stichting Groningen Orgelland, 2009. - (Publicatie van de Stichting Groningen Orgelland ; 29).
  • Arp Schnitger en zijn werk : Fotoboek met de bewaard gebleven orgels en orgelfronten van Arp Schnitger / Cornelius H. Edskes, Harald Vogel [red.]. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild, 2009.
  • Arp Schnitger und sein Werk : Bildband mit den erhaltenen Orgeln und Prospekten Arp Schnitgers / Cornelius H. Edskes, Harald Vogel [red.]. - 2. revidierte Auflage. - Bremen : Verlag H.M. Hauschild, 2013. - (Veröffentlichung der Gesellschaft der Orgelfreunde ; 241).
  • Uit de orgelwereld : Heringebruikneming Arp Schnitger-orgel Noordbroek / Gerco Schaap [red.]. - In: De Orgelvriend, jrg. 57 nr. 5, mei 2015.
  • Die überlieferung der Schnitger-Orgeln : Kurze Beschreibung der erhaltenen Instrumente / Harald Vogel. - In: Ars Organi, 67. Jhg., Heft 4, Dezember 2019.
  • Actueel : Klankkroon Noordbroek. - In: De Orgelvriend, jrg. 66, nr. 2, maart 2024.
Opnamen
  • Krebs : Complete Organ Music / Manuel Tomadin. - Brilliant Classics 95363 (7 CD-box). - 2018. - Opgenomen in Noordbroek, Zuidbroek, Freiberg en Valle di Colorina.
  • Franz Tunder in perspectief (2) / Peter Westerbrink. - SIOG 201501 (CD). - 2015. - Opgenomen in Anloo en Noordbroek.
  • Veni redemptor gentium / Leonore Lub. - SIOG 201104 (CD). - 2011.
  • J.S. Bach : Organ Works Vol. V / Margaret Philipps. - Regent Records REGCD 301 (2CD). - 2010. - Opgenomen in Kampen en Noordbroek.
  • Pronkjuwelen in Stad en Ommeland : Het historische orgelbezit van de provincie Groningen / Sietze de Vries. - JSB Records (box met 5 CD's, DVD en boek). - 2009.
  • Bach - Buxtehude - Bruhns / Jelte Hulzebos. - Cambiata Records (CD). - 2007.
  • Dietrich Buxtehude : Sämtliche Orgelwerke / Ulrik Spang-Hanssen. - TI 224050 (box met 6 CD's). - 2006. - Opgenomen in Præstø, Noordbroek, Norden, Vichy en Roskilde.
  • Bach in Groningen (7) : Noordbroek - Eenrum / Piet Wiersma. - Eurosound ES 47.431 (dubbel-CD). - 2004.
  • De mooiste koraalvoorspelen uit de 18e eeuw / Dick Sanderman. - STH Records 1402642 (CD). - 2004. - Opgenomen in Noordbroek en Epe.
  • Leonore Lub : Schnitger-Hinsz-Freijtag-orgel in de Nederlandse Hervormde kerk te Noordbroek / Leonore Lub. - VLS Records VLC 0305 (CD). - 2003.
  • Dietrich Buxtehude 'Lob und Dank' : Das Orgelwerk (Vol. 3) / Helga Schauerte. - Syrius SYR141359 (CD). - 2001.
  • Rund um Bach vol. 3 / Harald Vogel. - Organeum OC-29703 (CD). - 1998.
  • Koraalbewerkingen / Gerrit 't Hart. - Contrapunctus Musicus VC2459 (CD). - 1997.
  • Peter Westerbrink bespeelt het orgel van de Hervormde Kerk te Noordbroek. - VLS Records VLC 0596 (CD). - 1996. - Opname van het orgel met de speciale 'calcant' van Van der Putten & Veger.
  • Buxtehude - Samlede orgelværker II / Ulrik Spang-Hanssen. - Paula PACD 69 (CD). - 1991.
  • Improvisatieconcert door Jan Jongepier op het Schnitger/Freytag-orgel te Noordbroek / Jan Jongepier. - VLS Records VLC 0291 (CD). - 1991.
  • Orgelhistorie in Groningen / Okke Dijkhuizen, Peter Westerbrink, Margreet Prinsen, Stef Tuinstra, Theo Jellema en Erwin Wiersinga. - Syncoop Produkties 5751 CD 114 (cassette met 3 CD's). - 1990. - Uitgave van de EO en de Stichting Groningen Orgelland.
  • Jan Jongepier - Improvisaties : Harald Vogel - M. Weckmann, D. Buxtehude, J.G. Walther, J.L. Krebs / Jan Jongepier, Harald Vogel. - VLS Records VLC 1189 (CD). - 1989. - Recorded in Zuidbroek and Noordbroek.
  • Dietrich Buxtehude : Organ works volume 4 / Harald Vogel. - MDG L 3424 (CD). - Opgenomen in Groningen en Noordbroek.
  • H. Scheidemann - D. Buxtehude - J.S. Bach / Hans van Nieuwkoop, Cor van Wageningen. - CD 1988. - Opgenomen in Norden, Lüdingworth, Altenbruch en Noordbroek.
  • Johann Sebastian Bach : 18 Chorale Preludes / Martin Souter. - Isis CD 007/008 (2 CD's).
  • Historische Orgeln aus Holland : Historic organs of Holland / Albert de Klerk, Meindert Boekel, Gustav Leonhardt. - Telefunken TK 11 545/1-2 (2LP). - 1968/1973. - Opnamen uit Zwolle, Amsterdam en Noordbroek.
Links https://www.kerk-noordbroek.nl/algemeen/orgel
https://www.arpschnitger.nl/nl/snoordb.html
https://orgel.edskes.net/kerk_noordbroek.htm

Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Jan van der Male. Datering: 9 May 2009.
Foto: Jan van der Male
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Bron: Postcard.
Bron: Postcard
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron
Foto: Piet Bron. Datering: 8 May 2010.
Foto: Piet Bron